منهاج الکرامة فی معرفة الامامة (کتاب)
| منهاج الکرامة فی معرفة الامامة | |
|---|---|
 | |
| اطلاعات کتاب | |
| نویسنده | علامه حلی (متوفای ۷۲۶ق) |
| موضوع | کلام، امامت |
| سبک | تحلیلی |
| زبان | عربی |
| مجموعه | ۱ جلد |
| اطلاعات نشر | |
| ناشر | مؤسسة تاسوعا |
| تاریخ نشر | ۱۳۷۹ش |
مِنْهاجُ الکَرامَة فی مَعْرِفَة الإمامَة کتابی کلامی به زبان عربی اثر علامه حلی (متوفای ۷۲۶ق). مؤلف در این کتاب، به اثبات حقانیت مذهب شیعه، امامت علی بن ابی طالب(ع) و فرزندانش پرداخته است. ابن تیمیه در ردّ این اثر، کتاب منهاج السنة النبویة را نوشت.
درباره مؤلف
حسن بن یوسف بن مطهّر حلّی معروف به علامه حلّی، از علمای شیعه قرن هشتم قمری است. مناظرات و آثار او موجب گرایش سلطان محمد خدا بنده به تشیع و رواج مذهب شیعه در ایران شد. علامه حلی دارای تالیفات بسیاری در علوم فقه، اصول، عقاید، فلسفه، منطق، دعا و... است. پس از مرگ محقق حلی در سال ۶۷۶ قمری که مرجعیت شیعیان را برعهده داشت، شاگردان وی و دانشمندان حله پس از جستجوی فردی که شایستگی زعامت و مرجعیت شیعیان را داشته باشد علامه حلی را برای این امر مهم مناسب یافتند و او در ۲۸ سالگی زعامت و مرجعیت شیعیان را بر عهده گرفت.
نام کتاب و محتوای آن
آقا بزرگ تهرانی در کتاب الذریعة، از این اثر با نام «منهاج الکرامة إلی إثبات الإمامة» یاد می‌کند.[۱]
این کتاب مشتمل بر شش بخش است:
علامه حلی در بخش اول، اقوال مذاهب درباره امامت را مطرح می‌کند. وی می‌گوید: «امامیه معتقد به این امور است: خداوند، عدل، امامت، استمرار نبوت و لزوم عصمت امام؛ اما اهل سنت بر خلاف این امور عقیده دارند».
وی در بخش دوم، به تفصیل به توضیح ادله حقانیت مذهب امامیه پرداخته که عبارت‌اند از:
- درست‌ترین و بهترین مذهب در مسائل اصولی و فرعی.
- سخن شیخ طوسی درباره حدیث پیامبر اسلام(ص) که فرقه ناجیه امامیه است.
- قطع و جزم امامیه بر نجات ائمه اطهار و پیروانشان.
- امامیه مذهب خود را از ائمه معصومین (ع) که مشهور به کمالات انسانی‌اند، گرفته‌اند.
- تعصب نداشتن امامیه در غیر حق.
- فضایل و کمالات بی‌شمار علی(ع) و زشتی‌های مخالفان آن امام(ع).
نویسنده در بخش سوم، ادله امامت علی بن ابی طالب(ع) را چنین برمی شمارد:
- ادله عقلی (عصمت، نصب، حفظ شریعت، قادر بودن خداوند بر نصب امام معصوم و افضلیت).
- ادله نقلی: چهل برهان از آیات قرآن، دوازده حدیث از پیامبر(ص) و دوازده ویژگی خاص علی(ع) که دالّ بر امامت او است.
مؤلف در بخش چهارم، سه راه برای اثبات امامت باقی ائمه(ع) ذکر می‌کند:
- نص
- لزوم وجود امام معصوم در هر زمان
- دارا بودن فضایل که باعث امامت آنان است.
علامه در بخش پنجم، چهارده دلیل بر عدم امامت کسی که خود را مقدم بر علی بن ابی‌طالب(ع) بداند، آورده است.
وی در بخش پایانی کتاب، دلایل اثبات خلافت ابوبکر را چنین رد کرده است:
- اجماع با نص در تعارض است.
- حدیث اقتدا مستلزم خلافت او نیست.
- آیه ۴۰ سوره توبه دلالت بر نقص او می‌کند.[۲]
اهمیت و جایگاه
این کتاب برای اولجایتو(سلطان محمد خدابنده) نوشته شده و تأثیر به سزایی در شیعه شدن او و بسیاری دیگر از مردم داشت. گفته‌اند که بعضی از اهل سنت وقتی تأثیر فراوان این کتاب را دیدند، پیش ابن تیمیه رفته، از او کمک خواستند و ابن تیمیه کتاب منهاج السنة را در ردّ این کتاب نوشت که در نظر بسیاری از پژوهشگران، سراسر توهین و افترا به مذهب شیعه است.
بعدها ردیه‌هایی بر کتاب ابن تیمیه نگاشته شد. یکی توسط سید سراج الدین حسن بن عیسی یمانی با نام «اکمال المنة» و ردیه دیگر توسط سید مهدی کاظمی با نام «منهاج الشریعة».[۳]
شرح کتاب
سید علی حسینی میلانی شرحی به عربی بر منهاج الکرامه نگاشته است که تاکنون فقط یک جلد از آن در ۵۸۲ صفحه برای بار نخست در سال ۱۳۷۶ش در مؤسسه انتشارات هجرت در قم منتشر شده است. این شرح، تنها مشتمل بر شرح فصل اول و دوم کتاب منهاج الکرامه است.[۴]
نسخه‌شناسی و چاپ
سه نسخه از کتاب موجود است:
- نسخه کتابخانه آستان قدس رضوی در مشهد مقدس به شماره ۱۳۷۵۴.
- نسخه کتابخانه آیت‌الله مرعشی نجفی، در قم.
- نسخه‌ای دیگر در کتابخانه آیت‌الله مرعشی نجفی.[۵]
کتاب منهاج الکرامة به تصحیح عبدالرحیم مبارک، برای بار نخست در سال ۱۳۷۹ش توسط انتشارات تاسوعا در مشهد منتشر شده است.
پانویس
منابع
- تهرانی، آقا بزرگ، الذریعة الی تصانیف الشیعة، بیروت، دار الاضواء.
- حلی، منهاج الکرامة فی معرفة الإمامة، مشهد، مؤسسة عاشورا، ۱۳۷۹ش.
- میلانی، سیدعلی، شرح منهاج الکرامة، قم، مؤسسة دار الهجرة، ۱۴۱۸ق.
- کتاب شناخت سیره معصومان، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی نور.