بابُ الْاِمام اصطلاحی است برای برخی اصحاب خاص و نزدیک امامان شیعه(ع) که وکالت برخی امور را عهده‌دار و واسطه میان ایشان و پیروانشان بودند. این اصطلاح توسط خود امامان(ع) استفاده نشده است. سلمان، باب امام علی(ع)، رشید هجری باب امام حسن(ع) و امام حسین(ع) و جابر بن یزید جُعْفی باب امام باقر(ع) بودند.
افرادی همچون شلمغانی و محمّد بن فرات خود را به دروغ باب ائمّه(ع) معرفی می‌کردند که به عنوان مدّعیان «بابیت» از آنان یاد می‌شود و مورد لعن و تکذیب ائمه(ع) بودند.
باب الامام
مولفان کتب تراجم و مناقب ائمه شیعه(ع)، از جمله ابن‌شهرآشوب[۱] و ابن صباغ[۲] افرادی را به عنوان باب (یا بَوّاب) هر یک از ائمه(ع) معرفی کرده‌اند. قرائن نشان می‌دهند که این افراد با ائمه(ع) ارتباط خاص داشته‌اند و علاوه بر بهره‌وری از علوم و معارف ایشان، در برخی امور وکیل و مباشر کارهایشان و در شرایط حسّاس سیاسی، واسطه ائمه(ع) و پیروان آنان بوده‌اند.[۳]
افرادی که از آنان با عنوان «باب ائمه(ع)» تعبیر شده، عبارتند از:
- سلمان، باب امام علی(ع).[۴]
- قَيْسُ بْنُ وَرْقَاءَ معروف به سفینة، رشید هجری[۵] و قیس بن عبدالرحمن باب امام حسن مجتبی(ع).[۶]
- رشید هجری باب امام حسین(ع).[۷]
- ابوخالد کابلی و یحیی بن ام الطویل باب امام سجاد(ع).[۸]
- جابر بن یزید جُعْفی باب امام باقر(ع).[۹]
- محمد بن سنان[۱۰] یا مفضل بن عمر[۱۱] باب امام صادق(ع).
- مفضّل بن عمر[۱۲] یا محمد بن فضل[۱۳] باب امام موسی کاظم(ع).
- محمد بن راشد[۱۴] یا محمد بن فرات[۱۵] باب امام رضا(ع).
- عثمان بن سعید سَمّان[۱۶] یا عمر بن فرات[۱۷] باب امام جواد(ع).
- عثمان بن سعید عَمری[۱۸] یا محمد بن عثمان[۱۹] باب امام هادی(ع).
- حسین بن روح نوبختی [۲۰] یا عثمان بن سعید[۲۱] باب امام حسن عسکری(ع).
- نُوّاب أربعه بابهای امام زمان(عج) که طبرسی[۲۲] از آنان به عنوان «الابواب المرضیون و السفراء الممدوحون؛ بابهای مورد رضایت و سفیران مدح‌شده» نام می‌برد و عبارتند از حسین بن روح نوبختی، عثمان بن سعید عَمری، محمد بن عثمان بن سعید و علی بن محمد سمری.[۲۳]
امامان(ع) و لفظ باب
هرچند تعبیر «باب» در برخی از کتب تراجم و مناقب برای یاران نزدیک و خاص ایشان به کار رفته، ولی این واژه در بیانات خود امامان(ع) به کار نرفته است و محدثان و رجالیون نیز از استعمال آن در جهت مثبت پرهیز کرده‌اند.[۲۴] ازاین‌رو، نواب اربعه را عموماً «سفرا» و «وکلاء» می‌خوانده‌اند و از نمایندگان امام کاظم(ع) به «قُوّام» تعبیر می‌کرده‌اند. در مقابل، از کسانی چون نمیری و شلمغانی، به عنوان مدّعیان «بابیت» نام می‌برده‌اند.[۲۵]
مدعیان بابیت
کسانی بوده‌اند که خود را به دروغ باب ائمّه(ع) معرفی می‌کرده‌اند؛ ولی به تکذیب و نفرین ایشان گرفتار می‌شده‌اند.[۲۶] به عنوان نمونه کشی، از علی بن حسکه، قاسم یقطینی، محمّد بن فرات و ابن بابا نام برده که ضمن نشر افکار انحرافی، مدّعی بابیت امام عسکری(ع) و امام رضا(ع) بوده‌اند، ولی ائمه(ع) به شدت از آنان انتقاد کرده و مورد لعن قرار دادند و شیعیان را از تماس با آنها برحذر داشته‌اند.[۲۷]
پانویس
- ↑ ابن شهر آشوب ، مناقب آل ابی طالب، ۱۳۷۹ق، ج۴، ص۷۷، ۱۷۶، ۲۱۱، ۲۸۰، ۳۲۵، ۳۶۸، ۳۸۰، ۴۰۲، ۴۲۳
- ↑ ابن صباغ، الفصول المهمة، ۱۴۰۸ق، ص ۲۲۹، ۲۴۱، ۲۶۲، ۲۷۴، ۲۸۱
- ↑ زریاب و طارمی، «باب(۱)»، ص۱۱.
- ↑ ابن ابی‌الثلج بغدادى، تاریخ اهل البیت، ۱۴۱۰ق، ص۱۴۷.
- ↑ ابن شهر آشوب ، مناقب آل ابی طالب، ۱۳۷۹ق، ج۴، ص۲۸.
- ↑ ابن ابی‌الثلج بغدادى، تاریخ اهل البیت، ۱۴۱۰ق، ص۱۴۷.
- ↑ ابن شهر آشوب ، مناقب آل ابی طالب، ۱۳۷۹ق، ج۴، ص۷۷؛ ابن ابی‌الثلج بغدادى، تاریخ اهل البیت، ۱۴۱۰ق، ص۱۴۷.
- ↑ ابن شهر آشوب ، مناقب آل ابی طالب، ۱۳۷۹ق، ج۴، ص۱۷۶؛ ابن ابی‌الثلج بغدادى، تاریخ اهل البیت، ۱۴۱۰ق، ص۱۴۸.
- ↑ ابن شهر آشوب ، مناقب آل ابی طالب، ۱۳۷۹ق، ج۴، ص۲۱۱؛ ابن ابی‌الثلج بغدادى، تاریخ اهل البیت، ۱۴۱۰ق، ص۱۴۸.
- ↑ ابن شهر آشوب ، مناقب آل ابی طالب، ۱۳۷۹ق، ج۴، ص۲۸۰.
- ↑ ابن ابی‌الثلج بغدادى، تاریخ اهل البیت، ۱۴۱۰ق، ص۱۴۸.
- ↑ ابن شهر آشوب ، مناقب آل ابی طالب، ۱۳۷۹ق، ج۴، ص۳۲۵.
- ↑ ابن ابی‌الثلج بغدادى، تاریخ اهل البیت، ۱۴۱۰ق، ص۱۴۸.
- ↑ ابن شهر آشوب ، مناقب آل ابی طالب، ۱۳۷۹ق، ج۴، ص۳۶۸.
- ↑ ابن ابی‌الثلج بغدادى، تاریخ اهل البیت، ۱۴۱۰ق، ص۱۴۸.
- ↑ ابن شهر آشوب ، مناقب آل ابی طالب، ۱۳۷۹ق، ج۴، ص۳۸۰.
- ↑ ابن ابی‌الثلج بغدادى، تاریخ اهل البیت، ۱۴۱۰ق، ص۱۴۸.
- ↑ ابن ابی‌الثلج بغدادى، تاریخ اهل البیت، ۱۴۱۰ق، ص۱۴۹.
- ↑ ابن شهر آشوب ، مناقب آل ابی طالب، ۱۳۷۹ق، ج۴، ص۴۰۲.
- ↑ ابن شهر آشوب ، مناقب آل ابی طالب، ۱۳۷۹ق، ج۴، ص۴۲۳.
- ↑ ابن ابی‌الثلج بغدادى، تاریخ اهل البیت، ۱۴۱۰ق، ص۱۴۹.
- ↑ طبرسی،الاحتجاج، ۱۴۰۱ق، ص۴۷۷
- ↑ ابن ابی‌الثلج بغدادى، تاریخ اهل البیت، ۱۴۱۰ق، ص۱۵۰ و ۱۵۱.
- ↑ زریاب و طارمی، «باب(۱)»، ص۱۲.
- ↑ زریاب و طارمی، «باب(۱)»، ص۱۲.
- ↑ زریاب و طارمی، «باب(۱)»، ص۱۱.
- ↑ کشی، رجال الکشی- اختیار معرفة الرجال، ۱۴۰۹ق، ص۵۱۸، ۵۲۰ و۵۵۵.
منابع
- ابن ابی‌الثلج بغدادى، محمد بن احمد، تاریخ اهل البیت نقلا عن الائمه(ع)، تحقیق و تصحیح محمد رضا جلالی حسینی، قم، مؤسسه آل البیت، ۱۴۱۰ق.
- ابن‌شهر آشوب، محمد بن علی، مناقب آل ابی طالب، قم، نشر علامه، ۱۳۷۹ق.
- ابن‌صباغ، الفصول المهمة فی معرفة احوال الائمة علیهم السلام، بیروت ۱۴۰۸ق-۱۹۸۸م.
- زریاب، عباس و حسن طارمی، «باب(۱)»، در دانشنامه جهان اسلام، ج۱، تهران، بنیاد دایره المعارف اسلامی، ۱۳۷۵ش.
- طبرسی، احمدبن علی، الاحتجاج، بیروت، چاپ محمد باقر موسوی خرسان، ۱۴۰۱ق-۱۹۸۱م.
- کشی، محمد بن عمر و محمد بن حسن طوسی، رجال الکشی- اختیار معرفة الرجال، تحقیق و تصحیح حسن مصطفوی، مشهد، دانشگاه مشهد، ۱۴۰۹ق.