صیحه آسمانی یا ندای آسمانی از نشانه‌های حتمی ظهور امام مهدی(عج) است که از آسمان شنیده می‌شود. بنا بر احادیث، محتوای این صیحه آسمانی، بشارت به ظهور امام مهدی(عج)، بیان نام حضرت مهدی(عج) و حقانیت شیعه است. در پایان همان روز، صدایی نیز از شیطان شنیده می‌شود که حق را به عثمان بن عفان و پیروانشان می‌دهد و سبب تردید برخی می‌گردد.
در روایات، برای ندای آسمانی ویژگی‌هایی ذکر شده است؛ از جمله اینکه همه مردم آن را به زبان خود می‌شنوند و پس از آن، نام حضرت مهدی(عج) بر سرِ زبان‌ها می‌افتد. درباره چگونگی این رخداد دو دیدگاه وجود دارد: گروهی بر این باورند که این نشانه به صورت معجزه‌آسا رخ می‌دهد؛ اما برخی می‌گویند ممکن است به کمک ابزارهای مادی و به صورت طبیعی رخ دهد.
صیحه، نشانه حتمی ظهور
- «قَبْلَ قِيَامِ الْقَائِمِ خَمْسُ عَلَامَاتٍ مَحْتُومَاتٍ الْيَمَانِيُّ وَ السُّفْيَانِيُّ وَ الصَّيْحَةُ وَ قَتْلُ النَّفْسِ الزَّكِيَّةِ وَ الْخَسْفُ بِالْبَيْدَاءِ؛
پیش از قیام قائم پنج نشانه خواهد بود که همگی از علامات محتوم است: یمانی و سفیانی و صیحه و کشتن نفس زکیه و فرو رفتن زمین در بیداء.»
تاریخ بایگانی، صدوق، کمال‌الدین، ۱۳۹۵ق، ج۲، ص۶۵۰، ح۷.
صیحه آسمانی (به عربی الصَّيْحَةُ) به صدایی اشاه دارد که در نزدیکی ظهور امام مهدی(عج) از آسمان شنیده می‌شود.[۱] بنا بر روایات، این ندا را جبرئیل ایجاد می‌کند[۲] و از علائم ظهور حضرت مهدی(عج) است.[۳] برخی معتقدند روایات در این زمینه تواتر معنوی دارند.[۴] گفته شده از ۶۸ حدیثی که در کتاب الغیبة نعمانی ذکر شده ۳۰ حدیث از این نشانه سخن می‌گوید.[۵]
از صیحه آسمانی در منابع روایی با واژه ندای آسمانی (النِّداء) نیز یاد شده است.[۶] همچنین در برخی از روایات، آیه «إِنْ نَشَأْ نُنَزِّلْ عَلَيْهِمْ مِنَ السَّماءِ آيَةً فَظَلَّتْ أَعْناقُهُمْ لَها خاضِعِينَ؛ اگر ما اراده کنیم، از آسمان بر آنان آیه‌ای نازل می‌کنیم که گردن‌هایشان در برابر آن خاضع گردد.»[۷][۸] و آیه «َّ فَإِذا نُقِرَ فِي النَّاقُور؛ هنگامی که در «صور» دمیده شود.»[۹][۱۰] به صیحه آسمانی تأویل شده است.
حتمی بودن
بنا به روایتی که شیخ صدوق از امام صادق(ع) نقل کرده، صیحه آسمانی، در کنار خروج سفیانی، خروج یمانی، خَسفِ بَیداء و قتل نفس زکیه از نشانه‌های حتمی پیش از قیام امام مهدی(عج) است.[۱۱] در روایت دیگری، اولینِ این نشانه‌ها ندای آسمانی در ماه رمضان معرفی شده است.[۱۲]
محتوا و ویژگی‌ها
| امام محمد باقر(ع) |
| ینَادِی مُنَادٍ مِنَ السَّمَاءِ بِاسْمِ الْقَائِمِ علیه‌السلام فَیسْمَعُ مَنْ بِالْمَشْرِقِ وَ مَنْ بِالْمَغْرِبِ |
| ندادهنده‌ای از آسمان به نام قائم(عج) ندا می‌دهد و هرکس در شرق و غرب است، آن را می‌شنود. |
| نعمانی، الغیبة، ۱۳۹۷ق، ص۱۸۱. |
بنا بر روایات، محتوای ندای آسمانی معرفی امام مهدی(عج) با نام و ویژگی‌های او است.[۱۳] بر پایه برخی روایات، در ندای آسمانی از حقانیت علی(ع) و رستگاری شیعیان او نیز سخن می‌آید.[۱۴] همچنین روایت شده است که در صیحه آسمانی، پایان یافتن حکومت زورگویان و روی کار آمدن بهترین فرد از امت پیامبر خبر داده می‌شود و مردم برای محلق شدن به حضرت مهدی در مکه دعوت می‌شوند.[۱۵]
ویژگی‌ها
در روایات، برای صیحه آسمانی ویژگی‌هایی ذکر شده است:
زمان رخداد
روایات درباره زمان ندای آسمانی مختلف است: بنا بر برخی روایات این ندا پیش از ظهور،[۲۲] بنا بر برخی دیگر هم‌زمان با ظهور[۲۳] و بنا بر برخی دیگر پس از ظهور و پیش از قیام امام مهدی(عج) رخ خواهد داد.[۲۴] همچنین طبق برخی روایات، صیحه در ماه رمضان،[۲۵] برپایه برخی دیگر، در ماه رجب[۲۶] و بر اساس روایاتی دیگر، در روز عاشورا[۲۷] رخ می‌دهد.
کسانی بر این باورند که در مراحل مختلف ظهور و قیام امام مهدی(عج) تا استقرار حکومت او بر جهان، نداهای مختلفی شنیده می‌شود.[۲۸]
ندای شیطان
در برخی از احادیث آمده است که شیطان در پایان همان روز که صیحه روی می‌دهد، با هدف ایجاد تردید در پیروی از امام مهدی(عج)، ندایی سر می‌دهد.[۲۹] او ندا می‌دهد: «بدانید حق با عثمان بن عفان و پیروان اوست. او مظلوم کشته شد. پس به خونخواهی‌اش قیام کنید.»[۳۰] با این ندا گروهی دچار شک می‌شوند.[۳۱]
در روایات دیگری، محتوای ندای شیطان، دعوت مردم به مسیحیت دانسته شده است.[۳۲] برخی معتقدند میان دو دسته روایات مذکور منافاتی نیست؛ چراکه ممکن است نداهای متعددی از سوی افراد یا جریان‌هایی که علیه امام مهدی فعالیت می‌کنند، ایجاد شود[۳۳] و احتمالاً انتساب نداها به شیطان به این دلیل باشد که آن نداها به تحریک ابلیس انجام می‌پذیرند.[۳۴]
در تفاوت ندای آسمانی و ندای شیطانی هم گفته‌اند ندای آسمانی از آسمان و از راه‌های غیرعادی و به شکل معجزه‌آسا رخ می‌دهد، برخلاف ندای شیطانی که با کمک ابزارهای مادی ایجاد می‌شود.[۳۵]
چگونگی رخداد
به گفته سید محمد صدر در کتاب تاریخ الغیبة الکبری، برخی از علائم ظهور همچون ندای آسمانی به شکل معجزه‌آسا رخ می‌دهد.[۳۶] به گفته خدامراد سلیمیان پژوهشگر مهدویت هم از روایات برمی‌آید که تحقق ندای آسمانی به صورت طبیعی نخواهد بود.[۳۷]
در مقابل، کسانی گفته‌اند وقوع صیحه آسمانی با استفاده از ابزارها و فن‌آوری‌های نوین مانند ماهواره، به صورت طبیعی ممکن است. بنابراین لزوماً نباید نتیجه گرفت که این اتفاقات به صورت معجزه رخ می‌دهد.[۳۸]
جستارهای وابسته
پانویس
- ↑ سلیمیان، فرهنگنامه مهدویت، ۱۳۸۸ش، ص۴۴۱.
- ↑ نگاه کنید به، نعمانی، الغیبه، ۱۳۹۷ق، ص۲۹۰، ح۶.
- ↑ نگاه کنید به، نعمانی، الغیبه، ۱۳۹۷ق، ص۲۹۰، ح۶.
- ↑ مهوری، «صیحه آسمانی نشانه ظهور»، ص۶۷.
- ↑ محمدی ری‌شهری، دانشنامه امام مهدی، ۱۳۹۳ش، ج۷، ص۴۴۱.
- ↑ برای نمونه نگاه کنید به نعمانی، الغیبه، ۱۳۹۷ق، ص۲۷۴، ح۶.
- ↑ سوره شعراء، آیه۴.
- ↑ طوسی، الغیبه، ۱۴۱۱ق، ص۱۷۷.
- ↑ سوره مدثر، آیه۸.
- ↑ استرآبادی، تأویل الآیات الظاهره، ۱۴۰۹ق، ص۷۰۸.
- ↑ شیخ صدوق، کمال‌الدین، ۱۴۱۲ق، ج۲، ص۶۵۰.
- ↑ نعمانی، الغیبة، ۱۳۹۷ق، ص۲۸۹، ح۶.
- ↑ برای نمونه، نگاه کنید به شیخ صدوق، کمال‌الدین، ۱۴۱۲ق، ج۲، ص۳۷۲، ح۵.
- ↑ کلینی، الکافی، ۱۴۰۱ق، ج۸، ص۳۱۰.
- ↑ مفید، الاختصاص، ۱۴۱۳ق، ص۲۰۸.
- ↑ نعمانی، الغیبة، ۱۳۹۷ق، ص۲۷۴، ح۵۴.
- ↑ کلینی، الکافی، ۱۴۰۱ق، ج۸، ص۳۱۰.
- ↑ مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۳ق، ج۵۱، ص۱۰۹، ح۴۲.
- ↑ نگاه کنید به نعمانی، الغیبة، ۱۳۹۷ق، ص۲۵۴.
- ↑ مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۳ق، ج۵۱، ص۱۰۹، ح۴۲.
- ↑ کورانی، معجم احادیث الامام المهدی، ۱۴۱۱ق، ج۳، ص۳۵، ح۵۸۹.
- ↑ نعمانی، الغیبة، ۱۳۹۷ق، ص۲۵۴.
- ↑ نعمانی، الغیبة، ۱۳۹۷ق، ص۲۶۳، ح۲۲؛ شیخ صدوق، کمال‌الدین، ۱۴۱۲ق، ج۱، ص۳۳۰، ح۱۶.
- ↑ کورانی، معجم احادیث الامام المهدی، ۱۴۱۱ق، ج۳، ص۴۸۹، ح۱۰۶۰.
- ↑ نعمانی، الغیبة، ۱۳۹۷ق، ص۲۵۴ و۲۹۰.
- ↑ مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۳ق، ج۵۱، ص۱۰۹، ح۴۲.
- ↑ کورانی، معجم احادیث الامام المهدی، ۱۴۱۱ق، ج۳، ص۴۸۹، ح۱۰۶۰.
- ↑ مهوری، «ندای آسمانی نشانه ظهور»، ص۷۵.
- ↑ نعمانی، الغیبة، ۱۳۹۷ق، ص۲۶۵، ح۲۹.
- ↑ نعمانی، الغیبة، ۱۳۹۷ق، ص۲۶۱، ح۱۹و۲۰.
- ↑ نعمانی، الغیبة، ۱۳۹۷ق، ص۲۶۱، ح۱۹و۲۰.
- ↑ ابن طاووس، التشریف، ۱۴۱۶ق، ص۱۳۳.
- ↑ مهوری، «ندای آسمانی نشانه ظهور»، ص۷۰-۷۱.
- ↑ مهوری، «ندای آسمانی نشانه ظهور»، ص۷۱.
- ↑ مهوری، «ندای آسمانی نشانه ظهور»، ص۷۱.
- ↑ صدر، تاریخ الغیبة الکبری، ۱۴۱۲ق، ص۴۸۰.
- ↑ سلیمیان، فرهنگنامه مهدویت، ۱۳۸۸ش، ص۴۴۲-۴۴۳.
- ↑ اسماعیلی، «بررسی نشانه‌های ظهور»، ۱۳۸۸ش، ص۲۶۰-۲۶۱.
منابع
- ابن طاووس، علی بن موسی، التشریف بالمنن فی التعریف بالفتن، قم، مؤسسه صاحب الامر(عج)، ۱۴۱۶ق.
- استرآبادی، علی، تأویل الآیات الظاهرة فی فضائل العترة الطاهره، تصحیح حسین ولی، قم، مؤسسة النشر الاسلامی، ۱۴۰۹ق.
- اسماعیلی، اسماعیل، «بررسی نشانه‌های ظهور»، در نشریه حوزه، شماره ۴ و ۵، ۱۳۷۴ش.
- سلیمیان، خدامراد، فرهنگنامه مهدویت، قم، بنیاد فرهنگی حضرت مهدی موعود، چاپ دوم، ۱۳۸۸ش.
- صدر، سید محمد، تاریخ الغیبة الکبری، بیروت، دارالتعارف للمطبوعات، ۱۴۱۲ق.
- صدوق، محمد بن علی، کمال‌الدین و تمام النعمه، بیروت، مؤسسة الاعلمی، چاپ اول، ۱۴۱۲ق.
- طوسی، محمد بن حسن، کتاب الغیبة للحجة، تصحیح عبادالله تهرانی و علی احمد ناصح، قم، دارالمعارف الاسلامیه، ۱۴۱۱ق.
- کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، به کوشش علی‌اکبر غفاری، بیروت، دار التعارف، چاپ سوم، ۱۴۰۱ق.
- کورانی، علی، معجم احادیث الامام المهدی علیه‌السلام، قم، مؤسسة المعارف الاسلامیة، چاپ اول، ۱۴۱۱ق.
- مجلسی، محمدباقر، بحار الانوار، بیروت، مؤسسة الوفاء، چاپ دوم، ۱۴۰۳ق.
- محمدی ری‌شهری، محمد، دانشنامه امام مهدی(عج)، قم، دار الحدیث، ۱۳۹۳ش.
- مفید، محمد بن محمد، الاختصاص، علی‌اکبر غفاری و محمود محرمی، قم، المؤتمر العالمی لالفیة الشیخ المفید، ۱۴۱۳ق.
- مهموری، محمدحسین، «ندای آسمانی نشانه ظهور»، رواق اندیشه، ش۱۷، اردیبهشت ۱۳۸۲ش.
- نعمانی، محمد بن ابراهیم، الغیبة، تصحیح علی‌اکبر غفاری، تهران، نشر صدوق، ۱۳۹۷ق.