فاطمه دختر امام حسن(ع)
| اطلاعات کلی | |
|---|---|
| لقب/کنیه | امعبدالله و اممحمد |
| خویشاوندان سرشناس | همسر امام سجاد(ع) و مادر امام باقر(ع) |
| فعالیتهای اجتماعی-سیاسی | |
| فعالیتها | حضور در واقعه کربلا و از اسیران کربلا |
| اطلاعات دیگر | |
فاطمه دختر امام حسن(ع)، همسر امام سجاد(ع) و مادر امام باقر(ع) است. او از راویان حدیث است و امام صادق(ع) نسبت به او فرمود که از زنان مؤمنه، پرهیزکار و نیکوکار بود و خداوند نیکوکاران را دوست دارد. فاطمه در واقعه کربلا حضور داشت و از اسیران کربلا بود.
معرفی
فاطمه امعبدالله،[۱] پدرش امام حسن (ع) و مادرش أم اسحاق دختر طلحة بن عبیدالله التیمی است[۲] اممحمد،[۳] یا ام عبده[۴] از دیگر کنیه های او است. در روایتی، جابر میگوید نام مادران امامان شیعه را در مصحف فاطمه(س) دیده است. در این روایت، او امعبدالله دختر حسن بن علی بن ابیطالب را مادر امام باقر(ع) میداند.[۵]
او از راویان حدیث است و در منابع روایی، حدیثی از فاطمه بنت الحسن از پدرش امام حسن(ع)، نقل شده است.[۶] امام صادق(ع) نسبت به مقام او فرمود:( كَانَتْ صِدِّيقَةً لَمْ تُدْرَكْ فِي آلِ الْحَسَنِ امْرَأَةٌ مِثْلُهَاكانَتْ مِمّن آمَنَتْ واتَّقت وأحسَنَت ، واللهُ يُحِبُّ المُحسنين ) او از زنان صدیقه و راستکردار ، با ایمان، پرهیزکار و نیکوکار بود و خداوند نیکوکاران را دوست دارد.[۷] در منابع تاریخی زمان وفات و محل دفن او مشخص نیست.
ازدواج
امام صادق(ع) دربارهٔ مادربزرگش امعبدالله:
کانَت صِدّیقةً لَم تُدرَک فی آلِ الحَسَنِ امرَأَةٌ مِثلُها.
امعبدالله چنان شخصیت راستگو و درستکرداری بود که در میان خاندان امام حسن(ع) زنی چون او دیده نشده است.
بحارالانوار،بیروت، دار احیاء التراث العربی، ج۴۶، ص۲۱۵؛ اصول کافی، ترجمه حسن حسنزاده آملی، قم، قائم آل محمد، ۱۳۸۷ش،ج۲، ص۴۴۶.
فاطمه امعبدالله با پسر عموی خود، امام سجاد(ع) ازدواج کرد و این اولین ازدواج یک علوی با علوی دیگر بود.[۸]به نقل ناسخ التواریخ، فاطمه تنها همسری است که به عقد دائمی امام سجاد (ع) درآمد.[۹] ازدواج فاطمه با علی بن الحسین(ع) باعث شد نسل آنان از امام باقر(ع) به بعد، از طرف مادر از امام حسن مجتبی(ع) و از طرف پدر از امام حسین(ع) باشند. این ازدواج سبب شد به امام باقر(ع) لقب «هاشمی بین هاشمیین»، «علوی بین علویَّیْن» یا «فاطمی بین فاطمیَّیْن» بدهند.[۱۰]
ثمره این ازدواج فرزند دیگری به نام عبداللّه بود[۱۱] که به دلیل حُسن جمال و درخشندگی رخسار «باهِر» لقب گرفت.[۱۲] عبدالله از برادرش امام محمد باقر (ع) بزرگتر بود و مُتَولی اوقاف پیغمبر (ص) و امام علی(ع) بود.[۱۳]
حضور در واقعه کربلا
فاطمه بنت الحسن، در واقعه کربلا حضور داشت و همراه باقیماندگان خانواده امام حسین (ع) با اسیران کربلا بود.[۱۴]
منابع اطلاعاتی
- بر مدار پارسایی، نوشته انسیه سادات هاشمی،قم، موسسه بوستان کتاب، ۱۳۹۲ش. [۱۵]
- حضرت فاطمه بنت الحسن مادر امام باقر(ع)، نوشته ابوالفضل هادی منش، نشر حدیث نینوا، قم ۱۳۹۳ش.[۱۶]
- فاطمه دختر امام حسن(ع) مادر امام باقر(ع)، نوشته سید محمد مهاجرانی، انتشارات مدرسه. [۱۷]
- مادر آفتاب، نوشته ناهید طیبی، نشر کتابخانه دیجیتالی تبیان. [۱۸]
- زنان اسوه (13) فاطمه بنت الحسن و ام فروه عليهما السلام (مادران گرامی امام باقر و صادق) عليهماالسلام، نوشته بهاء الدین قهرمانی نژاد شائق، تهران نشر مشعر ۱۳۹۱ش. [۱۹]
پانویس
- ↑ مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۳ق،ج۴۶، ص۲۱۵.
- ↑ شیخ مفید، الارشاد فی معرفة حجج الله علی العباد، ۱۴۱۳ق،ج ۲، ص ۲۰.
- ↑ ابن عساکر، تاریخ مدینه دمشق،الناشر: دار الفكر للطباعة والنشر والتوزيع، ج۷۰، ص۲۶۱.
- ↑ امین،اعیان الشیعه، تحقیق حسن امین، ج۸، ص۳۹۰.
- ↑ مجلسی،بحارالانوار، ۱۴۰۳ق، ج۳۶، ص۱۹۴.
- ↑ سید ابن طاووس، فلاح السائل و نجاح المسائل، دفتر تبليغات اسلامى حوزه علميه قم، ۱۴۰۶ق،ص ۱۳۸.
- ↑ تواریخ النبی و الآل، الشیخ محمدتقی تستری، الناشر: مؤسسة النشر الإسلامي، ۱۴۲۳ق،ص۵۷.
- ↑ طبری آملی، دلائل الامامة، ص ۲۱۷.
- ↑ سپهر، ناسخ التواریخ امام سجاد علیه السلام، ناشر اسلامیه، ۱۳۸۱ش، ج۸، ص۴۰.
- ↑ امین، اعیان الشیعه، تحقیق حسن امین، ج۸، ص۳۹۰؛ مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۳ق،ج۴۶، ص۲۱۵ ؛ قمی، منتهی الامال، قم، مؤسسه انتشارات هجرت، ج۲، ص۱۷۳.
- ↑ ابن حجر عسقلانی، تهذیب التهذیب، دارصادر، ج۵، ص۳۲۵؛ خوئی، معجم رجال الحدیث، مؤسسة الخوئی الإسلامیة، ج۱۱، ص۲۸۳.
- ↑ قمی، منتهی الامال، قم، مؤسسه انتشارات هجرت، ج۲، ص۱۰۱؛سپهر، ناسخ التواریخ امام سجاد علیه السلام، ناشر اسلامیه ۱۳۸۱ش، ج۸، ص۴۰.
- ↑ قمی، منتهی الامال، قم، مؤسسه انتشارات هجرت، ج۲، ص۱۰۱؛سپهر، ناسخ التواریخ امام سجاد علیه السلام، ناشر اسلامیه ۱۳۸۱ش، ج۸، ص۴۰.
- ↑ نک: ابن عساکر، تاریخ مدینة دمشق، ۱۴۱۵ق، ج۷۰، ص۲۶۱.
- ↑ سایت خانه و کتاب ادبیات ایرانhttps://ketab.ir/book/fc764c15-733e-47ab-a88f-c8f07a2995b5
- ↑ سایت خانه و کتاب ادبیات ایرانhttps://ketab.ir/book/6f75dd06-3e92-4042-8853-51f2536f5e4a
- ↑ سایت موسسه انتشارات مدرسه، موسسه فرهنگی مدرسه برهانhttps://madresehpub.ir/product/%D9%81%D8%A7%D8%B7%D9%85%D9%87-%D8%AF%D8%AE%D8%AA%D8%B1-%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%85-%D8%AD%D8%B3%D9%86%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85-%D8%A7%D9%84%D9%84%D9%87-%D8%B9%D9%84%DB%8C%D9%87%D8%A7-%D9%85%D8%A7/
- ↑ کتابخانه دیجیتالی تبیانhttps://library.tebyan.net/fa/Viewer/Text/65000/1
- ↑ بازار کتاب قائمیهhttps://www.ghbook.ir/index.php?option=com_dbook&task=viewbook&book_id=11347&lang=fa
منابع
- ابن حجر عسقلانی، تهذیب التهذیب، بیروت، دارصادر، بی تا.
- ابن عساکر، علی بن حسن، تاریخ مدینة دمشق، بیروت، تحقیق علی شیری، دارالفکر، ۱۴۱۵ق.
- امین، محسن، أعیان الشیعة، تحقیق حسن امین، بیروت، دارالتعارف للمطبوعات، بیتا.
- خوئی، أبو القاسم، معجم رجال الحدیث، مؤسسة الخوئی الإسلامیة.
- تستری(شوشتتری) محمدتقی،رسالة في تواريخ النبيّ والآل عليهم السلام، المحقق: مؤسّسة النشر الإسلامي، الناشر: مؤسّسة النشر الإسلامي، چاپ اول ۱۴۲۳ق، قم.
- سپهر، عباسقلی، ناسخ التواریخ(حضرت سجاد علیهالسلام)، تهران ناشر اسلامیه ۱۳۸۱ش.
- طبری آملی، محمد بن جریر، دلائل الامامة، ص ۲۱۷، قم، بعثت، چاپ اول، ۱۴۱۳ق.
- قمی، عباس، منتهی الآمال، قم، مؤسسه انتشارات هجرت.
- کلینی، محمد بن یعقوب، اصول کافی، ترجمه حسن حسنزاده آملی، قم، قائم آل محمد، ۱۳۸۷ش.
- مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار الجامعه لدرر اخبار الائمه الاطهار (ع)، تصحیح جمعی از نویسندگان، بیروت، دار احیاء التراث العربی.
- مفید، محمد بن محمد، الارشاد فی معرفة حجج الله علی العباد، تحقیق موسسة آل البیت لاحیاء التراث، قم، المؤتمر العالمی لالفیّة الشیخ المفید، ۱۳۷۲ ش.