خیران خادم
| اطلاعات فردی | |
|---|---|
| لقب | اسباطی و قراطیسی |
| تولد | قرن نخست |
| وفات | قرن سوم |
| مذهب | امامی |
| صحابی | امام رضا(ع)، امام جواد(ع) و امام هادی(ع) |
| اطلاعات حدیثی | |
| راویان از او | خیرانی، حسن بن علی وشاء، حسین بن محمد اشعری، علی بن مهزیار اهوازی و سهل بن زیاد آدمی |
| اعتبار | ثقه |
| موضوع روایات | روایاتی در نص بر امامت امام جواد(ع) و امام هادی(ع) |
| تألیفات | محمد بن عیسی کتابی از او روایت کرده است. |
خیران خادم راوی امامی قرن دوم و سوم هجری که خدمتکار امام رضا(ع) و وکیل امام جواد(ع) و امام هادی(ع) بود. رجالیانی چون شیخ طوسی، او را توثیق کرده‌اند.برخی رجالیان با استناد به یکی از مکاتبات امام هادی(ع) با خیران، مقام او را فراتر از وکالت ذکر کرده‌اند. راویانی مانند علی بن مهزیار اهوازی و سهل بن زیاد رازی از او روایت نقل کرده‌اند.
لقب
از نسب و کنیه‌اش در کتب رجالی یاد نشده است.[۱] لقب او اسباطی[۲] و قراطیسی[۳] ذکر شده است. ظاهراً قارطیسی محرّف فراطیسی است، چنان که بنابر گزارش مسعودی[۴] خیران خادمِ فراطیس، مادر واثق بالله –خلیفه عباسی (حکومت: ۲۲۷-۲۳۲) - بوده و از این رو به فراطیسی شهرت داشته است.[۵]
مصاحبت با ائمه(ع)
خیران خدمتکار امام رضا(ع)[۶] و وکیل امام جواد(ع) و امام هادی(ع) بود.[۷] از مصاحبت او با امام هادی(ع) و پیش‌گویی آن حضرت دربارۀ برخی وقایع و همچنین احترام و تواضع خیران در برابر آن حضرت روایاتی در دست است.[۸]
وثاقت
شیخ طوسی او را توثیق کرده[۹] و ابن شهر آشوب وی را از اصحاب موثق امام هادی(ع) شمرده است.[۱۰] امام هادی(ع) در یکی از مکاتبات، نظر او را با رأی خود یکسان دانسته و اطاعت از او را همچون اطاعت از خود شمرده است.[۱۱] برخی رجالیان این تعبیر را فراتر از وکالت و دالّ بر وثاقت و جلالت قدر وی دانسته‌اند.[۱۲]
روایت
روایاتی در نص بر امامت امام جواد(ع) و امام هادی(ع) به واسطۀ خیرانی، که احتمال داده‌اند پسر او باشد،[۱۳] از خیران نقل شده است.[۱۴]
آنچه از روایات فقهی او در دست است، مکاتبه‌ای است با یکی از امامان دربارۀ حکم نماز با لباس آلوده به خمر یا گوشت خوک.[۱۵] فقها و برخی رجالیان احتمال داده‌اند این نامه برای امام صادق(ع) فرستاده شده باشد و چون بعید است خیران زمان آن امام را درک کرده باشد، در استناد این نامه به او تردید کرده‌اند.[۱۶]
روایت کنندگان از او
حسن بن علی وشاء بغدادی، حسین بن محمد بن عمران اشعری،علی بن مهزیار اهوازی و سهل بن زیاد آدمی از او روایت نقل کرده‌اند.[۱۷]
تألیف
وی کتابی نیز داشته که محمد بن عیسی عُبَیدی، از اصحاب امام هادی(ع) و امام عسکری(ع) ، آن را نقل کرده است.[۱۸]
پانویس
- ↑ قس ابن بابویه، کتاب الخصال، ج۲، ص۵۶۴: خیران بن داهر؛ طوسی، ۱۴۱۵، ص۳۸۶: خیران بن اسحاق؛ نیز رک: زنجانی، کتاب الجامع فی الرجال، ص۷۳۴؛ موحد ابطحی، تهذیب المقال، ج۵، صص۴۲۷- ۴۲۹، که احتمال داده‌اند همان خیران خادم باشد.
- ↑ کلینی، کافی، ج۱، ص۴۹۸؛ قس زنجانی، کتاب الجامع فی الرجال، ص۷۳۴: ساباطی.
- ↑ کشی، اختیار معرفة الرجال، ص۶۰۸- ۶۰۹؛ قس شوشتری، ج۴، ص۲۲۴، که آن را محرّف اسباطی دانسته.
- ↑ مسعودی، اثبات الوصیة، ص۲۳۲.
- ↑ قس کلینی، کافی، ج۱، ص۴۹۸؛ مفید، الارشاد، ج۲، ص۳۰۱.
- ↑ نجاشی، رجال، ص۱۵۵.
- ↑ برقی، رجال، ص۵۸؛ کلینی، کافی، ج۱، ص۳۲۴؛ طوسی، ۱۴۱۵، ص۳۸۶.
- ↑ رک: کشی، اختیار معرفة الرجال، صص۶۱۰- ۶۱۱؛ کلینی، کافی، ج۱، ص۴۹۸.
- ↑ طوسی، رجال، ص۳۸۶.
- ↑ ابن شهر آشوب، مناقب، ج۴، ص۴۰۲.
- ↑ کشی، اختیار معرفة الرجال، ص۶۱۱.
- ↑ رک: مامقانی، تنقیح المقال، ج۲۶، ص۸۴؛ خویی، معجم رجال الحدیث، ج۷، ص۸۵.
- ↑ رک: شوشتری، ج۱۲، ص۳۲؛ خویی، معجم رجال الحدیث، ج۲۳، ص۹۴.
- ↑ کلینی، کافی، ج۱، صص۳۲۲، ۳۲۴، ۳۸۴؛ مفید، الارشاد، ج۲، صص۲۷۵، ۲۷۹، ۲۹۸- ۲۹۹.
- ↑ رک: کلینی، کافی، ج۳، ص۴۰۵؛ طوسی، تهذیب الاحکام، ج۱، ص۲۷۹، ج۲، صص۳۵۸- ۳۵۹.
- ↑ رک: بحرانی، الحدائق الناضرة، ج۵، ص۱۰۰؛ خویی، معجم رجال الحدیث، ج۷، ص۸۶.
- ↑ رک: خویی، معجم رجال الحدیث، ج۷، ص۸۵؛ موحد ابطحی، تهذیب المقال، ج۵، ص۴۳۰.
- ↑ نجاشی، رجال، همانجا.
منابع
- ابن بابویه، کتاب الخصال، علی اکبر غفاری، قم: ۱۳۶۲ش.
- ابن شهر آشوب، مناقب آل ابی طالب، چاپ هاشم رسولی محلاتی، قم: بی‌تا.
- بحرانی، یوسف بن احمد، الحدائق الناضرة فی احکام العترة الطاهرة، قم: ۱۳۶۳-۱۳۶۷ش.
- برقی، احمد بن محمد، کتاب الرجال، در ابن داوود حلی، کتاب الرجال، چاپ جلال الدین محدث ارموی، تهران: ۱۳۸۳ش.
- خویی.
- زنجانی، موسی بن عبدالله، کتاب الجامع فی الرجال، قم: ۱۳۹۴ق.
- شوشتری
- طوسی، محمد بن حسن،تهذیب الاحکام، چاپ حسن موسوی خرسان، تهران: ۱۳۹۰.
- طوسی، محمد بن حسن، رجال الطوسی، چاپ جواد قیومی اصفهانی، قم: ۱۴۲۳ق.
- کشّی، محمد بن عمر، اختیار معرفة الرجال، تلخیص محمد بن حسن طوسی، چاپ حسن مصطفوی، مشهد: ۱۳۴۸ش.
- کلینی، کافی.
- مامقانی، عبدالله، تنقیح المقال فی علم الرجال، چاپ محیی الدین مامقانی، قم: ۱۴۲۳ق.
- مسعودی، علی بن حسین، اثبات الوصیة للامام علی بن ابی طالب، قم: ۱۳۸۲ش.
- مفید، محمد بن محمد، الارشاد فی معرفة حجج الله علی العباد، بیروت: ۱۴۱۴/۱۹۹۳.
- موحد ابطحی، محمدعلی، تهذیب المقال کتاب الرجال لشیخ الجلیل ابی العباس احمد بن علی النجاشی، ج۵، قم: ۱۴۱۷ق.
- نجاشی، احمد بن علی، فهرست اسماء مصنفی الشیعه المشتهر برجال النجاشی، چاپ موسی شبیری زنجانی، قم: ۱۴۰۷ق.
پیوند به بیرون
- منبع مقاله: دانشنامۀ جهان اسلام