امامان شیعه: تفاوت میان نسخه‌ها
Shamsoddin (بحث | مشارکتها) جز ←منابع |
Shamsoddin (بحث | مشارکتها) جزبدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
{{شیعه}} | {{شیعه}} | ||
{{درباره ۲|معرفی امامان دوازده‌گانه|آشنایی با امامت امامان و دلایل آن،|امامت|و|امامت امامان شیعه|}} | {{درباره ۲|معرفی امامان دوازده‌گانه|آشنایی با امامت امامان و دلایل آن،|امامت|و|امامت امامان شیعه|}} | ||
'''امامان شیعه''' دوازده تن از [[اهل‌البیت علیهم‌السلام|اهل‌بیت پیامبر(ص)]] که بنابر | '''امامان شیعه''' دوازده تن از [[اهل‌البیت علیهم‌السلام|اهل‌بیت پیامبر(ص)]] که بنابر روایات، جانشینان پیامبر و پس از او [[امامت|امام]] جامعه اسلامی‌اند. نخستین امام، [[امام علی علیه‌السلام|حضرت علی(ع)]] و دیگر امامان فرزندان و نوادگان او و [[حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها|حضرت زهرا(س)]] هستند. | ||
به باور [[امامیه|شیعیان امامیه]]، امامان(ع) از جانب خداوند به امامت منصوب شده‌اند و ویژگی‌هایی همچون [[عصمت]]، [[برتری اهل‌بیت(ع)|افضلیت]]، [[علم غیب]] و حق [[شفاعت]] دارند. امامان(ع) تمام وظایف پیامبر(ص) به جز دریافت [[وحی]] و آوردن شریعت را دارا هستند. | به باور [[امامیه|شیعیان امامیه]]، امامان(ع) از جانب خداوند به امامت منصوب شده‌اند و ویژگی‌هایی همچون [[عصمت]]، [[برتری اهل‌بیت(ع)|افضلیت]]، [[علم غیب]] و حق [[شفاعت]] دارند. امامان(ع) تمام وظایف پیامبر(ص) به جز دریافت [[وحی]] و آوردن شریعت را دارا هستند. | ||
| خط ۹: | خط ۹: | ||
نام امامان در [[قرآن]] ذکر نشده است؛ اما در روایاتی از [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله|پیامبر(ص)]] همچون [[حدیث جابر]] و [[حدیث دوازده خلیفه]] اسامی و شمار امامان(ع) آمده است. بنابر این روایات، امامان و جانشینان پیامبر(ص)، دوازده نفر و همگی از [[قبیله قریش|قریش]] و اهل بیت پیامبر(ص) هستند. | نام امامان در [[قرآن]] ذکر نشده است؛ اما در روایاتی از [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله|پیامبر(ص)]] همچون [[حدیث جابر]] و [[حدیث دوازده خلیفه]] اسامی و شمار امامان(ع) آمده است. بنابر این روایات، امامان و جانشینان پیامبر(ص)، دوازده نفر و همگی از [[قبیله قریش|قریش]] و اهل بیت پیامبر(ص) هستند. | ||
از نظر شیعیان اثناعشری، امام علی(ع) به نص پیامبر(ص) به [[امامت]] منصوب شد و از آن پس، هر امامی، امام پس از خویش را به صورت صریح و با نص معرفی کرده است. براین اساس، جانشینان پس از پیامبر(ص) ۱۲ نفر به این ترتیب هستند: [[امام علی علیه‌السلام|على بن ابى‌طالب]]، [[امام حسن مجتبی علیه‌السلام|حسن بن علی]]، [[امام حسین علیه‌السلام|حسین بن على]]، [[امام سجاد علیه‌السلام|على بن حسین]]، [[امام محمد باقر علیه‌السلام|محمد بن على]]، [[امام صادق علیه‌السلام|جعفر بن محمد]]، [[امام موسی کاظم علیه‌السلام|موسى بن جعفر]]، [[امام رضا علیه‌السلام|على بن موسى]]، [[امام جواد علیه‌السلام|محمد بن على]]، [[امام هادی علیه‌السلام|على بن محمد]]، [[امام حسن عسکری علیه‌السلام|حسن بن على]] و [[امام مهدی عجل الله تعالی فرجه|مهدى]](عليهم‌السلام). بنابر دیدگاه مشهور [[شیعه]]، یازده امام [[شهادت|شهید]] شدند و آخرین آنها، مهدی موعود در [[غیبت]] به سر می‌برد او در آینده [[ظهور امام زمان|ظهور]] کرده و زمین را پر از عدل و داد می‌کند. | از نظر شیعیان اثناعشری، امام علی(ع) به نص پیامبر(ص) به [[امامت]] منصوب شد و از آن پس، هر امامی، امام پس از خویش را به صورت صریح و با نص معرفی کرده است. براین اساس، جانشینان پس از پیامبر(ص) ۱۲ نفر به این ترتیب هستند: [[امام علی علیه‌السلام|على بن ابى‌طالب]]، [[امام حسن مجتبی علیه‌السلام|حسن بن علی]]، [[امام حسین علیه‌السلام|حسین بن على]]، [[امام سجاد علیه‌السلام|على بن حسین]]، [[امام محمد باقر علیه‌السلام|محمد بن على]]، [[امام صادق علیه‌السلام|جعفر بن محمد]]، [[امام موسی کاظم علیه‌السلام|موسى بن جعفر]]، [[امام رضا علیه‌السلام|على بن موسى]]، [[امام جواد علیه‌السلام|محمد بن على]]، [[امام هادی علیه‌السلام|على بن محمد]]، [[امام حسن عسکری علیه‌السلام|حسن بن على]] و [[امام مهدی عجل الله تعالی فرجه|مهدى]](عليهم‌السلام). بنابر دیدگاه مشهور [[شیعه]]، یازده امام [[شهادت|شهید]] شدند و آخرین آنها، مهدی موعود در [[غیبت امام مهدی(عج)|غیبت]] به سر می‌برد او در آینده [[ظهور امام زمان|ظهور]] کرده و زمین را پر از عدل و داد می‌کند. | ||
اهل سنت امامان دوازده‌گانه شیعه را به عنوان امام و جانشینان بلافصل پیامبر(ص) نمی‌پذیرند؛ اما نسبت به آنها محبت دارند. درباره شرح حال امامان شیعه و فضائل آنها کتب متعددی از سوی [[شیعه|شیعیان]] مانند [[الارشاد فی معرفة حجج الله علی العباد (کتاب)|الارشاد]] و [[دلائل الامامة (کتاب)|دلائل الامامة]] و از سوی اهل سنت مانند [[ینابیع المودة لذوی القربی (کتاب)|ینابیع المودة]] و [[تذکرة الخواص من الامة فی ذکر خصائص الائمة (کتاب)|تذکرة الخواص]] نگارش شده است. | اهل سنت امامان دوازده‌گانه شیعه را به عنوان امام و جانشینان بلافصل پیامبر(ص) نمی‌پذیرند؛ اما نسبت به آنها محبت دارند. درباره شرح حال امامان شیعه و فضائل آنها کتب متعددی از سوی [[شیعه|شیعیان]] مانند [[الارشاد فی معرفة حجج الله علی العباد (کتاب)|الارشاد]] و [[دلائل الامامة (کتاب)|دلائل الامامة]] و از سوی اهل سنت مانند [[ینابیع المودة لذوی القربی (کتاب)|ینابیع المودة]] و [[تذکرة الخواص من الامة فی ذکر خصائص الائمة (کتاب)|تذکرة الخواص]] نگارش شده است. | ||
| خط ۱۵۴: | خط ۱۵۴: | ||
امام مهدی در پنج سالگی به [[امامت]] رسید.<ref>مفید، الارشاد، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۳۳۹؛ طبرسی، اعلام الوری، ۱۳۹۰ق، ص۴۱۸.</ref> [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله|پیامبر(ص)]] و همه امامان(ع) به امامت او تصریح کرده‌اند.<ref>مفید، الارشاد، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۳۳۹و۳۴۰.</ref> او تا زمان شهادت پدرش(۲۶۰ق) از مردم پنهان بود و جز عده‌ای از خواص [[شیعه]] کسی نمی‌توانست او را ملاقات کند.<ref>مفید، الارشاد، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۳۳۶.</ref> پس از شهادت پدرش به امر خدا از عموم مردم غایب شد. حدود هفتاد سال در [[غیبت صغرا|غیبت صغری]] به سر برد و در این مدت از طریق [[نواب اربعه|چهار نائب خاص]] با شیعیان در ارتباط بود؛ اما با آغاز [[غیبت کبرا|غیبت کبری]] در [[سال ۳۲۹ هجری قمری|سال ۳۲۹ق]] ارتباط شیعیان با امام توسط نایبان خاص، پایان یافت.<ref> طباطبایی، شیعه در اسلام، ۱۳۸۳ش، ص۲۳۰و۲۳۱.</ref> | امام مهدی در پنج سالگی به [[امامت]] رسید.<ref>مفید، الارشاد، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۳۳۹؛ طبرسی، اعلام الوری، ۱۳۹۰ق، ص۴۱۸.</ref> [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله|پیامبر(ص)]] و همه امامان(ع) به امامت او تصریح کرده‌اند.<ref>مفید، الارشاد، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۳۳۹و۳۴۰.</ref> او تا زمان شهادت پدرش(۲۶۰ق) از مردم پنهان بود و جز عده‌ای از خواص [[شیعه]] کسی نمی‌توانست او را ملاقات کند.<ref>مفید، الارشاد، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۳۳۶.</ref> پس از شهادت پدرش به امر خدا از عموم مردم غایب شد. حدود هفتاد سال در [[غیبت صغرا|غیبت صغری]] به سر برد و در این مدت از طریق [[نواب اربعه|چهار نائب خاص]] با شیعیان در ارتباط بود؛ اما با آغاز [[غیبت کبرا|غیبت کبری]] در [[سال ۳۲۹ هجری قمری|سال ۳۲۹ق]] ارتباط شیعیان با امام توسط نایبان خاص، پایان یافت.<ref> طباطبایی، شیعه در اسلام، ۱۳۸۳ش، ص۲۳۰و۲۳۱.</ref> | ||
طبق روایات، شیعیان در دوران [[غیبت]] به [[انتظار فرج]] و [[ظهور امام زمان]] ترغیب شده و آن از برترین اعمال به شمار آمده است.<ref> نگاه کنید به: مجلسی، بحار الانوار، ۱۴۰۳ق، ج۵۲، ص۱۲۲-.</ref> شیعیان برآنند براساس روایات<ref>به عنوان نمونه نگاه کنید به: کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۱، ص۲۵، ح۲۱؛ مجلسی، بحار الانوار، ۱۴۰۳ق، ج۵۲، ص۳۳۶.</ref> پس از ظهور، جامعه اسلامی پر از عدل و داد می‌شود.<ref>طباطبایی، شیعه در اسلام، ۱۳۸۳ش، ص۲۳۱و۲۳۲.</ref> در روایات متعددی [[علائم ظهور|نشانه‌های ظهور]] بیان شده است.<ref>به عنوان نمونه نگاه کنید به: مجلسی، بحار الانوار، ۱۴۰۳ق، ج۵۲، ص۱۸۱-۲۷۸.</ref> | طبق روایات، شیعیان در دوران [[غیبت امام مهدی(عج)|غیبت]] به [[انتظار فرج]] و [[ظهور امام زمان]] ترغیب شده و آن از برترین اعمال به شمار آمده است.<ref> نگاه کنید به: مجلسی، بحار الانوار، ۱۴۰۳ق، ج۵۲، ص۱۲۲-.</ref> شیعیان برآنند براساس روایات<ref>به عنوان نمونه نگاه کنید به: کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۱، ص۲۵، ح۲۱؛ مجلسی، بحار الانوار، ۱۴۰۳ق، ج۵۲، ص۳۳۶.</ref> پس از ظهور، جامعه اسلامی پر از عدل و داد می‌شود.<ref>طباطبایی، شیعه در اسلام، ۱۳۸۳ش، ص۲۳۱و۲۳۲.</ref> در روایات متعددی [[علائم ظهور|نشانه‌های ظهور]] بیان شده است.<ref>به عنوان نمونه نگاه کنید به: مجلسی، بحار الانوار، ۱۴۰۳ق، ج۵۲، ص۱۸۱-۲۷۸.</ref> | ||
==جایگاه امامان شیعه نزد اهل سنت== | ==جایگاه امامان شیعه نزد اهل سنت== | ||
نسخهٔ ۵ مارس ۲۰۲۳، ساعت ۰۹:۵۷
امامان شیعه دوازده تن از اهل‌بیت پیامبر(ص) که بنابر روایات، جانشینان پیامبر و پس از او امام جامعه اسلامی‌اند. نخستین امام، حضرت علی(ع) و دیگر امامان فرزندان و نوادگان او و حضرت زهرا(س) هستند.
به باور شیعیان امامیه، امامان(ع) از جانب خداوند به امامت منصوب شده‌اند و ویژگی‌هایی همچون عصمت، افضلیت، علم غیب و حق شفاعت دارند. امامان(ع) تمام وظایف پیامبر(ص) به جز دریافت وحی و آوردن شریعت را دارا هستند.
اهل سنت، امامت امامان شیعه را نمی‌پذیرند؛ اما نسبت به آنها اظهار محبت و ارادت کرده و مرجعیت دینی و علمی آنها را می‌پذیرند.
نام امامان در قرآن ذکر نشده است؛ اما در روایاتی از پیامبر(ص) همچون حدیث جابر و حدیث دوازده خلیفه اسامی و شمار امامان(ع) آمده است. بنابر این روایات، امامان و جانشینان پیامبر(ص)، دوازده نفر و همگی از قریش و اهل بیت پیامبر(ص) هستند.
از نظر شیعیان اثناعشری، امام علی(ع) به نص پیامبر(ص) به امامت منصوب شد و از آن پس، هر امامی، امام پس از خویش را به صورت صریح و با نص معرفی کرده است. براین اساس، جانشینان پس از پیامبر(ص) ۱۲ نفر به این ترتیب هستند: على بن ابى‌طالب، حسن بن علی، حسین بن على، على بن حسین، محمد بن على، جعفر بن محمد، موسى بن جعفر، على بن موسى، محمد بن على، على بن محمد، حسن بن على و مهدى(عليهم‌السلام). بنابر دیدگاه مشهور شیعه، یازده امام شهید شدند و آخرین آنها، مهدی موعود در غیبت به سر می‌برد او در آینده ظهور کرده و زمین را پر از عدل و داد می‌کند.
اهل سنت امامان دوازده‌گانه شیعه را به عنوان امام و جانشینان بلافصل پیامبر(ص) نمی‌پذیرند؛ اما نسبت به آنها محبت دارند. درباره شرح حال امامان شیعه و فضائل آنها کتب متعددی از سوی شیعیان مانند الارشاد و دلائل الامامة و از سوی اهل سنت مانند ینابیع المودة و تذکرة الخواص نگارش شده است.
جایگاه و ویژگی‌ها
باور به امامتِ امامان دوازده‌گانه از اصول مذهب شیعه اثنا عشری است.[۱] از دیدگاه شیعیان امام از سوی خداوند و به وسیله پیامبر اسلام(ص) تعیین می‌شود.[۲]
شیعیان برآن‌اند هرچند نام امامان در قرآن ذکر نشده است؛ اما در آیاتی همچون آیه اولی الامر، آیه تطهیر، آیه ولایت، آیه اکمال، آیه تبلیغ و آیه صادقین به امامت امامان اشاره شده است.[۳] البته در روایات نام و تعداد ائمه(ع) ذکر شده است.[۴]
به باور شیعیان، امامان تمام وظایف پیامبر(ص) همچون تبیین آیات قرآن، بیان احکام شرعی، تربیت افراد جامعه، پاسخگویی به پرسش‌های دینی، برقراری عدالت در جامعه و پاسداری از مرزهای اسلام را دارند؛ تفاوت آنها با پیامبر(ص) تنها در دریافت وحی و آوردن شریعت است.[۵]
ویژگی‌ها
از دیدگاه شیعیان امامیه، برخی از ویژگی‌های امامان دوازده‌گانه از این قرار است:
- عصمت: امامان همانند پیامبر(ص) از هرگونه گناه و خطا معصوم هستند.[۶]
- افضلیت: از دیدگاه علمای شیعه امامان، پس از پیامبراسلام(ص)، افضل و برتر از پیامبران(ع)، ملائکه و سایر مردم هستند.[۷] روایات دال بر افضلیت ائمه(ع) بر جمیع مخلوقات، مستفیض و بلکه متواتر دانسته شده است.[۸]
- علم غیب: امامان از جانب خدا دارای علم غیب هستند.[۹]
- ولایت تکوینی و تشریعی: بیشتر علمای شیعه امامیه بر اثبات ولایت تکوینی ائمه(ع) اذعان دارند.[۱۰] در اثبات ولایت تشریعی ائمه(ع) به معنای اولویت در تصرف بر اموال و نفوس مردم نیز اختلافی وجود ندارد.[۱۱] بر اساس روایات واگذاری امور به پیامبر و امامان [۱۲] ولایت تشریعی به معنای حق تشریع و قانون‌گذاری نیز برای امامان ثابت است.[۱۳]
- همچنین ببینید:تفویض
- مقام شفاعت: همه امامان مانند پیامبر(ص) دارای مقام شفاعت هستند.[۱۴]
- مرجعیت دینی و علمی: براساس روایاتی همچون حدیث ثقلین[۱۵] و حدیث سفینه[۱۶] امامان دارای مرجعیت علمی و دینی هستند و مردم موظفند در مسائل دینی به آنان مراجعه کنند.[۱۷]
- رهبریِ جامعه: رهبری و اداره جامعه اسلامی پس از پیامبر اسلام(ص) برعهده امامان(ع) است.[۱۸]
- وجوب اطاعت: براساس آیه اولی الامر، امامان(ع) مفترض الطاعه بوده و اطاعت از آنها به طور مطلق واجب است؛ همان‌گونه که اطاعت از خداوند و اطاعت از پیامبر(ص) واجب است.[۱۹]
از دیدگاه بیشتر علمای شیعه، همه امامان شیعه با شهادت از دنیا رفته یا خواهند رفت.[۲۰] دلیل آنان، روایات[۲۱] از جمله روایت اباصلت از امام رضا(ع) «وَ اللهِ مَا مِنَّا إِلَّا مَقْتُولٌ شَهِيد»[۲۲] است که بنابر آن، همه امامان با شهادت از دنیا خواهند رفت.[۲۳]
امامت امامان
علمای شیعه برای اثبات امامت امامان دوازده‌گانه دلایل عقلی مانند عصمت و افضلیت امامان(ع) و نقلی مانند حدیث جابر، حدیث لوح و حدیث ۱۲ خلیفه ارائه کرده‌اند.[۲۴]
حدیث جابر
جابر بن عبدالله انصاری پس از نزول آيه «يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا أَطِيعُوا اللهَ وَ أَطِيعُوا الرَّسُولَ وَ أُولِي الْأَمْرِ مِنْكُمْ»[۲۵] درباره معنای اولو الامر از پیامبر پرسید پیامبر در پاسخ او فرمود: «آنان جانشینان من و امامان مسلمانان بعد از من هستند که اولشان علی بن ابیطالب است و بعد از او به ترتیب حسن، حسین، علی بن حسین و محمد بن علی و جعفر بن محمد، موسی بن جعفر، علی بن موسی، محمد بن علی، علی بن محمد، حسن بن علی و پس از او فرزندش هم‌نام و هم‌کنیه من است...».[۲۶]
حدیث ۱۲ خلیفه
روایاتی از طریق اهل‌سنت نقل شده که در آنها تعداد خلفای پیامبر(ص) و برخی از ویژگی‌هایشان مانند قریشی بودن بیان شده است؛ جابر بن سمره از رسول خدا(ص) نقل کرده که «این دین همیشه تا قیام قیامت و تا هنگامی که دوازده نفر خلیفه بر سر شما باشند، استوار و پابرجاست. این خلفا همگی از قریش هستند.»[۲۸] همچنین در حدیثی به نقل از ابن‌مسعود، شمار نقیبان پس از پیامبر(ص)، ۱۲ تن به تعداد نقیبان بنی‌اسرائیل گفته شده است.[۲۹] به گفته سلیمان بن ابراهیم قُندوزی از عالمان اهل سنت، منظور از دوازده خلیفه در احادیث نبوی، ائمه دوازده‌گانه شیعه هستند؛ زیرا این احادیث بر کسان ديگر قابل حمل نیست.[۳۰]
معرفی امامان
شیعیان امامیه بر این باورند که با استناد به دلایل عقلی[۳۱] و نقلی همچون حدیث متواتر غدیر و منزلت، خلیفه برحق و بلافصل پیامبر اسلام(ص)، علی بن ابیطالب(ع) است.[۳۲] پس از امام علی(ع) نیز به ترتیب امام حسن(ع)، امام حسین(ع)، امام سجاد(ع)، امام باقر(ع)، امام صادق(ع)، امام موسی کاظم(ع)، امام رضا(ع)، امام جواد(ع)، امام هادی(ع)، امام حسن عسکری(ع) و امام مهدی(عج)، امامت جامعه اسلامی را برعهده دارند.[۳۳]
امام علی(ع)
علی بن ابیطالب، مشهور به امام علی(ع) و ملقب به امیرالمؤمنین(ع)، امام اول شیعیان، فرزند ابوطالب و فاطمه بنت اسد، در سیزده رجب سال ۳۰ عام الفیل در کعبه متولد شد.[۳۴] او نخستین مردی بود که به پیامبر(ص) ایمان آورد[۳۵] و پیوسته ملازم پیامبر(ص) بود و با فاطمه(س) دختر رسول خدا ازدواج کرد.[۳۶]
با اینکه پیامبر در موارد متعدد از جمله در روز غدیر، علی(ع) را به عنوان جانشین بلافصل خود معرفی کرده بود،[۳۷] اما پس از درگذشت او، در واقعه سقیفه بنی‌ساعده با ابوبکر بن ابی‌قحافه به عنوان خلیفه مسلمانان بیعت شد.[۳۸] پس از دوره مدارای ۲۵ ساله و پرهیز از قیام مسلحانه برای مراعات مصلحت و وحدت جامعه اسلامی (دوران حکومت خلفای سه‌گانه) در سال ۳۵ قمری، مردم با علی(ع) بیعت کردند و او را به خلافت برگزیدند.[۳۹] در خلافت علی که تقریبا چهار سال و نه ماه طول کشید، سه جنگ داخلی جنگ جمل، جنگ صفین و جنگ نهروان رخ داد. از این رو، بیشتر دوران حکومت آن حضرت، صرف رفع اختلافات داخلی شد.[۴۰]
امام علی(ع) در ۱۹ رمضان، به سال ۴۰ قمری در محراب مسجد کوفه در حال نماز به دست ابن ملجم مرادی ضربت شمشیر خورد و در ۲۱ رمضان به شهادت رسید و در نجف دفن شد.[۴۱] او دارای فضائل بی‌شماری بود.[۴۲] از ابن‌عباس نقل شده است که بیش از ۳۰۰ آیه در مدح علی(ع) نازل شده است.[۴۳] همچنین از او نقل شده که خدا آیه‌ای را نازل نکرد که در آن «یا أیها الذین آمنوا» باشد، مگر آنکه علی(ع) در رأس مؤمنان و امیر آنان است.[۴۴]
امام حسن(ع)
حسن بن علی(ع) مشهور به امام حسن مجتبی، فرزند امام علی(ع) و حضرت فاطمه(س) در پانزدهم رمضان سال سوم قمری در مدینه متولد شد.[۴۵]
امام حسن(ع) پس از شهادت پدر، به امر خدا و طبق وصیت پدرش، به امامت رسید و حدود شش ماه به عنوان خلیفه مسلمانان به اداره امور جامعه پرداخت.[۴۶] در این مدت معاویه بن ابی‌سفیان، به عراق که مقر خلافت امام حسن(ع) بود لشکر کشید و سرداران لشکر امام حسن(ع) را فریب داد و آنان را علیه آن حضرت تحریک کرد تا آنجا که امام حسن(ع) مجبور به صلح شد و خلافت ظاهری را با شرایطی (به شرط اینکه پس از درگذشت معاویه دوباره خلافت به امام حسن(ع) برگردد و خاندان و شیعیانش از تعرض مصون باشند) به معاویه واگذار نمود.[۴۷] امام حسن(ع) ۱۰ سال امامت کرد[۴۸] و در ۲۸ صفر سال ۵۰ق، به تحریک معاویه به دست همسر خود، جعده مسموم و شهید شد و در قبرستان بقیع دفن شد.[۴۹]
امام حسن(ع) از اصحاب کِساء[۵۰] و از حاضران در ماجرای مُباهله[۵۱] و یکی از اهل بیت پیامبر(ص) است که آیه تطهیر درباره آنان نازل شده است.[۵۲]
امام حسین(ع)
حسین بن علی(ع)، مشهور به اباعبدالله و سیدالشهداء و امام سوم شیعیان، فرزند دوم علی(ع) و فاطمه(س)، در سوم شعبان سال چهارم هجری در مدینه متولد شد[۵۳] او پس از شهادت برادرش امام حسن(ع)، طبق تصریح پیامبر(ص) و امام علی(ع) و وصیت برادرش، به امامت رسید.[۵۴]
امام حسین(ع) ده سال امامت نمود[۵۵] دوران امامتش به جز شش ماه آخر، مصادف با خلافت معاویه بود.[۵۶] معاویه در سال ۶۰ قمری درگذشت و پسرش یزید به جای او نشست.[۵۷] یزید به والی مدینه دستور داد که از امام حسین برای وی بیعت بگیرد و گرنه سرش را به شام بفرستد. پس از آنکه والی مدینه درخواست یزید را به امام حسین(ع) ابلاغ کرد، آن حضرت شبانه با خاندان خود به سوی مکه حرکت کرد.[۵۸] پس از مدتی، با دعوت مردم کوفه، با خاندان و گروهی از یاران خود رهسپار کوفه شد.[۵۹] امام و همراهانش در کربلا به محاصره لشکریان یزید درآمدند و روز دهم محرم میان آنها و سپاه یزید به فرماندهی عمر بن سعد، جنگ در گرفت و امام(ع) و خاندان و یاران او شهید و زنان و کودکان و امام سجاد(ع) که بیمار بود، اسیر شدند.[۶۰]
امام حسین(ع) از اصحاب کِساء[۶۱] و از حاضران در ماجرای مُباهله[۶۲] و یکی از اهل بیت پیامبر(ص) است که آیه تطهیر درباره آنان نازل شده است.[۶۳]
امام سجاد(ع)
| امامان شیعه و خلفا | ||
|---|---|---|
| امامان (دوره امامت) |
خلفای هم‌عصر | |
| امام علی(ع) (۱۱ - ۴۰ق) |
ابوبکر (۱۱ - ۱۳) عمر بن خطاب (۱۳ - ۲۵) عثمان بن عفان (۲۵ - ۳۵) امام علی(ع) (۳۵ - ۴۰) | |
| امام حسن(ع) (۴۰ - ۵۰ق) |
• امام حسن(ع) (۴۰ - ۴۱) معاویه (۴۱ - ۵۰) | |
| امام حسین(ع) (۵۰ - ۶۱ق) |
• معاویه (۵۰ - ۶۰) یزید (۶۰ - ۶۱) | |
| امام سجاد(ع) (۶۱ - ۹۵ق) |
• یزید (۶۱ - ۶۴) معاویة بن یزید (۶۴) مروان بن حکم (۶۴ - ۶۵) عبدالملک بن مروان (۶۵ - ۸۶) ولید بن عبدالملک (۸۶ - ۹۵) | |
| امام باقر(ع) (۹۵ - ۱۱۴ق) |
• ولید بن عبدالملک (۹۵ - ۹۶) سلیمان (۹۶ - ۹۹) عمر بن عبدالعزیز (۹۹ - ۱۰۱) یزید بن عبدالملک (۱۰۱ - ۱۰۵) هشام (۱۰۵ - ۱۱۴) | |
| امام صادق(ع) (۱۱۴ - ۱۴۸ق) |
• هشام (۱۱۴ - ۱۲۵) ولید بن یزید (۱۲۵ - ۱۲۶) ابراهیم بن ولید (۱۲۶ - ۱۲۷) مروان بن محمد (۱۲۷ - ۱۳۲) ابوالعباس سفاح (۱۳۲ - ۱۳۶) منصور دوانیقی (۱۳۶ - ۱۴۸) | |
| امام کاظم(ع) (۱۴۸ - ۱۸۳ق) |
• منصور دوانیقی (۱۴۸ - ۱۵۸) مهدی عباسی (۱۵۸ - ۱۶۹) هادی عباسی (۱۶۹ - ۱۷۰) •هارون عباسی (۱۷۰ - ۱۸۳) | |
| امام رضا(ع) ( ۱۸۳ - ۲۰۳ق) |
• هارون (۱۸۳- ۱۹۳) امین عباسی (۱۹۳ - ۱۹۸) •مأمون عباسی (۱۹۸ - ۲۰۳) | |
| امام جواد(ع) (۲۰۳ - ۲۲۰ق) |
مأمون عباسی (۲۰۳ - ۲۱۸) معتصم عباسی (۲۱۸ - ۲۲۰) | |
| امام هادی(ع) (۲۲۰ - ۲۵۴ق) |
• معتصم عباسی (۲۲۰ - ۲۲۷) واثق عباسی (۲۲۷ - ۲۳۲) متوکل عباسی (۲۳۲ - ۲۴۷) منتصر عباسی (۲۴۷ - ۲۴۸) مستعین عباسی (۲۴۸ - ۲۵۲) معتز عباسی (۲۵۲ - ۲۵۴) | |
| امام عسکری(ع) (۲۵۵ - ۲۶۰ق) |
• معتز عباسی (۲۵۵) مهتدی عباسی (۲۵۵ - ۲۵۶) مُعتمَد عباسی (۲۵۶ - ۲۶۰) | |
| امام زمان(عج) (۲۶۰ق -۳۲۹ق) پایان غیبت صغرا |
•معتمد (۲۶۰ - ۲۷۸) مُعتضِد عباسی (۲۷۸ - ۲۸۹) مکتفی (۲۸۹ - ۲۹۵) مقتدر (۲۹۵ - ۳۲۰) قاهر (۳۲۰ - ۳۲۲) راضی (۳۲۲ - ۳۲۹) | |
علی بن حسین(ع)، ملقب به سجاد و زین العابدین، چهارمین امام شیعیان، فرزند امام حسین(ع) بود که از شهربانو دختر یزدگرد سوم، در سال ۳۸ هجری در مدینه متولد شد.[۶۴]
امام سجاد(ع) در واقعه کربلا اسیر شد و به همراه اسیران کربلا به کوفه[۶۵] و شام[۶۶] اعزام شد. او خطبه‌ای در شام در معرفی خود و پدرانش ایراد کرد که مردم را تحت تأثیر قرار داد.[۶۷] او پس از گذراندن دوران اسیری، به مدینه بازگردانده شد و در مدینه، مشغول عبادت بود و با کسی جز خواص شیعه مانند ابوحمزه ثمالی و ابوخالد کابلی ارتباط نداشت. خواص نیز معارفی را که از آن حضرت اخذ می‌کردند، در میان شیعه نشر می‌دادند.[۶۸]
امام چهارم پس از ۳۴ سال امامت،[۶۹] در ۵۷ سالگی به سال ۹۵ق[۷۰] به دست ولید بن عبدالملک مسموم شد و به شهادت رسید[۷۱] و در قبرستان بقیع کنار عمویش امام حسن(ع) دفن شد.[۷۲]
مجموعه ادعیه و مناجات امام سجاد(ع) که بسیاری از معارف دینی را در بردارد، در کتاب صحیفه سجادیه گرد آمده است.[۷۳]
امام باقر(ع)
محمد بن علی مشهور به امام محمدِ باقر(ع) و امام پنجم شیعیان، فرزند امام سجاد(ع) و فاطمه دختر امام حسن(ع)[۷۴] در سال ۵۷ق در مدینه متولد شد.[۷۵] او پس از پدرش به امر خدا و معرفی پیامبر(ص) و ائمه(ع) پیش از خود، به امامت رسید[۷۶] و در سال ۱۱۴ هجری قمری[۷۷] توسط ابراهیم بن ولید بن عبدالملک برادرزاده هشام خلیفه اموی مسموم و شهید شد[۷۸] و در قبرستان بقیع کنار پدرش به خاک سپرده شد.[۷۹] امام باقر(ع) در کربلا حضور داشت او در آن زمان چهار سال داشت.[۸۰]
در دوران امامت امام پنجم که ۱۸ یا ۱۹ سال به طول انجامید،[۸۱] از طرفی در اثر ظلم‌های بنی امیه، هر روز انقلاب و جنگی رخ می‌داد و این گرفتاری‌ها دستگاه خلافت را مشغول و از تعرض به اهل بیت دور می‌کرد.[۸۲] از طرف دیگر، وقوع واقعه کربلا و مظلومیت اهل‌بیت، مسلمانان را مجذوب او ساخت و امکاناتی در نشر حقایق اسلامی و معارف اهل بیت برای آن حضرت به وجود آورد که برای هیچ‌یک از امامان گذشته میسر نشده بود از این رو احادیث بی‌شماری از او نقل شده است.[۸۳] به گفته شیخ مفید، احادیث او در معارف دین به حدی است که از هیچ یک از فرزندان امام حسن(ع) و امام حسین(ع) این مقدار روایات به جا نمانده است.[۸۴]
امام صادق(ع)
جعفر بن محمد معروف به امام جعفر صادق(ع) و ششمین امام شیعیان، فرزند امام باقر(ع) و ام فروه دختر قاسم بن محمد بن ابی‌بکر، در ۱۷ ربیع‌الاول سال ۸۳ قمری در مدینه متولد شد.[۸۵] او در سال ۱۴۸ قمری[۸۶] توسط منصور خلیفه عباسی مسموم و شهید شد[۸۷] و در قبرستان بقیع به خاک سپرده شد.[۸۸]
امام صادق، در مدت ۳۴ سال امامتش[۸۹] به جهت ضعف حکومت اموی بستر مناسبی برای نشر تعالیم اسلامی به دست آورد، از این رو به نشر تعالیم دینی و پروش شخصیت‌های علمی بسیاری در فنون مختلف پرداخت.[۹۰] شمار شاگردان و راویان او را ۴۰۰۰ نفر دانسته‌اند.[۹۱] افرادی همچون زراره، محمد بن مسلم، مؤمن طاق، هشام بن حکم، ابان بن تغلب، هشام بن سالم، جابر بن حیان[۹۲] و از اهل‌سنت نیز افرادی همچون سفیان ثوری، ابوحنیفه (رئیس مذهب حنفیه)، مالک بن انس، پیشوای مذهب مالکی، از جمله پروش‌یافتگان آن حضرت بودند.[۹۳]
به گفته شیخ مفید در میان اهل بیت(ع) بیشترین روایات از امام صادق(ع) نقل شده است.[۹۴] گفته شده به همین دلیل، مذهب شیعه را مذهب جعفری نامیده‌اند.[۹۵]
امام کاظم(ع)
موسی بن جعفر معروف به امام موسی کاظم و ملقب به کاظم و باب الحوائج هفتمین امام شیعیان امامی، فرزند امام صادق و حمیده در سال ۱۲۸ قمری در ابواء، منطقه‌ای میان مکه و مدینه، متولد شد.[۹۶]
امام کاظم(ع) پس از پدرش، به تصریح امام صادق(ع) به امامت رسید.[۹۷] دوران امامت ۳۵ ساله امام هفتم،[۹۸] با منصور، هادی، مهدی و هارون از خلفای عباسی، همزمان بود.[۹۹] این دوران با اوج قدرت خلافت عباسی همزمان بود و دوران سختی برای امام کاظم(ع) و شیعیان بود. از این‌رو او در برابر حکومت وقت، تقیه می‌کرد و شیعیان را نیز به این کار سفارش می‌نمود.[۱۰۰] امام هفتم در ۲۰ شوال سال ۱۷۹ق، زمانی که هارون در سفر حج به مدینه رفت، دستور داد امام را در مدینه زندانی کردند و از مدینه به بصره و از بصره به بغداد منتقل کردند.[۱۰۱] او در سال ۱۸۳ق در زندان بغداد توسط سِنْدی بْن شاهِکْ با سم شهید شد و در محلی به نام «مقابر قریش»[۱۰۲] که اکنون در کاظمین است،[۱۰۳] مدفون گردید.
امام رضا(ع)
علی بن موسی بن جعفر معروف به امام رضا(ع) و هشتمین امام شیعیان، فرزند امام کاظم(ع) و نجمه‌خاتون به سال ۱۴۸ق در مدینه متولد و در سال ۲۰۳ق در ۵۵ سالگی در طوس (مشهد) به شهادت رسید.[۱۰۴]
امام رضا(ع) پس از پدرش، به امر خدا و به تصریح امام کاظم(ع) به امامت رسید.[۱۰۵] مدت امامت امام او ۲۰ سال (۱۸۳-۲۰۳ق)بود[۱۰۶] که با خلافت هارون الرشید و پسرانش امین و مأمون همزمان بود.[۱۰۷]
پس از هارون الرشید، مأمون به خلافت رسید.[۱۰۸] مأمون به جهت مشروعیت بخشیدن به خلافت خود، کنترل فعالیت‌های امام رضا(ع) و کاستن مقام و منزلت امامت، تصمیم گرفت امام هشتم را ولیعهد خود قرار دهد.[۱۰۹] به همین دلیل، او امام را در سال ۲۰۱ق[۱۱۰] از مدینه به مرو احضار کرد.[۱۱۱] مأمون نخست، اصل خلافت و سپس ولیعهدی خود را به امام رضا پیشنهاد داد که با مخالفت او روبرو شد؛ اما سرانجام، مأمون امام را وادار به پذیرش ولیعهدی خود کرد. امام نیز به این شرط که در کارهای حکومتی و عزل و نصب‌ها مداخله نکند، ولایت‌عهدی را پذیرفت.[۱۱۲] پس از مدتی، مأمون با مشاهده پیشرفت سریع شیعه و به جهت حفظ خلافت خود، امام رضا(ع) را مسموم و شهید کرد.[۱۱۳]
حدیث معروف سلسلة الذهب هنگام عبور از نیشابور به طرف مرو از امام نقل شده است.[۱۱۴] هنگام حضور امام رضا(ع) در مرو، مأمون میان او و بزرگان دیگر ادیان و مذاهب جلسات مناظره تشکیل می‌داد که سبب اظهار برتری امام در علم و دانش شد.[۱۱۵]
امام جواد(ع)
محمد بن علی مشهور به امام جواد و امام محمدِ تقی(ع) و نهمین امام شیعیان اثناعشری، فرزند امام هشتم و سَبیکه نوبیه در ماه رمضان سال ۱۹۵ق در مدینه متولد شد[۱۱۶] و در سال ۲۲۰ق در بغداد به شهادت رسید.[۱۱۷] او در کنار جد خود امام هفتم در مقبره قریش در کاظمیه مدفون گردید.[۱۱۸]
امام جواد(ع) در هشت سالگی[۱۱۹] و به تصریح پدرش به امامت رسید.[۱۲۰] خردسالی او سبب شد تا شماری از شیعیان، در امامت او تردید کنند؛ برخی، برادر امام رضا عبدالله بن موسی را امام خواندند و برخی دیگر به واقفیه پیوستند؛ اما بیشتر آنان با توجه به نص امامت و آزمایش علمی امام جواد(ع)، امامت او را پذیرفتند.[۱۲۱] دوران ۱۷ سال امامتش[۱۲۲] با خلافت مأمون و معتصم همزمان بود.[۱۲۳]
مأمون در سال ۲۰۴ق به جهت تحت نظر قرار دادن او و شیعیانش، امام جواد را به بغداد- که آن روز پایتخت خلافت بود- احضار کرد و دخترش ام الفضل را به ازدواج وی درآورد.[۱۲۴] پس از مدتی او به مدینه بازگشت و تا آخر عهد مأمون در مدینه ماند. پس از درگذشت مأمون، معتصم زمام خلافت را به دست گرفت و در سال ۲۲۰ق امام را به بغداد احضار کرده و تحت نظر گرفت و سرانجام آن حضرت با تحریک معتصم و به دست همسر خود مسموم و شهید شد.[۱۲۵]
امام هادی(ع)
علی بن محمد مشهور به امام هادی یا امام علی النقی(ع)، امام دهم امامیه، فرزند امام جواد و سمانه مغربیه در سال ۲۱۲ق در منطقه‌ای به نام صریا در نزدیکی مدینه متولد[۱۲۶] و در سال ۲۵۴ق در سامرا[۱۲۷] به دست المعتز بالله، خلیفه عباسی مسموم و شهید شد.[۱۲۸]
امام هادی(ع) ۳۳ سال(۲۲۰ق-۲۵۴ق) امامت شیعیان را بر عهده داشت[۱۲۹] و در این مدت با شش خلیفه عباسی مانند معتصم، واثق، متوکل، منتصر، مستعین و معتز معاصر بود.[۱۳۰]
متوکل در سال ۲۳۳ق به جهت تحت نظر قراردادن امام هادی(ع)،[۱۳۱] او را از مدینه به سامرا- که آن روز مرکز خلافت بود[۱۳۲]- احضار کرد[۱۳۳] و او بقیه عمر خود را در این شهر به سر برد.[۱۳۴] پس از درگذشت متوکل، منتصر و مستعین و معتز روی کار آمدند و امام هادی(ع) در دوران معتز، مسموم و شهید شد.[۱۳۵]
امام هادی(ع) از طریق دعا و زیارات به تربیت شیعیان و آشنایی با معارف شیعی می‌پرداخت.[۱۳۶] زیارت جامعه کبیره از زیارت‌نامه‌های مهم شیعیان، از او نقل شده است.[۱۳۷]
امام حسن عسکری(ع)
.jpg)
حسن بن علی(ع) مشهور به امام حسن عسکری(ع) امام یازدهم شیعیان اثناعشری، فرزند امام هادی(ع) و حَدِیث در سال ۲۳۲ق در مدینه متولد[۱۳۸] و در سال ۲۶۰ق[۱۳۹] به دسیسه معتمد خلیفه عباسی مسموم و شهید شد.[۱۴۰] او را در خانه‌اش در سامرا، کنار مرقد پدرش به خاک سپردند.[۱۴۱]
امام یازدهم به تصریح پدرش، پس از او به امامت رسید و در دوران شش ساله امامتش[۱۴۲] با معتز، مهتدی و معتمد عباسی معاصر بود.[۱۴۳] امام در سامرا تحت نظر خلفای عباسی قرار داشت و چند باری به زندان افتاد.[۱۴۴] به گفته برخی اقامت طولانی او در سامرا نوعی زندانی بودن و بازداشت از سوی خلیفه وقت بود.[۱۴۵] از این رو او با تقیه رفتار می‌کرد[۱۴۶] و همانند چند امام پیش از خود از طریق سازمان وکالت با شیعیان در ارتباط بود.[۱۴۷] گفته شده سبب فشار و سخت‌گیری خلفا، از یک سو افزایش جمعیت و قدرت شیعیان و ترس خلفا از آنان بود و از سوی دیگر شواهدی بود که از وجود فرزندی برای امام یازدهم خبر می‌داد که او را مهدی موعود می‌دانستند.[۱۴۸]
امام عسکری و پدرش به جهت سکونت در سامرا(عسکر) به عسکریین مشهورند.[۱۴۹]
امام مهدی(عج)
محمد بن حسن مشهور به امام مهدی و امام زمان(ع)، دوازدهمین و آخرین امام شیعیان دوازده امامی، فرزند امام عسکری(ع) و نرجس‌خاتون در نیمه شعبان به سال ۲۵۵ق در سامرا متولد شد.[۱۵۰]
امام مهدی در پنج سالگی به امامت رسید.[۱۵۱] پیامبر(ص) و همه امامان(ع) به امامت او تصریح کرده‌اند.[۱۵۲] او تا زمان شهادت پدرش(۲۶۰ق) از مردم پنهان بود و جز عده‌ای از خواص شیعه کسی نمی‌توانست او را ملاقات کند.[۱۵۳] پس از شهادت پدرش به امر خدا از عموم مردم غایب شد. حدود هفتاد سال در غیبت صغری به سر برد و در این مدت از طریق چهار نائب خاص با شیعیان در ارتباط بود؛ اما با آغاز غیبت کبری در سال ۳۲۹ق ارتباط شیعیان با امام توسط نایبان خاص، پایان یافت.[۱۵۴]
طبق روایات، شیعیان در دوران غیبت به انتظار فرج و ظهور امام زمان ترغیب شده و آن از برترین اعمال به شمار آمده است.[۱۵۵] شیعیان برآنند براساس روایات[۱۵۶] پس از ظهور، جامعه اسلامی پر از عدل و داد می‌شود.[۱۵۷] در روایات متعددی نشانه‌های ظهور بیان شده است.[۱۵۸]
جایگاه امامان شیعه نزد اهل سنت
اهل سنت امامان دوازده‌گانه شیعه را به عنوان امام و جانشینان بلافصل پیامبر(ص) نمی‌پذیرند؛[۱۵۹] اما نسبت به آنها محبت دارند[۱۶۰] بر پایه روایتی از پیامبر(ص) که در منابع آنها نقل شده خویشاوندانی که براساس آیه مودت،[۱۶۱] مودت آنها واجب است، علی(ع) و فاطمه(س) و فرزندان آن دو هستند».[۱۶۲] فخرالدین رازی، مفسر و متکلم اهل سنت در قرن ششم هجری، با استناد به آیه مودت، صلوات تشهد و سیره پیامبر(ص)، محبت و دوستی علی(ع) و فاطمه(س) و فرزندان آنها را واجب دانسته است.[۱۶۳]
برخی از عالمان اهل سنت به زیارت مرقد امامان شیعه می‌رفتند و به آنها متوسل می‌شدند. از جمله ابوعلی خَلّال از علمای اهل سنت در قرن سوم هجری، گفته است هر گاه برایم مشکلی پیش می‌آمد، به زیارت قبر موسی بن جعفر می‌رفتم و به او متوسل می‌شدم، مشکلم برطرف می‌شد.[۱۶۴] از ابوبکر محمد بن خُزَیْمه، فقیه، محدث و مفسر اهل‌سنت در قرن سوم و چهارم هجری، نقل شده که بارها به زیارت قبر امام رضا(ع) می‌رفت و تعظیم و تضرعش دیگران را به حیرت وا می‌داشت.[۱۶۵] ابن‌حِبّان، محدث اهل‌سنت در قرن سوم و چهارم، گفته است زمانی که در طوس بودم هر گاه مشکلی برایم پیش می‌آمد، به زیارت علی بن موسی الرضا(ع) می‌رفتم و دعا می‌کردم، دعایم مستجاب و مشکلم برطرف می‌شد.[۱۶۶]
به گفته جعفر سبحانی، بسیاری از علمای اهل سنت مرجعیت دینی و علمی امامان شیعه(ع) پذیرفته‌اند.[۱۶۷] به عنوان نمونه از ابوحنیفه، پایه‌گذار مذهب حنفی، نقل شده است که احدی فقیه‌تر از جعفر بن محمد(ع) ندیدم.[۱۶۸] این جمله از محمد بن مسلم بن شهاب زُهْری، از تابعین و فقیه و محدث اهل سنت قرن اول و دوم هجری، درباره امام سجاد(ع) نقل شده است.[۱۶۹] عبدالله بن عطاء مکی، از محدثان اهل سنت و از یاران امام باقر(ع)، گفته است: «من علما را در نزد هیچ کس به لحاظ علمی پایین‌تر و کوچک‌تر ندیدم؛ چنانکه در نزد محمد بن علی(ع) دیدم. حَکَم بن عُتَیبه (از فقهای بزرگ کوفه) را نزد او بسان شاگردی دیدم».[۱۷۰]
کتاب‌شناسی
درباره شرح حال امامان شیعه و فضائل آنها کتب متعددی از سوی شیعیان و اهل‌سنت نگارش شده است.
کتب شیعه
از جمله کتاب‌های علمای شیعه درباره امامان و فضائل آنها می‌توان به این موارد اشاره کرد:
- دلائل الامامة، کتابی به زبان عربی منسوب به محمد بن جریر طبری صغیر(درگذشت ۳۱۰ق) درباره زندگانی، معجزات و فضایل حضرت زهرا(س) و ائمه معصومین علیهم‌السلام.
- اَلْإرْشاد فی مَعْرفة حُجَجِ الله عَلَی الْعِباد کتابی کلامی و تاریخی به زبان عربی نوشته شیخ مفید (درگذشت ۴۱۳ق) فقیه و متکلم شیعی. این کتاب، با توجه به روایات، به تاریخ زندگانی و فضائل ائمه اطهار(ع) می‌پردازد. محمدباقر ساعدی خراسانی این کتاب را به فارسی ترجمه کرده است.
- مَناقِبُ آلِ اَبی‌طالب، کتابی عربی درباره فضایل چهارده معصوم(ع)، نوشته ابن‌شهر آشوب مازندرانی (درگذشت ۵۸۸ق).
- إعلامُ الوَریٰ بأعلامِ الهدیٰ کتابی به زبان عربی، نوشته فضل بن حسن طبرسی (درگذشت ۵۴۸ ق) درباره سیره و زندگانی رسول خدا(ص) و امامان معصوم(ع).
- کَشْفُ الغُمَّة فی مَعْرِفَةِ الأئمّة(ع)، اثری به زبان عربی در شرح‌حال، فضائل و معجزات چهارده معصوم(ع) نوشته علی بن عیسی اربلی (درگذشت ۶۹۲ق).
- رَوضَةُ الْواعِظین وَ بَصیرَةُ الْمُتَّعِظین نوشته فتال نیشابوری (درگذشت ۵۰۸) درباره تاریخ زندگانی پیامبر اکرم(ص) و اهل بیت(ع) است. این کتاب توسط محمود مهدوی دامغانی به فارسی ترجمه شده است.
- جَلاءُ العُیون کتابی به زبان فارسی نوشته محمدباقر مجلسی(۱۰۳۷ق-۱۱۱۰ق) که در چهارده باب درباره تاریخ زندگی چهارده معصوم(ع) نگاشته شده است.
- مُنْتَهَى ألآمال فی تَواريخِ ألنَّبی وَ ألْآل، اثر شیخ عباس قمی (۱۲۹۴-۱۳۵۹ق) به تفصیل از زندگی چهارده معصوم(ع) سخن گفته است.
کتب اهل سنت
برخی از کتاب‌های اهل سنت درباره شرح حال و فضایل امامان دوازده‌گانه از این قرار است:
- مطالب السؤول فی مناقب آل الرسول، کتابی به زبان عربی تألیف محمد بن طلحه شافعی (۵۸۲-۶۵۲ق) که در دوازده باب به شرح حال دوازده امام(ع) پرداخته است.[۱۷۱]
- تَذکِرَةُ الخَواصّ مِنَ الأمّة فی ذِکرِ خَصائص الأئمة، اثر یوسف بن قزاوغلی معروف به سبط بن جوزی مورخ و عالم حنفی مذهب اهل سنت (درگذشت ۶۵۴ق) که در دوازده باب به عدد ائمه(ع) درباره شرح حال ائمه(ع) و فضائل آنها نگارش شده است.[۱۷۲]
- الفصول المهمة فی معرفة الائمة، از ابن‌صباغ مالکی (درگذشت ۸۵۵ق)، نویسنده سنی مذهب قرن نهم که به زندگانی و فضائل امامان دوازده‌گانه پرداخته است.[۱۷۳] عالمان شیعه و سنی فراوان از این کتاب نقل کرده‌اند.[۱۷۴]
- الائمة الاثنا عشر یا ألشّذَراتُ الذّهَبیة، از شمس الدین ابن‌طولون، عالم حنفی دمشقی (درگذشت ۹۵۳ق).[۱۷۵]
- الاتحاف بحب الاشراف، اثر جمال‌الدین شبراوی (۱۰۹۲-۱۱۷۲ق)، از علمای اهل سنت شافعی مصری، در شرح حال خاندان پيامبر و ائمه(ع).[۱۷۶]
- نور الابصار فی مناقب آل بیت النبی المختار، نوشته مؤمن شبلنجی، از علمای اهل سنت در قرن ۱۳ قمری، که به زندگانی پیامبر(ص) و امامان شیعه و خلفای اهل سنت می‌پردازد.
- یَنابیعُ المَوَدّة لِذَوی القُرْبی، كتابى در زندگانى و مناقب و فضایل مخصوص اهل‌بيت پيامبر(ص)،[۱۷۷] که توسط سلیمان بن ابراهیم قندوزی(درگذشت ۱۲۹۴ق) از عالمان اهل سنت حنفی مذهب،[۱۷۸] نوشته شده است.
جستارهای وابسته
پانویس
منابع
- احمد بن حنبل، أحمد بن محمد بن حنبل، مسند أحمد، بیروت، دارصادر، بی‌تا.
- ابوزرعه دمشقی، عبدالرحمن بن عمرو، تاریخ ابی زرعة الدمشقی، دمشق، مجمع اللغة العربیة، بی‌تا.
- ابن‌جوزی، یوسف بن قزاوغلی، تذکره الخواص من الأمّة فی ذکر خصائص الأئمة، تحقیق حسین تقی‌زاده، قم، مجمع العالمی لاهل البیت(ع)، ۱۴۲۶ق.
- ابن‌حبان، محمد بن حبان، الثقات، حیدرآباد، دایره المعارف العثمانیه، چاپ اول، ۱۳۹۳ق.
- ابن‌حجر عسقلانی، احمد بن علی، تهذیب التهذیب، هند، دائرة المعارف النظامیة، چاپ اول، ۱۳۲۶ق.
- ابن‌شهرآشوب، محمد بن علی، مناقب آل ابیطالب، قم، علامه، چاپ اول، ۱۳۷۹ق.
- ابن‌صباغ، علی بن محمد، الفصول المهمة فی معرفة‌الائمة، تحقیق سامی غریزی، قم، دارالحدیث، بی‌تا.
- ابن‌عساکر، علی بن حسن، تاریخ دمشق، تحقیق عمرو بن غرامة العمروی، بیروت، دارالفکر، ۱۴۱۵ق-۱۹۹۵م.
- بخاری، محمد بن اسماعیل، صحیح البخاری، بیروت، دارالفکر، ۱۴۰۱ق-۱۹۸۱م.
- بغدادی، خطیب، تاریخ بغداد، بیروت، دارالکتب العلمیه، ۱۴۱۷ق.
- بغدادی، عبدالقاهر، الفرق بین الفرق وبیان الفرقة الناجیة، بیروت، دارالآفاق، چاپ دوم، ۱۹۷۷م.
- ترمذی، محمد بن عیسی، سنن الترمذی، تحقیق و تصحیح عبدالرحمن محمد عثمان، بیروت، دارالفکر، چاپ دوم، ۱۴۰۳ق-۱۹۸۳م.
- تفتازانی، سعد الدین، شرح المقاصد، افست قم، شریف رضی، ۱۴۰۹ق.
- جرجانی، میرسید شریف، شرح المواقف، تصحیح بدرالدین نعسانی، قم، شریف رضی، چاپ اول، ۱۳۲۵ق.
- جعفریان، رسول، حیات فکری‌سیاسی امامان شیعه، قم، انصاریان، چاپ یازدهم، ۱۳۸۷ش.
- حاکم حسکانی، عبیدالله‌بن عبدالله، شواهد التنزیل لقواعد التفضیل، تحقیق محمدباقر محمودی، تهران، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، چاپ اول، ۱۴۱۱ق.
- حاکم نیشابوری، محمد بن عبدالله، المستدرک علی الصحیحین، حیدرآباد دکن، بی نا، ۱۳۳۴ق.
- حسینی میلانی، سیدعلی، اثبات الولایة العامة للنّبی و الائمة(ع)، قم، نشرالحقایق، چاپ اول، ۱۴۳۸ق.
- حکیم، سید محمدباقر، الامامة و اهل البیت(ع) نظریة و الاستدلال، قم، مرکز الاسلامیة المعاصر، چاپ اول، ۱۴۲۴ق.
- حمود، محمدجمیل، الفوائدالبهیة فی شرح عقائدالإمامیة، بیروت، مؤسسة الأعلمی، چاپ دوم، ۱۴۲۱ق.
- خزاز رازی، علی بن محمد، کفایة الاثر فی النص علی الائمة الاثنی عشر، تصحیح: عبداللطیف حسینی کوهکمری، قم، بیدار، ۱۴۰۱ق.
- خویی، سید ابوالقاسم، مصباح الفقاهة(طبع قدیم)، تقریر محمد علی توحیدی، قم، انصاریان، ۱۴۱۷ق.
- ذهبی، شمس الدین محمد بن احمد، سیر اعلام النبلاء، مؤسسه الرساله، چاپ سوم، ۱۴۰۵ق.
- زمخشری، محمود بن عمر، الکشاف عن حقایق غوامض التنزیل، تصحیح مصطفی حسین احمد، بیروت، دارالکتب العربی، چاپ اول، ۱۴۰۷ق.
- سبحانی، جعفر، سیمای عقاید شیعه، ترجمه جواد محدثی، تهران، نشر مشعر، چاپ اول، ۱۳۸۶ش.
- سبحانی، جعفر، علم غیب (آگاهی سوم)، قم، مؤسسه امام صادق(ع)، چاپ اول، ۱۳۸۶ش.
- سبحانی، جعفر، منشور عقاید امامیه، قم، مؤسسه امام صادق(ع)، چاپ اول، ۱۳۷۶ش.
- سجستانی، سلیمان بن الأشعث، سنن أبی داود، تحقیق وتعلیق سعید محمد اللحام، بیروت، دار الفکر، چاپ اول، ۱۴۱۰ق-۱۹۹۰م.
- شاه محمدی، محمد علی، علی و شکوه غدیرخم بر فراز وحی و رسالت در ترجمه ینابیع الموده، قم، مهر امیر المؤمنین(ع)، ۱۳۸۴ش.
- شبر، سیدعبدالله، حق الیقین فی معرفة اصول الدین، قم، انوار الهدی، چاپ دوم، ۱۴۲۴ق.
- شبراوی، عبدالله بن محمد، الإتحاف بحب الأشراف، تصحیح سامی غریری، قم، دارالکتاب، ۱۴۲۳ق.
- شهیدی، سیدجعفر، زندگانی امام صادق جعفر بن محمد، تهران، دفتر نشر فرهنگ اسلامی، چاپ اول، ۱۳۷۷ش.
- صافی گلپایگانی، لطف الله، ولایت تکوینی و ولایت تشریعی (ویراست جدید)، قم، دفتر تنظیم و نشرآثار آیت الله العظمی صافی گلپایگانی، چاپ اول، ۱۳۹۲ش.
- صدوق، محمد بن علی، الاعتقادات، قم، المؤتمر العالمی للشیخ المفید، چاپ دوم، ۱۴۱۴ق.
- صدوق، محمد بن علی، الخصال، تصحیح و تحقیق علی اکبر غفاری، قم، جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، چاپ اول، ۱۳۶۲ش.
- صدوق، محمد بن علی، عیون اخبار الرضا(ع)، تحقیق مهدی لاجوردی، تهران، نشر جهان، چاپ اول، ۱۳۷۸ق.
- صدوق، محمد بن علی، کمال‌الدین و تمام النعمه، تصحیح علی اکبر غفاری، تهران، اسلامیه، ۱۳۹۵ق.
- صدوق، محمد بن علی، من لایحضره الفقیه، تصحیح علی‌اکبر غفاری، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ دوم، ۱۴۱۳ق.
- صفار، محمد بن حسن، بصائر الدرجات فی فضائل آل محمد، قم، مکتبة آیت الله المرعشی النجفی، چاپ دوم، ۱۴۰۴ق.
- طباطبائی، سید عبدالعزیز، اهل البیت(ع) فی المکتبه العربیه، قم، مؤسسة آل البيت(ع) لإحياء التراث، بی‌تا.
- طباطبایی، سید محمدحسین، شیعه در اسلام، قم، دفتر انتشارات اسلامی، ۱۳۸۳ش.
- طبرسی، فضل بن حسن، إعلام الوری بأعلام الهدی، تهران، اسلامیه، چاپ چهارم، ۱۳۹۰ق.
- طوسی، محمد بن حسن، التبیان فی تفسیر القرآن، تصحیح احمد حبیب عاملی، بیروت، داراحیاء‌التراث العربی، بی‌تا.
- عاملی، سیدجعفر مرتضی، الولایة التکوینیة و التشریعیة، مرکز الاسلامی للدراسات، چاپ دوم، ۱۴۲۸ق.
- علامه حلی، حسن بن یوسف، كشف المراد في شرح تجريد الإعتقاد قسم الاهیات، تعلیقه جعفر سبحانی، قم، مؤسسه امام صادق(ع)، چاپ دوم، ۱۳۸۲ش.
- علی بن حسین(ع)، صحیفه سجادیه، ترجمه و شرح فیض الاسلام، تهران، فقیه، چاپ دوم، ۱۳۷۶ش.
- فخر رازی، محمد بن عمر، التفسیر الکبیر (مفاتیح الغیب)، بیروت، داراحیاء التراث العربی، چاپ سوم، ۱۴۲۰ق.
- قاضی عبدالجبار، عبدالجبار بن احمد، شرح الاصول الخمسة، تعلیه احمد بن حسین ابی‌هاشم، بیروت، دار احیاء‌التراث العربی، چاپ اول، ۱۴۲۲ق.
- قندوزی، سلیمان بن ابراهیم، ینابیع المودة لذوی القربى، بیروت، دارالاسوة، بی‌تا.
- کلینى، محمد بن یعقوب، الکافی، تهران، الإسلامیة، چاپ سوم، ۱۴۰۷ق.
- مؤمن قمی، محمد، «ولایة ولی المعصوم(ع)»، در مجموعة الآثار المؤتمر العالمی الثانی للامام الرضا(ع)، مشهد، المؤتمر العالمی للامام الرضا(ع)، ۱۴۰۹ق.
- مجلسی، محمد باقر، بحار الأنوار الجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار، بیروت، دار احیاء التراث العربی، چاپ دوم، ۱۴۰۳ق.
- محمدی، علی، شرح کشف المراد، قم، دارالفکر، چاپ چهارم، ۱۳۷۸ش.
- مسلم نیشابوری، مسلم بن حجاج، صحیح مسلم، بیروت، دارالفکر، بی‌تا.
- مفید، محمد بن محمد، الارشاد فی معرفة حجج الله علی العباد، قم، کنگره شیخ مفید، چاپ اول، ۱۴۱۳ق.
- مفید، محمد بن محمد، اوائل المقالات، فی المذاهب و المختارات، قم، المؤتمر العالمی للشیخ المفید، چاپ اول، ۱۴۱۳ق.
- مکارم شیرازی، ناصر، پیام قرآن، تهران، دارالکتب الاسلامیه، چاپ نهم، ۱۳۸۶ش.
- موسوی زنجانی، سید ابراهیم، عقائد الامامیة الاثنی عشریة، بیروت، مؤسسه اعلمی، چاپ سوم، ۱۴۱۳ق.
- نعمانی، محمد بن ابراهیم، کتاب الغیبه، بیروت، موسسة الاعلمی للمطبوعات، ۱۴۰۳ق /۱۹۸۳م.
- یعقوبی، احمد بن اسحاق، تاریخ الیعقوبی، بیروت، دار صادر، بی‌تا.
- "Gulzar calligraphic panel", Library of Congress, تاریخ بازدید: ۱۱ اسفند ۱۴۰۰ش.
منابع برای مطالعه بیشتر
- حیات فکری و سیاسی امامان شیعه، رسول جعفریان، قم، انصاریان.
.jpg)
- ↑ محمدی، شرح کشف المراد، ۱۳۷۸ش، ص۴۰۳؛ موسوی زنجانی، عقائد الامامیة الاثنی عشریة، ۱۴۱۳ق، ج۳، ص۱۷۸.
- ↑ محمدی، شرح کشف المراد، ۱۳۷۸ش، ص۴۲۵؛ موسوی زنجانی، عقائد الامامیة الاثنی عشریة، ۱۴۱۳ق، ج۳، ص۱۸۱و۱۸۲.
- ↑ نگاه کنید به: مکارم شیرازی، پیام قرآن، ۱۳۸۶ش، ج۹، ص۱۷۰و۱۷۱ و ۳۶۹و۳۷۰.
- ↑ نگاه کنید به: حکیم، الامامة و اهل البیت، ۱۴۲۴ق، ص۳۰۵-۳۳۸.
- ↑ سبحانی، منشور عقاید امامیه، ۱۳۷۶ش، ص۱۶۵و۱۶۶.
- ↑ نگاه کنید به: علامه حلی، كشف المراد، ۱۳۸۲ش، ص۱۸۴؛ فیاض لاهیجی، سرمايه ايمان در اصول اعتقادات، ۱۳۷۲ش، ص۱۱۴و۱۱۵.
- ↑ نگاه کنید به: صدوق، الاعتقادات، ۱۴۱۴ق، ص۹۳؛ مفید، اوائل المقالات، ۱۴۱۳ق، ص۷۰ و ۷۱؛ مجلسی، بحارالأنوار، ۱۴۰۳ق، ج۲۶، ص۲۹۷؛ شبر، حق الیقین، ۱۴۲۴ق، ص۱۴۹.
- ↑ مجلسی، بحارالأنوار، ۱۴۰۳ق، ج۲۶، ص۲۹۷؛ شبر، حق الیقین، ۱۴۲۴ق، ص۱۴۹.
- ↑ نگاه کنید به: کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۱، ص۲۵۵و۲۵۶ و ۲۶۰و۲۶۱؛ سبحانی، علم غیب، ۱۳۸۶ش، ص۶۳-۷۹.
- ↑ حمود، الفوائدالبهیة، ۱۴۲۱ق، ج۲، ص۱۱۷و۱۱۹.
- ↑ خویی، مصباح الفقاهة، ۱۴۱۷ق، ج۵، ص۳۸؛ صافی گلپایگانی، ولایت تکوینی و ولایت تشریعی، ۱۳۹۲ش، ص۱۳۳، ۱۳۵ و۱۴۱.
- ↑ نگاه کنید به: کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۱، ص۲۶۵-۲۶۸؛ صفار، بصائر الدرجات، ۱۴۰۴ق، ص۳۸۳-۳۸۷.
- ↑ برای نمونه نگاه کنید به: عاملی، الولایة التکوینیة والتشریعیة، ۱۴۲۸ق، ص۶۰-۶۳؛ مؤمن، «ولایة ولی المعصوم(ع)»، ص۱۰۰-۱۱۸؛ حسینی، میلانی، اثبات الولایة العامة، ۱۴۳۸ق، ص۲۷۲ و ۲۷۳، ۳۱۱و۳۱۲.
- ↑ طوسی، التبیان، داراحیاء‌التراث العربی، ج۱، ص۲۱۴.
- ↑ صفار، بصائر الدرجات، ۱۴۰۴ق، ص۴۱۲-۴۱۴.
- ↑ صفار، بصائر الدرجات، ۱۴۰۴ق، ص۲۹۷، ح۴.
- ↑ نگاه کنید به: سبحانی، سیمای عقاید شیعه، ۱۳۸۶ش، ص۲۳۱-۲۳۵؛ سبحانی، منشور عقاید امامیه، ۱۳۷۶ش، ص۱۵۷و۱۵۸؛ موسوی زنجانی، عقائد الامامیة الاثنی عشریة، ۱۴۱۳ق، ج۳، ص۱۸۰و۱۸۱.
- ↑ سبحانی، منشور عقاید امامیه، ۱۳۷۶ش، ص۱۴۹و۱۵۰.
- ↑ طوسی، التبیان، داراحیاء‌التراث العربی، ج۳، ص۲۳۶؛ محمدی شرح کشف المراد، ۱۳۷۸ش، ص۴۱۵.
- ↑ برای نمونه نگاه کنید به صدوق، الخصال، ۱۳۶۲ش، ج۲، ص۵۲۸؛ طبرسی، إعلام الوری،۱۳۹۰ق، ص۳۶۷؛ ابن شهر آشوب، مناقب آل ابیطالب، ۱۳۷۹ ق، ج۲، ص۲۰۹؛ مجلسی، بحار الانوار، ۱۴۰۳ق، ج۲۷، ص۲۰۹و۲۱۶.
- ↑ نگاه کنید به: مجلسی، بحار الانوار، ۱۴۰۳ق، ج۲۷، ص۲۰۷-۲۱۷.
- ↑ صدوق، من لایحضره الفقیه، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۵۸۵؛ طبرسی، إعلام الوری، ۱۳۹۰ق، ص۳۶۷.
- ↑ طبرسی، اعلام الوری، ۱۳۹۰ق، ص۳۶۷؛ ابن شهر آشوب، مناقب آل ابیطالب، ۱۳۷۹ ق، ج۲، ص۲۰۹.
- ↑ نگاه کنید به: حکیم، الامامة و اهل البیت، ۱۴۲۴ق، ص۳۰۵-۳۵۱؛ محمدی، شرح کشف المراد، ۱۳۷۸ش، ۴۹۵ و ۴۹۶.
- ↑ سوره نساء، آیه ۵۹.
- ↑ خزاز رازی، کفایه الاثر، ۱۴۰۱ق، ص۵۳-۵۵؛ صدوق، کمال الدین، ۱۳۹۵ق، ج۱، ص۲۵۴-۲۵۳.
- ↑ "Gulzar calligraphic panel", Library of Congress.
- ↑ نگاه کنید به: بخاری، صحیح بخاری، ۱۴۰۱ق، ج۸، ص۱۲۷؛ مسلم نيشابوری، صحیح مسلم، دارالفکر، ج۶، ص۳و۴؛ أحمد بن حنبل، مسند احمد، دارصادر، ج۵، ص۹۰، ۹۳، ۹۸، ۹۹، ۱۰۰ و۱۰۶؛ ترمذی، سنن ترمذی، ۱۴۰۳ق، ج۳، ص۳۴۰؛ سجستانی، سنن ابی داود، ۱۴۱۰ق، ج۲، ص۳۰۹.
- ↑ نگاه کنید به: حاکم نیشابوری، المستدرک علی الصحیحین، ۱۳۳۴ق، ج۴، ص۵۰۱؛ نعمانی، کتاب الغیبه، ۱۴۰۳ق، ۷۴- ۷۵.
- ↑ قندوزی، ینابیع المودة لذوی القربى، دارالاسوة، ج۳، ص۲۹۲و۲۹۳.
- ↑ نگاه کنید به: محمدی، شرح کشف المراد، ۱۳۷۸ش، ص۴۲۷-۴۴۱؛ موسوی زنجانی، عقائد الامامیة الاثنی عشریة، ۱۴۱۳ق، ج۳، ص۷و۸.
- ↑ نگاه کنید به: محمدی، شرح کشف المراد، ۱۳۷۸ش، ص۴۲۷-۴۴۱؛ موسوی زنجانی، عقائد الامامیة الاثنی عشریة، ۱۴۱۳ق، ج۳، ص۷-۱۵.
- ↑ محمدی، شرح کشف المراد، ۱۳۷۸ش، ص۴۹۵؛ موسوی زنجانی، عقائد الامامیة الاثنی عشریة، ۱۴۱۳ق، ج۳، ص۱۷۹و۱۸۰.
- ↑ مفید، الارشاد، ۱۴۱۳ق، ج۱، ص۵؛ طبرسی، اعلام الوری، ۱۳۹۰ق، ص۱۵۳.
- ↑ مفید، الارشاد، ۱۴۱۳ق، ج۱، ص۶.
- ↑ طباطبایی، شیعه در اسلام، ۱۳۸۳ش، ص۲۰۰.
- ↑ محمدی، شرح کشف المراد، ۱۳۷۸ش، ص۴۲۷-۴۳۶.
- ↑ طبرسی، اعلام الوری، ۱۳۹۰ق، ص۱۳۸و۱۳۹.
- ↑ طباطبایی، شیعه در اسلام، ۱۳۸۳ش، ص۲۰۱.
- ↑ طباطبایی، شیعه در اسلام، ۱۳۸۳ش، ص۲۰۱-۲۰۲.
- ↑ مفید، الارشاد، ۱۴۱۳ق، ج۱، ص۹؛ طبرسی، اعلام الوری، ۱۳۹۰ق، ص۱۵۴.
- ↑ مفید، الارشاد، ۱۴۱۳ق، ج۱، ص۲۹-۶۶؛ طبرسی، اعلام الوری، ۱۳۹۰ق، ص۱۸۲؛ حاکم حسکانی، شواهد التنزیل، ۱۴۱۱ق، ج۱، ص۲۱-۳۱.
- ↑ قندوزی، ینابیع المودة، دارالاسوة، ج۱، ص۳۳۷.
- ↑ حاکم حسکانی، شواهد التنزیل، ۱۴۱۱ق، ج۱، ص۶۳-۷۱.
- ↑ مفید، الارشاد، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۵؛ طبرسی، اعلام الوری، ۱۳۹۰ق، ص۲۰۵.
- ↑ طبرسی، اعلام الوری، ۱۳۹۰ق، ص۲۰۵؛ طباطبایی، شیعه در اسلام، ۱۳۸۳ش، ص۲۰۵.
- ↑ طباطبایی، شیعه در اسلام، ۱۳۸۳ش، ص۲۰۵-۲۰۶.
- ↑ طباطبایی، شیعه در اسلام، ۱۳۸۳ش، ص۲۰۶.
- ↑ طبرسی، اعلام الوری، ۱۳۹۰ق، ص۲۰۶.
- ↑ کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۱، ص۲۸۷؛ حاکم حسکانی، شواهد التنزیل، ۱۴۱۱ق، ج۲، ص۳۸ و۵۲-۵۵.
- ↑ مفید، الارشاد، ۱۴۱۳، ج۱، ص۱۶۸.
- ↑ کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۱، ص۲۸۷؛ حاکم حسکانی، شواهد التنزیل، ۱۴۱۱ق، ج۲، ص۲۹-۱۳۹.
- ↑ طبرسی، اعلام الوری، ۱۳۹۰ق، ص۲۱۴و۲۱۵.
- ↑ مفید، الارشاد، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۲۷.
- ↑ طبرسی، اعلام الوری، ۱۳۹۰ق، ص۲۱۵.
- ↑ طباطبایی، شیعه در اسلام، ۱۳۸۳ش، ص۲۰۸.
- ↑ مفید، الارشاد، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۳۲؛ طبرسی، اعلام الوری، ۱۳۹۰ق، ص۲۲۲.
- ↑ موسوی زنجانی، عقائد الامامیة الاثنی عشریة، ۱۴۱۳ق، ج۱، ص۱۴۸و۱۴۹.
- ↑ طباطبایی، شیعه در اسلام، ۱۳۸۳ش، ص۲۰۹و۲۱۰.
- ↑ موسوی زنجانی، عقائد الامامیة الاثنی عشریة، ۱۴۱۳ق، ج۱، ص۱۵۰.
- ↑ کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۱، ص۲۸۷؛ حاکم حسکانی، شواهد التنزیل، ۱۴۱۱ق، ج۲، ص۳۸ و۵۲-۵۵.
- ↑ مفید، الارشاد، ۱۴۱۳، ج۱، ص۱۶۸.
- ↑ کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۱، ص۲۸۷؛ حاکم حسکانی، شواهد التنزیل، ۱۴۱۱ق، ج۲، ص۲۹-۱۳۹.
- ↑ مفید، الارشاد، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۱۳۷؛ طبرسی، اعلام الوری، ۱۳۹۰ق، ص۲۵۶؛ ابن شهرآشوب، مناقب آل ابیطالب(ع)، ۱۳۷۹ق، ج۴، ص۱۷۵و۱۷۶.
- ↑ مفید، الارشاد، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۱۱۴.
- ↑ مفید، الارشاد، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۱۱۹.
- ↑ مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۳ق، ج۴۵، ص۱۳۸و۱۳۹.
- ↑ طباطبایی، شیعه در اسلام، ۱۳۸۳ش، ص۲۱۶.
- ↑ مفید، الارشاد، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۱۳۸؛ طبرسی، اعلام الوری، ۱۳۹۰ق، ص۲۵۶؛ ابن شهرآشوب، مناقب آل ابیطالب(ع)، ۱۳۷۹ق، ج۴، ص۱۷۵.
- ↑ طبرسی، اعلام الوری، ۱۳۹۰ق، ص۲۵۶؛ مفید، الارشاد، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۱۳۷و۱۳۸.
- ↑ ابن شهرآشوب، مناقب آل ابیطالب(ع)، ۱۳۷۹ق، ج۴، ص۱۷۶.
- ↑ مفید، الارشاد، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۱۳۸؛ طبرسی، اعلام الوری، ۱۳۹۰ق، ص۲۵۶؛ ابن شهرآشوب، مناقب آل ابیطالب(ع)، ۱۳۷۹ق، ج۴، ص۱۷۶.
- ↑ صحیفه سجادیه، ترجمه و شرح فیض الاسلام، ۱۳۷۶ش، ص۳.
- ↑ مفید، الارشاد، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۱۵۵.
- ↑ مفید، الارشاد، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۱۵۷ و ۱۵۸؛ ابن شهرآشوب، مناقب آل ابیطالب(ع)، ۱۳۷۹ق، ج۴، ص۲۱۰.
- ↑ مفید، الارشاد، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۱۵۸و۱۵۹.
- ↑ مفید، الارشاد، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۱۵۷ و ۱۵۸؛ طبرسی، اعلام الوری، ۱۳۹۰ق، ص۲۶۴.
- ↑ ابن شهرآشوب، مناقب آل ابیطالب(ع)، ۱۳۷۹ق، ج۴، ص۲۱۰.
- ↑ مفید، الارشاد، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۱۵۷ و ۱۵۸؛ طبرسی، اعلام الوری، ۱۳۹۰ق، ص۲۶۴.
- ↑ یعقوبی، تاریخ یعقوبی، دار صادر، ج۲، ص۳۲۰.
- ↑ طبرسی، اعلام الوری، ۱۳۹۰ق، ص۲۶۵؛ ابن شهرآشوب، مناقب آل ابیطالب(ع)، ۱۳۷۹ق، ج۴، ص۲۱۰.
- ↑ طباطبایی، شیعه در اسلام، ۱۳۸۳ش، ص۲۱۷.
- ↑ طباطبایی، شیعه در اسلام، ۱۳۸۳ش، ص۲۱۷-۲۱۸.
- ↑ مفید، الارشاد، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۱۵۷.
- ↑ مفید، الارشاد، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۱۷۹و۱۸۰؛ طبرسی، اعلام الوری، ۱۳۹۰ق، ص۲۷۱.
- ↑ مفید، الارشاد، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۱۸۰؛ طبرسی، اعلام الوری، ۱۳۹۰ق، ص۲۷۱.
- ↑ ابن شهرآشوب، مناقب آل ابیطالب(ع)، ۱۳۷۹ق، ج۲، ص۲۸۰؛ جعفریان، حیات فکری و سیاسی امامان شیعه، ۱۳۸۷ش، ص۳۲۶.
- ↑ مفید، الارشاد، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۱۸۰؛ طبرسی، اعلام الوری، ۱۳۹۰ق، ص۲۷۲.
- ↑ مفید، الارشاد، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۱۸۰؛ ابن شهرآشوب، مناقب آل ابیطالب(ع)، ۱۳۷۹ق، ج۲، ص۲۸۰.
- ↑ طباطبایی، شیعه در اسلام، ۱۳۸۳ش، ص۲۱۸و۲۱۹.
- ↑ مفید، الارشاد، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۱۷۹؛ ابن شهرآشوب، مناقب آل ابیطالب(ع)، ۱۳۷۹ق، ج۲، ص۲۴۷.
- ↑ طباطبایی، شیعه در اسلام، ۱۳۸۳ش، ص۲۱۹.
- ↑ ابن شهرآشوب، مناقب آل ابیطالب(ع)، ۱۳۷۹ق، ج۲، ص۲۴۷و۲۴۸؛ جعفریان، حیات فکری و سیاسی امامان شیعه، ۱۳۸۷ش، ص۳۲۷-۳۲۹.
- ↑ مفید، الارشاد، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۱۷۹.
- ↑ شهیدی، زندگانی امام صادق، ۱۳۷۷ش، ص۶۱.
- ↑ مفید، الارشاد، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۲۱۵؛ طبرسی، اعلام الوری، ۱۳۹۰ق، ص۲۹۴؛ ابن شهرآشوب، مناقب آل ابیطالب(ع)، ۱۳۷۹ق، ج۴، ص۳۲۳و۳۲۴.
- ↑ مفید، الارشاد، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۲۱۵.
- ↑ مفید، الارشاد، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۲۱۵؛ طبرسی، اعلام الوری، ۱۳۹۰ق، ص۲۹۴؛ ابن شهرآشوب، مناقب آل ابیطالب(ع)، ۱۳۷۹ق، ج۴، ص۳۲۴.
- ↑ ابن شهرآشوب، مناقب آل ابیطالب(ع)، ۱۳۷۹ق، ج۴، ص۳۲۳؛ طبرسی، اعلام الوری، ۱۳۹۰ق، ص۲۹۴.
- ↑ نگاه کنید به: جعفریان، حیات فکری و سیاسی امامان شیعه، ۱۳۸۷ش، ص۳۸۴و۳۸۵و۳۹۸.
- ↑ کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۱، ص۴۷۶؛ جعفریان، حیات فکری و سیاسی امامان شیعه، ۱۳۸۷ش، ص۴۰۲-۴۰۴.
- ↑ مفید، الارشاد، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۲۱۵؛ ابن شهرآشوب، مناقب آل ابیطالب(ع)، ۱۳۷۹ق، ج۴، ص۳۲۳و۳۲۴؛ طبرسی، اعلام الوری، ۱۳۹۰ق، ص۲۹۴.
- ↑ طباطبایی، شیعه در اسلام، ۱۳۸۳ش، ص۲۲۱.
- ↑ مفید، الارشاد، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۲۴۷؛ طبرسی، اعلام الوری، ۱۳۹۰ق، ص۳۱۳و۳۱۴.
- ↑ مفید، الارشاد، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۲۴۷.
- ↑ مفید، الارشاد، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۲۴۷؛ طبرسی، اعلام الوری، ۱۳۹۰ق، ص۳۱۴.
- ↑ طبرسی، اعلام الوری، ۱۳۹۰ق، ص۳۱۴؛ ابن شهرآشوب، مناقب آل ابیطالب(ع)، ۱۳۷۹ق، ج۲، ص۳۶۷.
- ↑ طباطبایی، شیعه در اسلام، ۱۳۸۳ش، ص۲۲۲.
- ↑ جعفریان، حیات فکری و سیاسی امامان شیعه، ۱۳۸۷ش، ص۴۳۳-۴۳۵.
- ↑ جعفریان، حیات فکری و سیاسی امامان شیعه، ۱۳۸۷ش، ص۳۲۶.
- ↑ طباطبایی، شیعه در اسلام، ۱۳۸۳ش، ص۲۲۳و۲۲۴.
- ↑ مفید، الارشاد، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۲۵۹و۲۶۰؛ ابن شهرآشوب، مناقب آل ابیطالب(ع)، ۱۳۷۹ق، ج۲، ص۳۶۳.
- ↑ جعفریان، حیات فکری و سیاسی امامان شیعه، ۱۳۸۷ش، ص۴۴۵؛ طباطبایی، شیعه در اسلام، ۱۳۸۳ش، ص۲۲۴.
- ↑ صدوق، عیون أخبار الرضا، ۱۳۷۸ق، ج۲، ص۱۳۵.
- ↑ جعفریان، حیات فکری و سیاسی امامان شیعه، ۱۳۸۷ش، ص۴۴۲و۴۴۳.
- ↑ مفید، الارشاد، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۲۷۳؛ طبرسی، اعلام الوری، ۱۳۹۰ق، ص۳۴۴.
- ↑ طبرسی، اعلام الوری، ۱۳۹۰ق، ص۳۴۴و۳۴۵؛ ابن شهرآشوب، مناقب آل ابیطالب، ۱۳۷۹ق، ج۴، ص۳۷۹.
- ↑ مفید، الارشاد، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۲۹۵؛ طبرسی، اعلام الوری، ۱۳۹۰ق، ص۳۴۴و۳۴۵.
- ↑ جعفریان، حیات فکری و سیاسی امامان شیعه، ۱۳۸۷ش، ص۴۷۲.
- ↑ مفید، الارشاد، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۲۷۳؛ طبرسی، اعلام الوری، ۱۳۹۰ق، ص۳۴۵.
- ↑ جعفریان، حیات فکری و سیاسی امامان شیعه، ۱۳۸۷ش، ص۴۷۲-۴۷۴.
- ↑ مفید، الارشاد، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۲۷۳؛ طبرسی، اعلام الوری، ۱۳۹۰ق، ص۳۴۴.
- ↑ طبرسی، اعلام الوری، ۱۳۹۰ق، ص۳۴۴.
- ↑ جعفریان، حیات فکری و سیاسی امامان شیعه، ۱۳۸۷ش، ص۴۷۸.
- ↑ طباطبایی، شیعه در اسلام، ۱۳۸۳ش، ص۲۲۵؛ جعفریان، حیات فکری و سیاسی امامان شیعه، ۱۳۸۷ش، ص۴۸۰-۴۸۲.
- ↑ مفید، الارشاد، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۲۹۷؛ طبرسی، اعلام الوری، ۱۳۹۰ق، ص۳۵۵.
- ↑ کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۱، ص۴۹۷؛ مفید، الارشاد، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۲۹۷ و۳۱۲؛ طبرسی، اعلام الوری، ۱۳۹۰ق، ص۳۵۵.
- ↑ طبرسی، اعلام الوری، ۱۳۹۰ق، ص۳۵۵؛ طباطبایی، شیعه در اسلام، ۱۳۸۳ش، ص۲۲۵-۲۲۶.
- ↑ مفید، الارشاد، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۲۹۷؛ طبرسی، اعلام الوری، ۱۳۹۰ق، ص۳۵۵.
- ↑ طبرسی، اعلام الوری، ۱۳۹۰ق، ص۳۵۵؛ جعفریان، حیات فکری و سیاسی امامان شیعه، ۱۳۸۷ش، ص۵۰۲.
- ↑ جعفریان، حیات فکری و سیاسی امامان شیعه، ۱۳۸۷ش، ص۵۰۳.
- ↑ جعفریان، حیات فکری و سیاسی امامان شیعه، ۱۳۸۷ش، ص۵۳۸.
- ↑ کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۱، ص۴۹۸؛ طبرسی، اعلام الوری، ۱۳۹۰ق، ص۳۵۵.
- ↑ جعفریان، حیات فکری و سیاسی امامان شیعه، ۱۳۸۷ش، ص۵۰۶.
- ↑ طباطبایی، شیعه در اسلام، ۱۳۸۳ش، ص۲۲۷؛ جعفریان، حیات فکری و سیاسی امامان شیعه، ۱۳۸۷ش، ص۵۰۰و۵۰۲.
- ↑ جعفریان، حیات فکری و سیاسی امامان شیعه، ۱۳۸۷ش، ص۵۲۲.
- ↑ صدوق، من لایحضره الفقیه، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۶۰۹.
- ↑ کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۱، ص۵۰۳؛ مفید، الارشاد، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۳۱۳.
- ↑ کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۱، ص۵۰۳؛ مفید، الارشاد، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۳۱۳ و۳۳۶؛ طبرسی، اعلام الوری، ۱۳۹۰ق، ص۳۶۷.
- ↑ طباطبایی، شیعه در اسلام، ۱۳۸۳ش، ص۲۲۷-۲۲۸؛ طبرسی، اعلام الوری، ۱۳۹۰ق، ص۳۶۷.
- ↑ کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۱، ص۵۰۳؛ مفید، الارشاد، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۳۱۳و۳۳۶؛ طبرسی، اعلام الوری، ۱۳۹۰ق، ص۳۶۷.
- ↑ مفید، الارشاد، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۳۱۳و۳۱۴؛ طبرسی، اعلام الوری، ۱۳۹۰ق، ص۳۶۷.
- ↑ طبرسی، اعلام الوری، ۱۳۹۰ق، ص۳۶۷.
- ↑ جعفریان، حیات فکری و سیاسی امامان شیعه، ۱۳۸۷ش، ص۵۳۸، ۵۳۹و۵۴۲.
- ↑ جعفریان، حیات فکری و سیاسی امامان شیعه، ۱۳۸۷ش، ص۵۳۸و۵۴۲.
- ↑ طباطبایی، شیعه در اسلام، ۱۳۸۳ش، ص۲۲۸.
- ↑ جعفریان، حیات فکری و سیاسی امامان شیعه، ۱۳۸۷ش، ص۵۴۷-۵۵۰.
- ↑ طباطبایی، شیعه در اسلام، ۱۳۸۳ش، ص۲۲۸و۲۲۹.
- ↑ جعفریان، حیات فکری و سیاسی امامان شیعه، ۱۳۸۷ش، ص۵۰۰و۵۳۶.
- ↑ کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۱، ص۵۱۴؛ مفید، الارشاد، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۳۳۹؛ طبرسی، اعلام الوری، ۱۳۹۰ق، ص۴۱۸.
- ↑ مفید، الارشاد، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۳۳۹؛ طبرسی، اعلام الوری، ۱۳۹۰ق، ص۴۱۸.
- ↑ مفید، الارشاد، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۳۳۹و۳۴۰.
- ↑ مفید، الارشاد، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۳۳۶.
- ↑ طباطبایی، شیعه در اسلام، ۱۳۸۳ش، ص۲۳۰و۲۳۱.
- ↑ نگاه کنید به: مجلسی، بحار الانوار، ۱۴۰۳ق، ج۵۲، ص۱۲۲-.
- ↑ به عنوان نمونه نگاه کنید به: کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۱، ص۲۵، ح۲۱؛ مجلسی، بحار الانوار، ۱۴۰۳ق، ج۵۲، ص۳۳۶.
- ↑ طباطبایی، شیعه در اسلام، ۱۳۸۳ش، ص۲۳۱و۲۳۲.
- ↑ به عنوان نمونه نگاه کنید به: مجلسی، بحار الانوار، ۱۴۰۳ق، ج۵۲، ص۱۸۱-۲۷۸.
- ↑ به عنوان نمونه نگاه کنید به: قاضی عبدالجبار، شرح الاصول الخمسة، ۱۴۲۲ق، ص۵۱۴؛ تفتازانی، شرح المقاصد، ۱۴۰۹ق، ج۵، ص۲۶۳و۲۹۰.
- ↑ به عنوان نمونه نگاه کنید به: بغدادی، الفرق بین الفرق، ۱۹۷۷م، ص۳۵۳و۳۵۴.
- ↑ «قُلْ لاأَسْئَلُکُمْ عَلَیْهِ أَجْراً إِلاَّ الْمَوَدَّةَ فِی الْقُرْبی؛ بگو: «به ازاى آن [رسالت] پاداشى از شما خواستار نيستم، مگر دوستى در باره خويشاوندان.» سوره شوری، آیه ۲۳.
- ↑ حاکم حسکانی، شواهد التنزیل، ۱۴۱۱ق، ج۲، ص۱۸۹-۱۹۶؛ زمخشری، الکشاف، ۱۴۰۷ق، ج۴، ص۲۱۹و۲۲۰.
- ↑ فخر رازی، التفسیر الکبیر، ۱۴۲۰ق، ج۲۷، ص۵۹۵.
- ↑ بغدادی، تاریخ بغداد، ۱۴۱۷ق، ج۱، ص۱۳۳.
- ↑ ابن حجر عسقلانی، تهذیب التهذیب، ۱۳۲۶ق، ج۷، ص۳۸۸.
- ↑ ابن حبان، الثقات، ۱۳۹۳ق، ج۸، ص۴۵۷.
- ↑ سبحانی، سیمای عقاید شیعه، ۱۳۸۶ش، ص۲۳۴.
- ↑ ذهبی، سیر اعلام النبلاء، ۱۴۰۵ق، ج۶، ص۲۵۷.
- ↑ ابوزرعه دمشقی، تاریخ ابی‌زرعة الدمشقی، مجمع اللغة العربیة، ص۵۳۶.
- ↑ ابن عساکر، تاریخ دمشق، ۱۴۱۵ق، ج۵۴، ص۲۷۸.
- ↑ طباطبائی، أهل البيت عليهم السلام في المكتبة العربية، مؤسسة آل البيت، ص۴۸۱-۴۸۳.
- ↑ ابن جوزی، تذکره الخواص، ۱۴۲۶ق، ص۱۰۲و۱۰۳.
- ↑ ابن صباغ، الفصول المهمة، دارالحدیث، ج۱، ص۶و۶۸۳و۶۸۴.
- ↑ ابن صباغ، الفصول المهمة، دارالحدیث، ج۱، مقدمه محقق، ص۲۴.
- ↑ طباطبائی، أهل البيت عليهم السلام في المكتبة العربية، ص ۲۳۵.
- ↑ شبراوی، الاتحاف بحب الاشراف، ۱۴۲۳ق، ص۵-۷.
- ↑ شاه محمدی، علی و شکوه غدیرخم، ۱۳۸۴ش، ص۴۵.
- ↑ شاه محمدی، علی و شکوه غدیرخم، ۱۳۸۴ش، ص۴۳.