سجاد (لقب)

این مقاله دربارهٔ لقب سجاد است. برای اطلاع از امام چهارم شیعیان، امام سجاد علیه‌السلام را ببینید.

قطعه خوشنویسی «یا سجاد» (کتابت ۱۴۳۹ق)، به خط ثلث،‌ اثر محمد المشرفاوی.

سَجّاد به معنای بسیار سجده‌کننده، از مشهورترین القاب امام زین‌العابدین(ع) است. امام چهارم شیعیان را به‌دلیل عبادت زیاد، نهایت دلدادگی به خدا و سجده‌های فراوانش «سجاد» می‌نامیدند. بنا بر روایتی، در تمام سجده‌گاه‌هاى بدن او اثر سجده بود و به همین دلیل به سجاد ملقب شد.

بر اساس روایتی از امام محمد باقر(ع) که در کتاب عِلل الشرایع نقل شده، امام سجاد(ع) در این موارد سجده می‌کرد: یادآوری نعمتی از نعمت‌های خدا، خواندن آیه‌ای که در آن سجده بود، وقتی خدا بدی را از او دفع می‌کرد، وقتی خدا مکر مکر‌کننده‌ای را از او دور می‌کرد، پس از نماز و هنگامی که توفیق می‌یافت بین دو فرد آشتی دهد. اِبن‌حَمّاد شاعر شیعه قرن چهارم هجری قمری درباره عبادت و سجده‌های امام سجاد(ع) این‌گونه سروده است:

و راهب أهل البیت کان و لم یزل

یُلَقّب بالسجاد حُسنَ تَعَبُّدٍ

یَقضی بطول الصوم طولَ نهاره

مُنیباً و یَفنی لیله بتهجّدٍ

فأین به من علمه و وفائه

و أین به مِن نُسْکه و تعبّد

ترجمه: زاهد و پارسای اهل‌بیت بود و او را به دلیل عبادات نیکویش سجاد نامیدند. تمام روزها را با استغفار به خدا، روزه‌دار بود و شب‌ها را به تهجد می‌گذارند. چه کسی در دانش و وفای به عهد مانند او است؟ و کجا کسی را در پرستش و نیایش مثل او می‌توان یافت؟

• عطار:

اگر تو جام او نوشی چو سجّاد

تو باشی جان و روح جمله عبّاد

• واعظ قزوینی:

چراغ دیده عباد، حضرت سجاد

که آفتاب چو مه نور از او نماید وام.

جستارهای وابسته

• سید الساجدین