فهرست اصحاب امام هادی(ع)
اصحاب امام هادی، به کسانی اشاره دارد که در منابع شیعه از آنها به عنوان راوی، وکیل و صحابی امام هادی (ع)، دهمین امام شیعیان، یاد شده است. در منابع حدود ۱۹۳ تن به عنوان صحابی امام علی النقی معرفی شده‌اند.
تعداد
شمار اصحاب امام هادی(ع) را حدود ۱۹۰ تن گفته‌اند[۱] بر اساس رجال شیخ طوسی، تعداد کسانی که از آن حضرت حدیث نقل کرده‌اند بیش بر ۱۸۵ نفر می‌شود.[۲] عطاردی در مسند الامام الهادی از ۱۷۹ تن به عنوان راوی از امام هادی نام برده و گفته است در میان آنان ثقه، ضعیف، حسن، متروک و مجهول یافت می‌شود [۳] به گفته عطاردی برخی از راویانی که خود نام برده در رجال شیخ طوسی نیست و برخی از راویانی را که شیخ طوسی در رجالش آورده در مسند عطاردی نیامده است.[۴]
عبدالحسین شبستری در کتاب ألنّورُ الهادی إلی اَصحابِ الامامِ الهادی، ۱۹۳ نفر[۵] و سید محمدکاظم قزوینی در کتاب الامام الهادی من المهد الی اللحد، ۳۴۶ تن[۶] را به عنوان اصحاب امام هادی معرفی کرده‌اند.
نام اصحاب امام هادی(ع) در رجال طوسی
شیخ طوسی در کتاب رجال در ذیل عنوان اصحاب ابی الحسن الثالث على بن محمد (ع)، اسامی زیر را آورده است.[۷]
- احمد بن اسماعیل بن یقطین.
- احمد بن حمزة بن یسع قمی، ثقة.
- احمد بن محمد بن عیسی اشعری قمی.
- احمد بن حسن بن اسحق بن سعد.
- احمد بن خضیب.
- ابراهیم بن اسحاق، ثقة.
- ابراهیم بن عقبة.
- ابراهیم بن محمد همدانی.
- ابراهیم بن ادریس.
- ابراهیم بن مهزیار اهوازی.
- ابراهیم بن محمد بن فارس نیشابوری.
- ابراهیم بن داود یعقوبی.
- ایوب بن نوح بن دراج، ثقة.
- احمد بن اسحاق رازی، ثقة.
- ابراهیم یكنى ابا محمد.
- احمد بن ابی عبدالله برقى.
- احمد بن حسن بن علی بن فضال.
- احمد بن زكریا بن بابا.
- ابراهیم بن عبدة نیسابوری.
- احمد بن هلال عبرتائی بغدادی، غالی.
- ابراهیم بن شیبة.
- اسحاق بن اسماعیل بن نوبخت.
- احمد بن محمد سیاری.
- اسحاق بن محمد بصری، متهم به غلو.
- ابراهیم دهقان.
- احمد بن فضل.
- بشر بن بشار نیسابوری.
- جعفر بن محمد بن اسماعیل بن خطاب.
- جعفر بن ابراهیم.
- جعفر بن هشام.
- جعفر بن احمد.
- جعفر بن عبدالله بن حسین بن جامع.
- جعفر بن محمد بن یونس احول.
- جعفر بن سلیمان.
- حسن بن محمد ابن اخی محمد بن رجاء الخیاط،
- حسن بن علی وشا.
- حسن بن محمد مدائنی.
- حسن بن علی بن حسن بن علی بن عمر بن علی بن حسین بن علی بن ابی طالب (ع).
- حسن بن حسن علوی.
- حسین بن سعید كوفی اهوازی.
- حسین بن اسد بصری.
- حسین بن مالک قمی، ثقة.
- حفص مروزی.
- حسن بن راشد یكنى ابا‌علی بغدادی.
- حسن بن ظریف.
- حسن بن علی بن ابی عثمان.
- حسن بن محمد بن حی.
- حسین بن محمد مدائنی.
- حمزة مولى علی بن سلیمان بن رشید بغدادى.
- حاتم بن فرج.
- حسن بن جعفر معروف به ابوطالب فافانى بغدادی.
- حسین بن اشكیب قمی خادم القبر.
- حسین بن عبید الله قمی متهم به غلو.
- حسن بن خرزاذ قمی.
- حسن بن محمد بن بابا قمی، غالى.
- حسن بن سفیان كوفى.
- حسن بن حسین علوی.
- حمدان بن سلیمان بن عمیرة نیسابوری معروف به تاجر.
- خیران خادم، ثقة.
- خیران بن اسحق زاكانی.
- خلیل بن هشام فارسی.
- داود بن قاسم جعفری یكنى ابوهاشم، ثقة.
- داود بن ابی زید، اسم او زنكان است، ابو سلیمان نیسابوری.
- داود صیرفى یكنى ابا سلیمان.
- ریان بن صلت بغدادی، ثقة.
- رجاء عبرتائی بن یحیى یكنى ابا حسین.
- سلیمان بن داود مروزی.
- سلیمان بن حفصویه.
- سهل بن یعقوب بن اسحاق یكنى ابا سری،ملقب به ابی نؤاس.
- سهل بن زیاد آدمی یكنى ابا سعید ثقة رازی.
- سری بن سلامة اصبهانى.
- سندی بن محمد اخو علی.
- شاهویه بن عبدالله.
- صالح بن محمد همدانى، ثقة.
- صالح بن عیسى بن عمرو بن بزیع.
- صالح بن مسلمة رازی یكنى ابا خیر.
- عبدالعظیم بن عبدالله حسنی رضى الله عنه.
- عیسى بن احمد بن عیسی بن منصور.
- علی بن مهزیار اهوازی، ثقة.
- علی بن عبدالله.
- علی بن حسین بن عبد ربه.
- علی بن بلال بغدادی، یكنى ابا‌الحسن.
- علی بن معبد بغدادی له كتاب.
- علی بن سلیمان بن رشید بغدادی.
- علی بن شیر ثقة.
- علی بن محمد قاشانی.
- علی بن حسین همدانی ثقة.
- علی بن زیاد صیمری.
- علی بن محمد نوفلی.
- علی بن عبدالغفار.
- علی بن جعفر همانی، وكیل ثقة.
- علی بن عمرو عطار قزوینی.
- علی بن حسین.
- علی بن عبید‌الله.
- علی بن ابراهیم همدانی.
- علی بن ابی قرة یكنى ابا الحسن.
- عبدالرحمان بن محمد بن طیفور المتطبب.
- علی بن یحیی دهقان غالى.
- علی بن عبدالله بن جعفر حمیری.
- علی بن ریان بن صلت.
- علی بن محمد بن زیاد صیمری.
- علی بن حسن بن فضال .
- علی بن عبدالله.
- عبدالرحمان بن محمد بن معروف قمی.
- عبدالصمد بن محمد قمی.
- علی بن محمد منقری.
- علی بن عبدالله زبیری.
- علی بن رمیس بغدادی، ضعیف.
- علی بن ابراهیم.
- عبدوس عطار كوفی.
- عروة نخاس دهقان، ملعون غالى.
- عثمان بن سعید عمری.
- فضل بن شاذان نیشابوری (۲۶۰ق).
- فتح بن یزید جرجانی.
- فارس بن حاتم قزوینی، غالى ملعون.
- فضل بن كثیر بغدادی.
- قاسم صیقل.
- قاسم شعرانی یقطینی، متهم به غلو.
- كافور خادم، ثقة.
- مسافر مولاه علیه السلام.
- محمد بن سعید بن كلثوم مروزی.
- محمد بن فرج رخجی.[۸]
- محمد بن رجا خیاط.
- محمد بن علی بن مهزیار، ثقة.
- محمد بن عبید الله من اهل طاهی.
- محمد بن جزک جمال، ثقة.
- محمد بن احمد بن ابراهیم.
- محمد بن عبدالله نوفلی همدانی.
- محمد بن عیسی بن عبید یقطینی.
- محمد بن یحیی یكنى ابا یحیی بصری.
- محمد بن علی بن عیسى اشعری قمی.
- محمد بن احمد بن مطهر .
- محمد بن احمد بن عبید الله بن منصور.
- محمد بن مروان جلاب، ثقة.
- محمد بن ریان بن صلت (۲۵۴ق)، ثقة.
- محمد بن عبدالجبار وهو ابن ابی صهبان قمی، ثقة.
- محمد بن ابی طیفور متطبب.
- محمد بن فضل.
- موسى بن عمر حضینی.
- موسى بن عمر بن بزیع.
- مصفلة بن اسحق قمی اشعری.
- محمد بن حسین بن ابی الخطاب(۲۶۲ق).
- منصور بن عباس .
- محمد بن حصین اهوازی.
- محمد بن عبدالله بن مهران کرخی، متهم به غلو، ضعیف.
- محمد بن حسن بن شمون بصری.
- موسى بن داود یعقوبى.
- موسى بن محمد حضینی.
- محمد بن یحیی بن دریاب.
- محمد بن سلیمان جلاب.
- محمد بن حمزة قمی.
- محمد بن اسماعیل صیمری قمی.
- محمد بن صیفى كوفی.
- محمد بن خالد رازی یكنى ابا العباس.
- محمد بن اسماعیل بلخی.
- محمد بن احمد بن حماد محمدى یكنى ابا علی.
- محمد بن موسى ربعی.
- محمد بن حصین فهری، ملعون.
- محمد بن مروان خطاب.
- محمد بن قاسم بن حمزة بن موسى علوی.
- معاویة بن حكیم بن معاویة بن عمار‌كوفی.
- محمد بن حسان رازی زینبی.
- موسى بن مرشد وراق نیشابورى.
- محمد بن موسى بن فرات.
- نضر بن محمد همدانى، ثقة.
- نصر بن حازم قمی.
- یحیى بن محمد.
- یعقوب بن یزید،كاتب ثقة.
- یعقوب بجلی.
- یحیی بن ابی بكر رازی ضریر.
- یعقوب بن منقوش.
- یعقوب بن اسحاق (۲۴۴ق).
- ابوالحصین بن حصین، ثقة.
- ابوعبدالله مغازی، غالى.
- ابوطاهر بن حمزة بن یسع اشعری قمی ثقة.
- ابوعمرو حذاء.
- ابوحسین بن هلال، ثقة.
- ابوعبدالله بن ابی حسین.
- ابومحمد بن ابراهیم.
- ابوبكر فهفكی ابن ابی طیفور متطبب.
- ابوعبدالله مكاری.
- ابوطاهر برقی برادر احمد بن محمد برقی.
- ابویحیی جرجانى.
- ابوطاهر محمد و ابوالحسن و ابوالمتطبب بنو علی بن بلال بن راشتة المتطبب.
- كلثم الكرخیة.[۹]
ابن شهر آشوب از افرادی همچون احمد بن حمزة بن یسع، صالح بن محمد همدانی، محمد بن جزک الجمال، یعقوب بن یزید الکاتب، ابوحسین بن هلال، ابراهیم بن اسحاق، خیران خادم و نضر بن محمد همدانی به عنوان افراد مورد اطمینان وی یاد کرده است. همچنین از اصحاب وی داود بن زید، ابوسلیم زنکان، حسین بن محمد همدانی، احمد بن اسماعیل بن یقطین و بشر بن بشار نیشابوری، سلیمان بن جعفر مروزی، فتح بن یزید جرجانی و محمد بن سعید کلثوم، معاویه بن حکیم کوفی، علی بن معد بن محمد بغدادی و ابوحسن بن رجاء عبراتی نام برده و محمد بن عثمان را باب او معرفی کرده است.[۱۰]
وکلای امام هادی
- فارس بن حاتم قزوینی
- علی بن جعفر همانی
- علی بن حسین بن عبد ربه
- ابو علی بن راشد
- ایوب بن نوح
- جعفر بن سهیل الصیقل
- ابراهیم بن محمد همدانی
- حسن بن راشد بغدادی
- عثمان بن سعید عمری
- خیران خادم القراطیسی
- علی بن مهزیار اهوازی
- ابراهیم بن مهزیار اهوازی
- علی بن ابراهیم بن محمد
- محمد بن فرج رخجی[۱۱]
- احمد بن اسحاق قمی[۱۲]
- قاسم بن علاء همدانی[۱۳]
- علی بن ریان بن صلت [۱۴]
اصحاب ایرانی
برخی از پژوهشگران برای اثبات ایرانی بودن برخی از اصحاب امام هادی(ع) به پسوندهای شهری آنان استناد کرده‌اند. بر اساس آن محل زندگی افرادی همچون بشر بن بشار نیشابوری، فتح بن یزید جرجانی، حسین بن سعید اهوازی، حمدان بن اسحاق خراسانی، علی بن ابراهیم طالقانی، محمد بن علی کاشانی،[۱۵] ابراهیم بن شیبه اصفهانی، و ابومقاتل دیلمی[۱۶] از اصحاب آن حضرت را در ایران دانسته‌اند.[۱۷]
پانویس
- ↑ جعفریان، حیات فکری-سیاسی امامان شیعه، ص۶۳۰.
- ↑ طوسی، رجال، ۱۴۱۵ق، ص۳۷۸.
- ↑ عطاردی، مسند الامام الهادی، ۱۴۱۰ق، ص۳۰۷.
- ↑ عطاردی، مسند الامام الهادی، ۱۴۱۰ق، ص۳۰۷.
- ↑ شبستری، النور الهادی، ۱۴۲۱ق، ص۳۰۰.
- ↑ قزوینی، الامام الهادی من المهد الی اللحد، ۱۴۱۳ق، ص۱۴۰-۴۶۷.
- ↑ شیخ طوسی، رجال، ۱۴۱۵ق، ص۳۸۳.
- ↑ شیخ طوسی، رجال، ۱۴۱۵ق، ص۳۹۰.
- ↑ شیخ طوسی، رجال، ۱۴۱۵ق، ص۳۸۳.
- ↑ ابن شهر آشوب، ۱۳۷۹ق، ج۴، ص۴۰۲.
- ↑ جباری، سازمان وکالت و نقش آن در عصر ائمه(ع)، ۱۳۸۲ش، ج۲، ص۴۲۸–۴۲۹.
- ↑ جباری، محمد رضا، سازمان وکالت ونقش آن در عصرائمه، ۱۳۸۲ش، ص۴۲۸.
- ↑ قزوینی، الامام الهادی من المهد الی اللحد، ۱۴۱۳ق، ص ۱۴۰.
- ↑ مطهری، مجموعه مقالات همایش بین المللی سیره و زمانه امام هادی، ج۳، ص۹۳.
- ↑ صدوق، التوحید، ۱۳۹۸ق، ص۱۰۱.
- ↑ عطاردی، مسند الامام الهادی، ۱۴۱۰ق، ص۳۱۷.
- ↑ جعفریان، حیات فکری -سیاسی امامان شیعه، ص۶۵۸.
منابع
- جعفریان، رسول، حیات فکری سیاسی امامان شیعه.
- جباری، محمدرضا، سازمان وکالت و نقش آن در عصرائمه، قم، موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی، چاپ اول، ۱۳۸۲ش.
- شبستری، عبدالحسين، النور الهادی الى اصحاب امام الهادی(ع)، بی‌جا، المکتبة التاریخیة المختصة، ۱۴۲۱ق.
- صدوق، محمد بن علی، التوحید، قم، جامعه مدرسین، ۱۳۹۸ق.
- طوسی، محمد بن حسن، رجال طوسی، قم، مؤسسه نشر اسلامی، چاپ اول، ۱۴۱۵ق.
- ابن شهرآشوب، محمد بن علی، مناقب آل ابی‌طالب علیهم‌السلام، قم، علامه، ۱۳۷۹ق.
- قزوینی، سید محمدکاظم، الامام الهادی من المهد الی اللحد، قم، مرکز نشر آثار شیعه، ۱۴۱۳ق.
- مطهری، حمیدرضا، مجموعه مقالات همایش بین‌المللی سیره و زمانه امام هادی، قم، مرکز مدیریت حوزه‌های علمیه، ۱۳۹۷ش.
- عطاردی، عزیزالله، مسند الامام الهادی علیه‌السلام، قم، المؤتمر العالمی للامام الرضا(ع)، ۱۴۱۰ق.