تَعجیل فَرَج شتاب در گشایش امور و حل مشکلات است که در نگاه امامیه، مراد از فرج، ظهور امام مهدی(ع) است.[۱]
به‌گفته محمدی ری‌شهری (درگذشت: ۱۴۰۱ش) حدیث‌پژوه شیعه، در روایاتِ نقل‌شده از پیامبر(ص) و امامان(ع)، مسلمانان به کثرت دعا برای تعجیل در فرج توصیه شده‌اند. همچنین روایات، یکی از وظایف منتظران فرج را دعای برای تعجیل در فرج دانسته‌اند.[۲] در این رابطه، دعاهایی نیز گزارش شده است.[۳]
سید محمدتقی اصفهانی (درگذشت: ۱۳۴۸ق) مهدیت‌پژوه شیعه در بخش مستقلی از کتاب ٰمِکیالُ المَکارِم فی فوائدِ دعاءِ لِلْقائم هجده نوع دعا برای تعجیل فرج را برگرفته از روایات ذکر کرده است.[۴] گفته شده دعا برای تعجیل در فرج، علاوه بر نقشی که می‌تواند در تحقق ظهور داشته باشد، رابطه‌ای درونی و قلبی با امام زمان(عج) به‌صورت مستمر فراهم می‌کند و می‌تواند مانع ناامیدی در دوران غیبت گردد.[۵]
از سویی، طبق برخی روایات خوب نیست انسان خواستار تعجیل در کاری که خدا به تأخیر انداخته باشد. عجله در کارها نیز نادرست قلمداد شده است.[۶] همچنین روایاتی نیز به‌طور خاص از عجله برای ظهور نهی کرده‌اند.[۷] برای نمونه، در حدیثی از امام صادق(ع) وقتی از زمان ظهور امام مهدی(عج) سوال می‌شود، وی تعیین‌کنندگان وقت را دروغگو، طالبان عجله را اهل هلاکت و تسلیم‌شوندگان به مشیت الهی را اهل نجات معرفی می‌کند.[۸]
نویسنده مکیال المکارم ویژگی‌هایی را برای عجله مذموم ذکر می‌کند که از جملهٔ آنهاست: پیروی از مدعیان دروغین مهدویت، ناامیدی و یأس از ظهور، انکار وجود امام مهدی(عج)، اعتراض به خداوند و امام مهدی(ع) به جهت تأخیر در ظهور، نفی حکمت غیبت، سبک‌شمردن احادیث مربوط به انتظار فرج، رد احادیث ظهور، تأویل و تفسیر نادرست روایات مهدویت، تمسخر منتظران حقیقی ظهور و ترک دعا به تعجیل فرج بعد از ناامیدی.[۹]
به گفته وی، ترک این عجله منافاتی با درخواست تعجیل در فرج از خداوند ندارد؛ چراکه این دعا نیز همانند سایر دعاها شرایطی دارد که بدون آن‌ها محقق نمی‌گردد. پس اصل دعا برای تعجیل در ظهور خوب و نیکو است، اما همراه با شرایطی که اگر آن شرایط نباشد، مطلوب نخواهد بود. همان‌گونه که اصل نماز مطلوب خداوند است اما اگر شرایط آن رعایت نشود دیگر آن ویژگی را نخواهد داشت.[۱۰]
علی‌اصغر رضوانی (زاده ۱۳۴۱ش) مهدویت‌پژوه نیز بر این باور است که دعاکردن برای تعجیل در فرج با روایاتی که از عجله‌کردن نهی کرده‌اند منافاتی ندارد؛ زیرا درخواست تعجیل در فرج از خداوند، بدون در نظر گرفتن مقدمات و شرایط لازم نیست؛ ضمن اینکه دعا می‌تواند یکی از عوامل شکل‌دهنده ظهور امام مهدی(عج) باشد.[۱۲]
جستارهای وابسته
پانویس
- ↑ رضوانی، موعودشناسی و پاسخ به شبهات، ۱۳۸۸ش، ص۳۹۸-۳۹۹.
- ↑ محمدی ری‌شهری، دانشنامه امام مهدی، ۱۳۹۴ش، ص۲۷-۲۸.
- ↑ محمدی ری‌شهری، دانشنامه امام مهدی، ۱۳۹۴ش، ص۲۸.
- ↑ اصفهانی، مکیال المکارم، ۱۴۲۸ق، ج۲، ص۸۱-۸۴.
- ↑ شفیعی سروستانی، معرفت امام زمان(علیه‌السلام) و تکلیف منتظران، ۱۳۸۷ش، ص۲۲۸.
- ↑ برای نمونه رجوع کنید به: امام سجاد(ع)، صحیفه سجادیه، ۱۳۷۶ش، ص۱۵۶؛ نهج البلاغه، ۱۴۱۴ق، ص۲۸۲.
- ↑ اصفهانی، مکیال المکارم، ۱۴۲۸ق، ج۲، ص۲۲۱-۲۲۸.
- ↑ کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۱، ص۳۶۸.
- ↑ اصفهانی، مکیال المکارم، ۱۴۲۸ق، ج۲، ص۲۲۸-۲۳۴.
- ↑ اصفهانی، مکیال المکارم، ۱۴۲۸ق، ج۲، ص۲۳۴.
- ↑ شیخ صدوق، کمال الدین، ۱۳۹۵ق، ج۲، ص۴۸۵.
- ↑ رضوانی، موعودشناسی و پاسخ به شبهات، ۱۳۸۸ش، ص۵۰۲-۵۰۳.
منابع
- نهج البلاغه، تصحیح صبحی صالح، قم، نشر هجرت، ۱۴۱۴ق.
- صحیفه سجادیه، قم، نشر الهادی، ۱۳۷۶ش.
- اصفهانی، محمدتقی، مکیال المکارم فی فوائد دعاء للقائم، قم، مؤسسة الإمام المهدی(ع)، ۱۴۲۸ق.
- رضوانی، علی‌اصغر، موعودشناسی و پاسخ به شبهات، قم، انتشارات مسجد جمکران، ۱۳۸۸ش.
- شفیعی سروستانی، ابراهیم، معرفت امام زمان(علیه‌السلام) و تکلیف منتظران، تهران، موعود عصر، ۱۳۸۷ش.
- شیخ صدوق، محمد بن علی، کمال الدین و تمام النعمة، تهران، دارالکتب الاسلامیة، ۱۳۹۵ق.
- کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، تهران، دارالکتب الاسلامیه، ۱۴۰۷ق.
- محمدی ری‌شهری، محمد، دانشنامه امام مهدی عجل الله فرجه برپایه قرآن، حدیث و تاریخ، قم، مؤسسه علمی فرهنگی دار الحدیث. سازمان چاپ و نشر، ۱۳۹۳ش.