رشید هجری

رشید هجری

تصویری از گنبد مقبره منسوب به رشید هجری در عراق.
مشخصات فردی
نام کامل	رشید هجری
لقب	رشید البلایا
علت وفات	توسط زیاد بن ابیه یا ابن زیاد
مدفن	شهر کفل در عراق
مشخصات دینی
از یاران	امام علی(ع) • امام حسن(ع)

رُشَید هَجَری از یاران برجسته امام علی(ع) و امام حسن(ع). رشید صاحب سرّ امیرالمؤمنین بود از این رو علم منایا و بلایا را نزد او آموخت. شیخ طوسی از وی در شمار اصحاب امام حسین(ع) و امام سجاد(ع) نیز یاد کرده است. او سرانجام به دست زیاد بن ابیه یا فرزندش، همانگونه که امام علی(ع) خبر داده بود، کشته شد.

زندگی‌نامه

در منابع تاریخی از رشید هجری کمتر نامی به میان آمده و اطلاعات کمی درباره او در دسترس است. هَجَری منسوب به شهر هَجَر که در قدیم، مرکز سرزمین بحرین یا نام کل این سرزمین بوده، یا شهری در یمن یا روستایی در نزدیکی مدینه است.

او جزو اصحاب خاص امیرالمومنین (ع) بوده است. یعقوبی از او در شمار شاگردان امام علی (ع) یاد کرده است. شیخ طوسی نیز از وی در زمره اصحاب و راویان امام حسن(ع) امام حسین(ع) و امام سجاد(ع) نام برده است. ابن شهر آشوب از او به عنوان باب امام حسین(ع) نام برده است.

کرامت

در کتاب اختصاص نقل شده است که وقتی زیاد به دنبال رُشَید هَجَری فرستاد او خود را پنهان نمود، روزی گذرش به أبی اراکه افتاد درحالیکه او به اتّفاق عدّه ای از دوستانش کنار منزلی نشسته بود پس داخل منزل أبی اراکه شد، أبی اراکه از این مسأله دچار وحشت و ترس شد و فوراً به دنبال او داخل منزل شد و به او گفت: وای بر تو مرا به کشتن دادی و فرزندانم را یتیم و هلاک نمودی، رشید گفت: برای چه؟ أبی اراکه گفت: مگر نمی دانی که زیاد به دنبال تو می‌گردد حال تو آمده‌ای و داخل منزل من شده‌ای. و افرادی که نشسته‌اند تو را دیده‌اند. رشيد گفت: كسى مرا نديد، أبى اراكه گفت: مرا مسخره مى‌كنى حال خواهى ديد. پس ريسمان آورد و كتف او را بست و داخل اطاقى كرد و درب اطاق را قفل نمود و بسوى اصحابش برگشت و به آنان گفت: اينطور به خيالم خطور كرده است كه پيرمردى هم اكنون داخل خانه‌ام شده است آيا شما او را ديديد؟ همه گفتند: ما كسى را نديديم. باز تكرار كرد، گفتند: ما كسى را نديديم. با خود گفت: شايد كسى در راه او را ديده باشد و به زياد اطّلاع بدهد. حرکت کرد بسوى مجلس زياد تا ببيند آيا کسى از او سخن خواهد گفت که اگر چنین باشد به آنان بگويد: من او را حبس نمودم تا به شما تحويل دهم. داخل مجلس زياد شد و پس از تعارفات در کنار او نشست و چون با هم دوستى دیرینه داشتند به صحبت پرداختند. ناگهان رشید هجرى درحالی که سوار بر قاطر أبى اراکه شده بود به مجلس زياد وارد شد و رنگ از چهره أبى اراکه پريد و سرش را به پائین انداخت و یقین به هلاکت خود نمود. رشید از قاطر فرود آمد و به زیاد سلام کرد و زیاد از جا برخاست و او را در آغوش گرفت و در کنار خود نشاند و از احوال او جویا شد که چطور به اینجا آمده است و در مسیر چگونه گذشته است و خانواده اش چگونه می‌باشند، رشید دستى بر محاسنش کشید و قدرى توقّف نمود سپس خداحافظى کرد و از مجلس خارج شد. أبواراکه رو کرد به زیاد و گفت: اين شخص که بود؟ زیاد گفت: یکى از دوستان ما که در شام زندگى مى‌کند آمد تا ما را زیارت کند. أبى اراکه از زیاد خداحافظى کرد و به منزل خویش بازگشت و دید همانطور که رشید را در اطاق با دست بسته محبوس کرده بود به همان وضع قرار دارد. أبى اراکه رو کرد به او و گفت: حال که تو داراى علمى هستى که اين گونه کارها را که من مى‌بینم انجام مى‌دهى هر طور میل دارى عمل کن و هرگاه خواستى نزد ما بیا.

در کلام ائمه

نمایی از آرامگاه منسوب به رشید هجری در عراق.

امام علی(ع) او را رشید البلایا نامید و به او دانش بلایا و منایا را آموخت. امام کاظم(ع) نیز درباره او فرموده است:

« قَدْ کَانَ رُشَیْدٌ الْهَجَرِیُّ یَعْلَمُ عِلْمَ الْمَنَایَا وَ الْبَلَا؛ رشید هجری از حوادث و وقایع عالم، حیات و مرگ افراد باخبر بود.»

در کتاب اختصاص نام او در کنار عمرو بن حمق، میثم تمار، حبیب بن مظاهر و محمد بن ابی بکر از اصفیای از یاران امیرالمؤمنین برشمرده است. علامه طهرانی رشید را صاحب سرِّ امیرالمؤمنین دانسته است.

شهادت

گفته شده است که امام علی(ع)، در زمان حیات رشید از چگونگی مرگ او خبر داده بود.

درباره اینکه چه کسی قاتل او است، اختلاف وجود دارد. سید محسن امین، زیاد بن ابیه و خویی، عبیدالله بن زیاد را قاتل او می‌دانند. طبق نقل شیخ مفید، زیاد بن ابیه دستور داد دست و پاها و زبان رشید را قطع کردند و سپس او را به دار آویختند. از رشید هجری دختری به نام قَنوا یاد شده است که خبر شهادت پدرش را نقل کرده است.

آرامگاه رشید در شهر کِفْل عراق قرار دارد.

تک‌نگاری

• رشید هجری، پنجمین شماره از مجموعه آنان که یاری کردند، مجید مسعودی، انتشارات دلیل ما، چاپ اول ۱۳۸۷ش، در ۴۰ صفحه.
• قهرمان محبت: رشید هجری نوشته جعفر فاضل، نشر یوسف فاطمه مشهد.۱۳۸۸ش.