ضریح امام حسین(ع)

تصویری از ضریح جدید امام حسین (ع)

ضریح امام حسین(ع) سازه مشبک و شش‌گوشه‌ای است که بر مرقد امام حسین(ع) نهاده شده است. عضدالدوله دیلمی برای نخستین بار ضریحی از جنس چوب ساج و تزیین شده با عاج را روی قبر امام حسین(ع) نصب کرد و قبر را با پارچه‌های گران‌بهای دیباج پوشاند و بعد از او حاکمان و شاهان شیعی ضریح را تعمیر و یا تعویض کردند.

ساخت ضریح جدید مرقد امام حسین(ع) در قم قریب به ۵ سال طول کشید و طی مراسمی به‌جای ضریح سابق نصب گردید.

ضریح

مقالهٔ اصلی: ضریح

ضریح، سازه مشبّکی از طلا، نقره، مس یا چوب و جز آن است که بر روی قبر امام، امامزاده یا بزرگان مذهبی می‌نهند. از تاریخچه پیدایش ضریح و تغییر و تحول آن به شکل کنونی اطلاع دقیقی در دست نیست؛ اما ضریح به معنای اتاقک و صندوق از قرن نخست قمری رایج بوده است. ظاهراً پیشینه ضریح به شکل کنونی (مشبک و از نقره و مس)به دوره صفویه برمی‌گردد.

تاریخچه ضریح امام حسین(ع)

• در عصر آل بویه، عضدالدوله برای نخستین بار در ۳۷۱ق ضریحی از جنس چوب ساج و تزیین شده با عاج را روی قبر امام حسین(ع) نصب کرد و قبر را با پارچه‌های گران بهای دیباج پوشاند.
• در ۶۲۰ق مؤیدالدین محمد قمی، وزیر شیعی الناصر لدین الله، صندوقی از چوب بر روی قبر قرار داد و آن را با پارچه‌های گران‌قیمت پوشاند.
• شاه اسماعیل صفوی در۹۳۲ق صندوق بسیار زیبایی از خاتم بر روی قبر نهاد. پس از آن، شاه عباس صفوی برای نخستین بار، ضریحی از مس بر فراز قبر و روی صندوق گذاشت و ضریح را با پرده‌های حریر قیمتی پوشاند.
• در ۱۱۵۳ ق، گوهرشاد خانم، دختر شاه حسین صفوی و همسر نادر شاه، صندوقی از خاتم بر روی قبر گذارد. گفته‌اند صندوق کنونی همان صندوقی است که همسر نادر شاه روی قبر قرار داده بود. برخی نیز گفته‌اند این صندوقی است که شاه طهماسب صفوی در ۱۱۲۳ق به حرم هدیه کرده است. این صندوق در اثر تهاجم وهابیان در ۱۲۱۶ق آتش گرفت و بخشی از آن سوخت. در ۱۲۲۵ق به توصیۀ جعفر کاشف‌الغطاء و به دستور «خان جان» قاجاری صندوق را با پوششی از نقره ترمیم کردند و با پارچه حریر پوشاندند.
• آقا محمد خان نیز ضریحی از نقره بر فراز قبر نصب کرد و درهای ورودی را، که از رواق به داخل حرم باز می‌شد، با نقره تزیین نمود. پس از چندی، ناصرالدین شاه، که به زیارت کربلا مشرف شده بود، ضریحی از نقره ساخت و آن را روی قبر گذاشت. بدین گونه مرقد دارای دو ضریح بیرونی و داخلی شد. این ضریح، ضریح مسین شاه عباس را در خود جای داده است. در پایین پای آن، ضریح دیگری متصل به ضریح بیرونی قرار گرفته که به علی اکبر(ع)، فرزند امام حسین(ع)، تعلق دارد.
• در ۱۳۵۵ ق، سیف‌الدین طاهر، از داعیان اسماعیلیه، پنجره‌ای از نقره برای مرقد ساخت و آن را از هند به کربلا فرستاد.
• در ۱۳۶۰ق محمد صنیع خاتم شیرازی، از استادان هنر خاتم‌کاری، صندوق را تعمیر کرد.
• در طول تاریخ، همواره پادشاهان و بزرگان، چراغ دان‌های گران‌قیمتی از طلا و نقره به داخل ضریح هدیه می‌کردند. یک جفت شمعدان طلای بسیار بزرگ از سوی سلطان عبدالمجید خان عثمانی به حرم هدیه شده است. بعضی از قندیل‌های آویزان شده از جنس طلا و نقره، از هند و جاهای دیگر آمده است.

ضریح سابق

ضریح قبلی حرم امام حسین(ع)

طول ضریح سابق به پنج پنجره و عرض آن نیز به چهار پنجره تقسیم می‌شد. هر قسمت هشتاد سانتی متر عرض داشت. اما بخشی که مرقد علی اکبر علیه‌السلام در آن بود، یعنی پایین پای آن حضرت، از ضریح تنها یک بخش و از طول دو بخش را در برمی‌گرفت. طول ضریح مرقد امام حسین علیه‌السلام ۵/۵ و عرض آن ۵/۴ متر بود و طول آن قسمت که قبر علی اکبر علیه‌السلام را در خود جای داده ۶/۲ و عرض آن ۴/۱ متر بود. ارتفاع ضریح به ۵/۳ متر می‌رسید و بر بالای آن در چهار گوشه، چهار گویچه‌شکلی بود که طول هر یک نیم متر و زر اندود بود.

ضریح جدید

ضریح جدید امام حسین(ع) که در سال ۱۳۹۱ش نصب شد.

ساخت ضریح جدید در نمازخانه مدرسه معصومیه قم، قریب به ۵ سال (از خرداد سال ۸۷ تا مهر ۹۱) طول کشید. هزینه ساخت ضریح، ۱۴ میلیارد تومان بود که ۵ میلیارد و ۸۰۰ میلیون تومان آن به صورت نقدی و مابقی به صورت غیر نقدی تامین شد.

پیکره چوبی و هزینه ساخت آن توسط آستان حضرت معصومه(س) اهدا شد و وظیفه طراحی ضریح را محمود فرشچیان بر عهده گرفت. خطاطی سوره‌های قرآن، احادیث درباره سیدالشهدا(ع)، اسماء جلاله و نام‌های معصومین(ع) بر عهده سید محمد حسینی موحد بوده است.

کل نقره به کار رفته در ورق‌های قلمزنی شده چهار هزار و ۶۰۰ کیلوگرم و طلای به کار رفته در این ضریح نیز به ۱۱۸.۶۵۰ گرم است. وزن مس مصرفی ۷۰۰ کیلوگرم و قطر گوی و ماسوره‌هایی که در این ضریح مقدس به کار رفته، ۸ میلی‌متر است.

داخل ضریح از سه بخش عمده تشکیل شده است: بخش اول، صندوقچه‌های منصوب بر مضجع شریف است، بخش دوم دیواره‌های ضریح شامل پشت شبکه‌ها با شیشه ۱۰ میل است و بخش سوم سقف آن است که از نقوش معرق برای تزئین آن استفاده شده است.

ضریح جدید مثل ضریح سابق شش‌گوشه ساخته شد و علت این کار هم تأکید آیت‌الله بهجت بر شش‌گوشه ساخته‌شدن ضریح جدید بود.

با حضور شیخ عبدالمهدی کربلائی، متولی آستان حسینی و عده‌ای از مسئولان ایرانی و عراقی علمیات تعویض ضریح در حرم امام حسین(ع) آغاز گردید و ضریح جدید، ششمین ضریحی می‌باشد که بر روی مرقد امام حسین(ع) نصب شده است.

منابع

• قائدان، اصغر، عتبات عالیات عراق، تهران، مشعر، ۱۳۸۷ش.
• ناگفته‌هایی از ساخت ضریح جدید امام حسین(ع)، خبرگزاری فارس، تاریخ انتشار: ۸ آذر ۱۳۹۱ش.
• ضریح جدید امام حسین رونمایی شد، خبرگزاری ایسنا، تاریخ انتشار: ۶ مهر ۱۳۹۱.
• آیت‌الله بهجت بر شش‌گوشه بودن ضریح سیدالشهداء تأکید داشتند، خبرگزاری فارس، تاریخ انتشار: ۷ آذر ۱۳۹۱ش.
• تعویض ضریح جدید آغاز شد، سایت حوزه نمایندگی ولی فقیه در حج و زیارت.
• همه چیز درباره ضریح جدید امام حسین(ع)، پایگاه اطلاع‌رسانی حوزه، تاریخ انتشار : ۱۳۹۱/۷/۲۰.
• https://www.armaneheyat.ir/news/33111 آشنایی با تاریخ ضریح امام حسین(ع)]، آرمان هیئت، تاریخ درج مطلب: ۹ تیر ۱۳۹۷،‌ تاریخ بازدید: ۱۳ تیر ۱۴۰۲.
• صرف هزینه ۱۴ ميليارد تومانی برای ساخت ضريح اباعبدالله(ع) در قم، خبرگزاری بین المللی قرآن،‌ تاریخ درج مطلب: ۶ مهر ۱۳۹۱، تاریخ بازدید:۱۳ تیر ۱۴۰۲.
• افتخار خوشنویسی قم نقش بستن بر ضریح امام حسین(ع) است، تهران هوشمند، تاریخ بازدید: ۱۳ تیر ۱۴۰۲.