تابوت عهد صندوقچه‌ای که قرن‌ها نزد بنی‌اسرائیل بود و برای آنان اهمیت و قداست بسیار بالایی داشت. قرآن، این تابوت را سبب سکینه و آرامش برای بنی‌اسرائیل دانسته است. در این صندوق، وسائل باارزش و مهمی همچون الواح موسی(ع)، عصای موسی(ع) و ... وجود داشته است. بنابر برخی روایات شیعه، این تابوت جزو ودایع امامت است و نزد امام مهدی(عج) نگاه داشته می‌شود.
چیستی
منظور از تابوت عهد که تابوت سکینه و تابوت شهادت نیز نامیده شده، صندوقی است که تا قرن‌ها نزد بنی‌اسرائیل بوده و برای آنان از اهمیت و قداست برخوردار بوده است.[۱] امروزه تابوت به‌معنای صندوقی است که مرده را در آن قرار داده و به قبرستان می‌برند.[۲]
واژه تابوت دو بار در قرآن استفاده شده است:
- مادر حضرت موسی(ع) نوزاد خود را در تابوت (صندوق یا سبد) قرار داده و آن را در رود نیل انداخت.[۳]
- داستان انتخاب طالوت به‌عنوان فرمانروا و همراه‌داشتن تابوت به عنوان نشانه. تابوتی که حاوی سکینه الهی بود، میراث خاندان موسی و هارون در آن بود و فرشتگان الهی آن را حمل می‌کردند.[۴] گفته شده منظور از تابوت در این آیه همان تابوت عهدِ است.[۵]
ساخت
منابع اسلامی و غیر اسلامی، گفتارهای مختلفی در مورد پیدایش این تابوت دارند:
- قرآن یکبار واژه تابوت را برای صندوقی که مادر موسی(ع) فرزند خود را در آن قرار داده و به نیل انداخت،استفاده کرده است:
«أَنِ اقْذِفیهِ فِی التَّابُوتِ فَاقْذِفیهِ فِی الْیمِّ فَلْیلْقِهِ الْیمُّ بِالسَّاحِلِ؛ که او را در صندوق بگذار، پس او را به دریا بینداز تا دریا او را به ساحل اندازد».[۶] از امام باقر(ع) نقل شده: صندوقچه‌ای که مادر موسی(ع) او را در آن قرار داد و به رود نیل انداخت، بعدها به دست بنی‌اسرائیل رسید و برای آنان اهمیت ویژه‌ای یافت و پس از خروج از مصر نیز با آنان بود و الواح موسی(ع) و... در آن قرار داده شد.[۷] و به بیان دیگر این صندوقچه همان تابوت عهد است. برخی از مفسران شیعه این دیدگاه را پذیرفته‌اند.[۸]
- برخی از مفسران اهل سنت معتقدند خداوند تابوتی را به حضرت آدم داد و این تابوت در میان انبیاء بود و مقصود از تابوت عهد نیز همین است.[۹]
- تورات ساخت تابوت عهد را به دوران پس از خروج از مصر نسبت داده است.[۱۰]
قرآن در مورد زمان و طریقه ساخت این تابوت هیچ مطلبی را ذکر نمی‌کند. اما روایات بسیاری در مورد جزئیات این تابوت وجود دارد که برخی مفسران آن‌ها را در دسته اسرائیلیات قرار داده‌اند که نمی‌توان به همه آن‌ها اطمینان داشت.[۱۱] برخلاف قرآن، تورات به تفصیل بسیار زیاد به ساخت تابوت عهد پرداخته و جزئیات آن را به تفصیل ذکر کرده است.[۱۲]
سرگذشت
تابوت عهد پس از خروج بنی‌اسرائیل از مصر به شهرت و قداست بسیار والایی دست یافت. در دوران آوارگی بنی‌اسرائیل در بیابان، تابوت عهد در خیمه مقدس نگه‌داری می‌شد و احکام بسیار سختی در مورد آن وجود داشت.[۱۳] پس از حضرت موسی(ع) و پایان یافتن چهل سال آوارگی در بیابان، بنی‌اسرائیل به همراه حضرت یوشع به سمت سرزمین مقدس راه افتادند.
تابوت عهد به عنوان یک نماد مهم و تاثیرگذار نزد بنی‌اسرائیل بود. آنان در جنگ‌های مختلف، تابوت را در جلوی سپاه قرار داده و بر دشمنان خود غلبه می‌کردند. اما زمانی که به مخالفت با پیامبرانشان پرداختند و از دستورات الهی سرپیچی کردند، شکست می‌خوردند[۱۴] و در برخی از این شکست‌ها، صندوق عهد به دست دشمنانشان می‌افتاد.[۱۵] و پس از مدتی به دلایلی، به آنان باز می‌گشت.[۱۶]
قرآن به یکی از این وقایع اشاره کرده و همراه داشتن تابوت عهد را نشانه پادشاهی طالوت دانسته است: «وَ قالَ لَهُمْ نَبِیهُمْ إِنَّ آیةَ مُلْکهِ أَنْ یأْتِیکمُ التَّابُوتُ؛ و پیامبرشان به آنان گفت: یقیناً نشانه فرمانروایی او این است که تابوت عهد را نزد شما خواهد آورد».[۱۷] براساس این آیه، خداوند برای یک پادشاه نشانه قرار می‌دهد و پیامبر خدا باید تلاش کند این امر را به مردم بفهماند و آنان را از اختلاف باز دارد.
در نهایت پس از حمله بُخْتُنَّصَّر به اورشلیم و خرابی معبد، تابوت عهد نیز مفقود شد.[۱۸] براساس برخی روایات، امام زمان پس از ظهور، تابوت عهد را از غاری در انطاکیه در خواهد آورد[۱۹] و این تابوت جزو ودایع امامت خواهد بود.
محتوای تابوت
قرآن محتوای تابوت عهد را با بیانی کلی، چنین ذکر می‌کند: «وَ بَقِیةٌ مِمَّا تَرَک آلُ مُوسی وَ آلُ هارُونَ؛ و باقی‌ماندهای از آنچه خاندان موسی و هارون به جا گذاشته‌اند».[۲۰] مفسران موارد متعددی در این مورد ذکر کرده‌اند. از جمله وجود الواح موسی(ع)، عصای موسی(ع)[۲۱] و وسایل انبیای دیگر که در آن بوده است.[۲۲] پولس، شخصیت دوم در میان مسیحیان، در نامه‌ای به عبرانی‌ها (این نامه جزو کتاب مقدس مسیحیان می‌باشد) محتویات این صندوق را الواح موسی، یک ظرف طلایی از «مَنّ» (همان نانی که در بیابان، خداوند هر روز به بنی‌اسرائیل می‌داد) همچنین عصای هارون که روزگاری شکوفه داده بود، دانسته است.[۲۳]
اثرات و معجزات
قرآن این تابوت را چنین توصیف می‌کند: «فیهِ سَکینَةٌ مِنْ رَبِّکم؛ در آن آرامشی از سوی پروردگارتان است».[۲۴] روایات مختلفی در تفسیر این مطلب وجود دارد.[۲۵] در هر صورت این تعبیر نشان از اطمینان قلبی بوده که آن تابوت برای بنی‌اسرائیل به ارمغان می‌آورد[۲۶] و موجب آرامش قلب آنان می‌شد.[۲۷]
کتاب مقدس یهود، معجزاتی را نیز به این تابوت استناد داده است:
- پس از وفات حضرت موسی(ع)، قوم بنی‌اسرائیل که می‌خواستند از رود اردن عبور کنند، تابوت عهد را مانند گذشته به جلو انداخته و وارد رود شدند، به اعجاز این تابوت، آب نهر جدا شده، آب‌ها در بالا متراکم گشتند و قوم بنی‌اسرائیل بر خشکی گام نهاده و راه خود را ادامه دادند.[۲۸]
پانویس
- ↑ حسینی، «تابوت عهد از منظر قرآن و تورات»، ص۵۵-۵۱.
- ↑ دهخدا، لغت‌نامه، واژه تابوت.
- ↑ سوره طه، آیه۳۹.
- ↑ سوره بقره، آیه۲۴۸.
- ↑ ابن عاشور، التحریر و التنویر، ج۸، ص۳۰۴.
- ↑ سوره طه، آیه ۳۹.
- ↑ قمی، تفسیر القمی، ۱۴۰۴ق، ج۱، ص۸۱.
- ↑ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۴ش، ج۲، ص۲۴۰.
- ↑ بغوی، معالم التنزیل، ۱۴۲۰ق، ج۱، ص۳۳۴.
- ↑ تورات، سفر خروج، باب۲۵، آیات۱۰-۲۲.
- ↑ مناهج جامعة المدینة العالمیة، الدخیل فی التفسیر، ج۱، ص۱۱۴.
- ↑ تورات، سفر خروج، باب۲۵، آیات۱۰-۲۲.
- ↑ کتاب مقدس، سِفر خروج، فصل ۲۸.
- ↑ طبری، جامع البیان فی تفسیر القرآن، ۱۴۱۲ق، ج۲، ص۳۸۲.
- ↑ کتاب مقدس، اول سموئیل، باب۴.
- ↑ کتاب مقدس، اول سموئیل، باب۶.
- ↑ سوره بقره، آیه ۲۴۸.
- ↑ رشید رضا، تفسیر المنار، ۱۹۹۰م، ج۳، ص۱۳۱.
- ↑ سید بن طاووس، التشریف بالمنن، ۱۴۱۶ق، ص۱۴۲.
- ↑ سوره بقره، آیه۲۴۸.
- ↑ بیضاوی، أنوار التنزیل، ۱۴۱۸ق، ج۱، ص۱۵۱.
- ↑ بحرانی، البرهان، ۱۴۱۶ق، ج۱، ص۵۱۰.
- ↑ عهد جدید، نامه به عبرانی‌ها (مسیحیان یهودی‌نژاد)، باب ۹، آیه۴.
- ↑ سوره بقره، آیه۲۴۸.
- ↑ بلاغی نجفی، آلاء الرحمن، ۱۴۲۰ق، ج۱، ص۲۲۲.
- ↑ سبزواری نجفی، إرشاد الأذهان، ۱۴۱۹ق، ص۴۵.
- ↑ ابن عربی، تفسیر ابن عربی، ۱۴۲۲ق، ج۱، ص۸۲.
- ↑ کتاب مقدس، کتاب یوشع، باب ۳، آیات ۱۴-۱۷.
منابع
- ابن طاووس، علی بن موسی، التشریف بالمنن فی التعریف بالفتن المعروف بالملاحم و الفتن، قم، مؤسسة صاحب الأمر(عج)، چاپ اول، ۱۴۱۶ق.
- ابن عاشور، محمد بن طاهر، التحریر و التنویر، بیروت، مؤسسه التاریخ، چاپ اول، بی‌تا.
- ابن عربی، ابو عبدالله محیی الدین محمد، تفسیر ابن عربی، تحقیق: رباب، سمیر مصطفی، بیروت، دار احیاء التراث العربی، چاپ اول، ۱۴۲۲ق.
- بحرانی، سید هاشم، البرهان فی تفسیر القرآن، تهران، بنیاد بعثت، چاپ اول، ۱۴۱۶ق.
- بغوی، حسین بن مسعود، معالم التنزیل فی تفسیر القرآن، تحقیق: المهدی، عبدالرزاق، بیروت، دار احیاء التراث العربی، چاپ اول، ۱۴۲۰ق.
- بلاغی نجفی، محمد جواد، آلاء الرحمن فی تفسیر القرآن، قم، بنیاد بعثت، چاپ اول، ۱۴۲۰ق.
- بیضاوی، عبدالله بن عمر، انوار التنزیل و اسرار التأویل، تحقیق: المرعشلی، محمد عبد الرحمن، بیروت، دار احیاء التراث العربی، چاپ اول، ۱۴۱۸ق.
- حسینی، سید عبد‌الهادی، «تابوت عهد از منظر قرآن و تورات»، در مجله معرفت، شماره ۲۴۲، بهمن ۱۳۹۶ش.
- دهخدا، لغت‌نامه، سایت واژه‌یاب.
- رشید رضا، تفسیر المنار، مصر، الهیئة المصریة العامة للکتاب، ۱۹۹۰م.
- سبزواری نجفی، محمد بن حبیب الله، ارشاد الاذهان الی تفسیر القرآن، بیروت، دار التعارف للمطبوعات، چاپ اول، ۱۴۱۹ق.
- طبری، ابو جعفر محمد بن جریر، جامع البیان فی تفسیر القرآن، بیروت، دار المعرفة، چاپ اول، ۱۴۱۲ق.
- قمی، علی بن ابراهیم، تفسیر القمی، محقق و مصحح: موسوی جزائری، سید طیب، قم، دار الکتاب، چاپ سوم، ۱۴۰۴ق.
- مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چاپ اول، ۱۳۷۴ش.
پیوند به بیرون