علی بن حسین بن علی بن ابی‌طالب (۳۳-۶۱ق) مشهور به علی‌اکبر فرزند امام حسین(ع) و لیلی بنت ابی‌مرة و از شهدای کربلا. برخی او را بزرگترین فرزند امام حسین(ع) دانسته‌اند. امام حسین(ع) او را شبیه‌ترین مردم به پیامبر اکرم از نظر قیافه ظاهری، اخلاق و سخن گفتن معرفی کرده است.
 | |
| نام | علی‌اکبر |
|---|---|
| نقش | فرزند امام حسین(ع) |
| کنیه | ابوالحسن |
| زادروز | ۱۱ شعبان سال ۳۳ قمری |
| زادگاه | مدینه |
| درگذشت | روز عاشورای سال ۶۱ قمری |
| مدفن | داخل ضریح امام حسین(ع)، کربلا |
| محل زندگی | مدینه |
| لقب(ها) | اکبر |
| پدر | امام حسین(ع) |
| مادر | لیلی دختر ابی مرة |
| طول عمر | ۲۸ سال |
| امامزادگان مشهور | |
| عباس بن علی • زینب کبری • فاطمه معصومه • سید محمد • شاهچراغ • سیده نفیسه سایر امامزادگان | |
علی‌اکبر در روز عاشورا نخستین فرد از بنی‌هاشم بود که به شهادت رسید. پدرش بر بالای جنازه او حاضر شد و قاتلان او را نفرین کرد. علی‌اکبر در پایین پای پدر دفن است و قبر او داخل ضریح امام حسین(ع) قرار دارد.
برخی شیعیان، شب ۸ محرم را به علی‌اکبر اختصاص داده و سوگواری آن شب را با محوریت وی برگزار می‌کنند. در برخی مناطق نیز برای او تعزیه می‌خوانند.
کتاب‌های «علی الاکبر ابن الشهید ابی عبدالله الحسین بن علی علیه السلام»، اثر سید عبدالرزاق موسوی مقرم، «علی‌اکبر(ع) (الگوی جوانان)» نوشته جواد محدثی و «پدر، عشق و پسر» اثر سید مهدی شجاعی از جمله آثاری است که درباره علی‌اکبر نوشته شده است.
زندگی‌نامه
علی‌اکبر فرزند امام حسین(ع) و لیلی بنت ابی‌مرة است.[یادداشت ۱][۱] او در زمان خلافت عثمان (خلافت: ۲۳ یا ۲۴-۳۵ق) به دنیا آمد.[۲] تاریخ دقیق تولد علی‌اکبر مشخص نیست؛[۳] با این حال در مقتل مقرم، تاریخ تولد او یازدهم شعبان سال ۳۳ق ذکر شده است.[۴] ازاین‌رو در تقویم جمهوری اسلامی ایران، ۱۱ شعبان به عنوان روز ولادتش، روز جوان نامگذاری شده است.[۵] سن او در هنگام شهادت، ۱۸، ۲۳ و ۲۵ نقل شده است.[۶] برخی محققان سن او را ۲۵[۷] و بعضی ۲۸ سال[۸] دانسته‌اند. در مقتل مقرم سن علی‌اکبر ۲۷ سال ذکر شده است.[۹]
کنیه‌اش ابوالحسن است.[۱۰] بیشتر منابع قدیمی او را علی‌اکبر نام نهاده‌اند؛[۱۱] تا از برادرش امام سجاد(ع)، متمایز شود؛[۱۲] اما برخی همچون شیخ مفید[۱۳] و فضل بن حسن طبرسی[۱۴] لقبش را اصغر گفته و اکبر را لقب امام سجاد(ع) دانسته‌اند. برخی از نسب‌شناسان و تاریخ‌دانان، علی‌اکبر را بزرگترین فرزند امام حسین(ع) دانسته‌اند.[۱۵]
محمد بن یعقوب کلینی حدیثی از امام رضا(ع) نقل کرده که حکایت از ازدواج علی‌اکبر و داشتن فرزندی به نام حسن دارد؛[۱۶] در مقابل چنان‌که گروهی از نسب‌شناسان گفته‌اند از وی فرزندی نمانده[۱۷] و نسل امام حسین(ع) تنها از طریق امام سجاد(ع) ادامه پیدا کرده است.[۱۸] در یکی از زیارت‌نامه‌ها، چنین به علی‌اکبر سلام داده شده است: «صَلّی الله عَلَیْکَ وَعَلی عِتْرتِکَ وَأهْلِ بَیْتِکَ وَآبائِکَ وَأبْنائِکَ؛ سلام خدا بر تو و بر عترت و اهل بیت تو و پدران و فرزندانت»[۱۹] که نشان از ازدواج و فرزند داشتن اوست.
مدفن
علی‌اکبر در ۱۰ محرم به سال ۶۱ق در واقعه کربلا به شهادت رسید و بدنش در پایین پای پدرش به خاک سپرده شد.[۲۰] قبر او داخل ضریح امام حسین واقع شده و شش‌گوشه بودن ضریح را به همین دلیل دانسته‌اند.[۲۱] سر او را به همراه سرهای شهدای کربلا به کوفه و شام بردند.[۲۲] درباره اینکه سر علی‌اکبر به بدنش ملحق شده یا در قبرستان باب‌الصغیر دفن است، اختلاف‌نظر وجود دارد،[۲۳] سید محسن امین گفته است که در سال ۱۳۲۱ق در قبرستان باب‌الصغیر در دمشق بارگاهی را دیده که بر ورودی آن بر سنگی نوشته شده که اینجا مدفن سرهای عباس بن علی، علی‌اکبر و حبیب بن مظاهر است و آن را به احتمال قوی صحیح دانسته است.[۲۴] به گفته وی پس از بازسازی نام برخی دیگر از شهدای کربلا به آن افزوده شده است.[۲۵] این مکان امروزه به نام مقام رؤوس الشهداء (مدفن سرهای شهدای کربلا) شناخته می‌شود.[۲۶]
حضور در واقعه کربلا
علی‌اکبر در واقعه کربلا همراه پدرش بود. به گفته عقبة بن سمعان، امام حسین(ع)، در نزدیکی منزلگاه ثعلبیه[۲۷] یا قصر بنی‌مقاتل[۲۸] بر زین اسب خوابش برد. پس از آنکه بیدار شد، آیه استرجاع را بر زبان جاری کرد و بر اساس خوابی که دیده بود از کشته شدن خود و همراهانش خبر داد و با واکنش علی‌اکبر مواجه شد که «فَإِنَّنَا إِذاً لَا نُبَالِی أَنْ نَمُوتَ مُحِقِّین؛ هنگامی که بر حق هستیم از مرگ هراسی نداریم».[۲۹]مطهری، سخن «اوَلَسْنا عَلَی الْحَقِّ؟ مگر نه این است که ما برحقّیم؟» علی‌اکبر را نظیر سخن اسماعیل در ماجرای ذبح خود می‌داند[۳۰] که به ابراهیم گفت «یا ابَتِ افْعَلْ ما تُؤْمَرُ سَتَجِدُنی انْ شاءَ اللهُ مِنَ الصّابِرینَ»[۳۱]
نسب مادر علی‌اکبر به بنی‌امیه می‌رسید.[۳۲] ازاین‌رو، در روز عاشورا به علی‌اکبر پیشنهاد شد که به یزید بن معاویه بپیوندد؛ ولی او این پیشنهاد را رد کرد و گفت: «اِنَّ قَرابَةَ رَسولِ اللهِ اَحَقُّ اَنْ تُرعیٰ (رعایت خویشاوندی رسول خدا(ص) به حقیقت نزدیک‌تر است.).[۳۳] بنا به گفته منابع تاریخی، عمر بن سعد با دیدن وی در میدان جنگ از او خواست که صحنه جنگ را ترک کند تا در امان باشد. علی‌اکبر این پیشنهاد را رد کرد و گفت:
ترجمه: من علی فرزند حسین بن علی هستم، به خانه خدا (کعبه) قسم، ما به پیامبر(ص) سزاوارتریم؛ سوگند به خداوند این حرام‌زاده نمی‌تواند بر ما حکم راند، من شمشیر می‌زنم و از پدرم حمایت می‌کنم؛ آن هم شمشیر زدن نوجوانی از تبار هاشم و قریش.
چگونگی شهادت
یاران امام حسین(ع)، یکی پس از دیگری می‌جنگیدند و کُشته می‌شدند تا آن که جز خانواده‌اش، کسی با حسین(ع) نماند. در این هنگام علی اکبر(ع) قدم به میدان نهاد.[۳۵] گفته شده بیشتر منابع معتبر، علی‌اکبر را اولین شهید از بنی‌هاشم ذکر کرده‌اند.[۳۶] البته منابعی همچون الفتوح اثر ابن اعثم، مقتل الحسین خوارزمی و مناقب آل ابی‌طالب اثر ابن شهرآشوب، عبدالله بن مسلم را به عنوان اولین شهید از بنی‌هاشم ذکر کرده‌اند.[۳۷]
علی‌اکبر پس از اندکی جنگ با سپاهیان ابن‌سعد نزد پدرش بازگشت و گفت سنگینی اسلحه مرا آزار می‌دهد و تشنگی مرا از پای درآورد. آیا جرعه آبی یافت می‌شود؟ امام حسین گریه کرد و فرمود: «به زودی جدت را ملاقات می‌کنی و آن حضرت شما را سیراب خواهد کرد که بعد از آن هرگز تشنگی نباشد.»[۳۸][یادداشت ۲] علی‌اکبر به میدان بازگشت، و مُرّةُ بن مُنقذ شمشیری بر فرق او زد. سپس دیگران بر او حمله‌ور شدند و او را قطعه قطعه کردند.[۳۹] در برخی مقاتل چنین آمده: «فقطعوه بأسْیافهم إرْباً إرْباً؛ با شمشیرهایشان او را قطعه قطعه کردند».[۴۰] علی‌اکبر در لحظات آخر گفت: «ای پدر! سلام بر تو باد، این جدم رسول خداست، او به جامی لبریز مرا سیراب کرد و می‌گوید: به سوی ما شتاب کن».[۴۱]
در زیارت ناحیه غیرمشهور، مرة بن منقذ عبدی به عنوان قاتل حضرت علی‌اکبر و دیگر کسانی که در قتل او نقش داشتند، لعن شده‌اند.[۴۲]
کشته‌شدگان از لشکر عمر بن سعد توسط علی‌اکبر را تا دویست نفر نیز ذکر کرده‌اند.[۴۳]
واکنش امام حسین(ع)
در روز عاشورا همه باید با اذن امام روانه میدان رزم می‌شدند و بنابر منابع تاریخی علی‌اکبر نخستین داوطلب از بنی‌هاشم بود که از امام اجازه جنگ گرفت و برخلاف برخی از موارد که امام حسین(ع) سریع اذن نمی‌داد، درباره علی‌اکبر، امام بلافاصله، اجازه دادند؛ چنان‌که در مقاتل اینگونه گزارش شده که «فاستأذن اباه بالقتال فاذن له؛ از پدرش اذن خواست و او اذن داد». [۴۴] خوشدل طهرانی، (۱۲۹۳-۱۳۶۵ش) از روحانیان و شاعران تهران، در شعرش پیشگام شدن علی‌اکبر برای شهادت را مصداق عدالت امام حسین(ع) دانسته است:
امام حسین(ع) پس از شهادت علی‌اکبر بر بالای جنازه او آمد، صورت به صورت او گذاشت[۴۶] و کشندگان او را نفرین کرد: «قَتَلَ الله قَوْماً قَتَلوک»[۴۷] و فرمود: «عَلَی الدُّنیا بَعْدَک الْعَفا؛ پس از تو افّ بر این دنیا باد.»[۴۸] سپس از جوانان اهل بیت خواست که جنازه علی‌اکبر را به کنار خیمه‌ها منتقل کنند.[۴۹]
گریستن امام حسین(ع) بر علی‌اکبر
بر اساس گزارش کتاب‌های مقتل امام حسین(ع) سه بار برای علی‌اکبر گریسته است؛ در وداع نخستین که نوشته‌اند: «نظر الیه نظر آیسٍ منه و أرخی عینَه و بَکَی...با نومیدی بدو نگریست و چشم به زیر انداخت و بگریست.»[۵۰] در وداع دوم و هنگام درخواست آب از سوی علی‌اکبر که نوشته‌اند: «فَبَکَی الحسین(ع) وقال ...» [۵۱] و سوم در کنار بدن علی‌اکبر(ع) که با صدای بلند گریه کرد که گفته شده: «رفع الحسین(ع) صوتَه بالبکاء و لم یسمع أحد إلی ذلک الزمان صوته بالبکاء؛ حسین(ع) صدای گریه‌اش را بلند کرد در حالی که تا آن زمان کسی صدای گریه او را نشنیده بود». [۵۲]
نیّر تبریزی:
ویژگی‌ها و فضائل اخلاقی
سلام بر تو ای اولین کشته شده، از نسل بهترین سلسله، از خاندان ابراهیم خلیل، درود خدا بر تو و بر پدر تو باد، که دربارۀ تو گفت: خدا بکشد آن گروهی را که تو را کشتند ای فرزندم، چه چیزی آنان را بر خدا عاصی کرد، و بر تجاوز به حرمت و احترام رسول واداشت، بعد از تو چقدر زندگی دنیا بی‌ارزش است.[۵۴]
امام حسین(ع)، علی‌اکبر را شبیه‌ترین مردم به رسول خدا(ص) از نظر قیافه ظاهری، اخلاق و سخن گفتن معرفی کرده[۵۵] و از او نقل شده هنگامی که ما مشتاق دیدن پیامبر(ص) می‌شدیم، به چهره علی‌اکبر نگاه می‌کردیم.[۵۶] محمدحسین غروی اصفهانی مجتهد شیعی در شعرش او را اینگونه وصف کرده است:
همچنین گفته شده معاویة بن ابی‌سفیان، علی‌اکبر را شایسته‌ترین فرد برای حکومت می‌دانست؛ چرا که جدش، رسول خدا است و شجاعت بنی‌هاشم، سخاوت بنی‌امیه و زیبایی و بزرگی ثقیف را هم دارد.[۵۸] [یادداشت ۴]
در زیارت عاشورا پس از سلام بر امام حسین(ع) و قبل از سلام به اصحاب آن حضرت، سلام جداگانه‌ای نیز به علی بن حسین داده شده است.[۵۹] برخی احتمال داده‌اند که منظور از علی بن حسین در این سلام، علی‌اکبر است.[۶۰]
علی‌اکبر، احادیثی از جدش امام علی(ع) و نیز عایشه نقل کرده است.[۶۱] ابوالفرج اصفهانی در مقاتل الطالبیین اشعاری را در باره سخاوت و حق مداری و دین خواهی و شرافت خانوادگی علی اکبر از ناحیه مادرش لیلی دختر ابی مرة ثقفی نقل کرده است
ترجمه: «هیچ چشم بینائى در میان جمیع افراد بشر ــ خواه از میان پابرهنگان یا کفش پوشان ــ کسی را ندیده است که قبل از آمدن مهمان غذایش را آماده سازد و عادتش چنین باشد که آشکارا و کریمانه آتش برافروزد که فقیر بیچاره و هم کسی که خانواده ندارد و تنهاست و قدرت برافروختن آتش و تهیه غذا ندارند آتش را ببینند و از غذا بهره‌مند گردند. مقصود من پسر لیلی است صاحب جود وخیر و بخشش؛ مقصودم پسر لیلی است زنی پاک گوهر و گرانمایه و بانویی بزرگ زاده و شریف. او کسی است که دنیا را بر دین برنمی‌گزیند و حق را به باطل نمی‌فروشد. [۶۳]
سوگواری
برخی شیعیان شب ۸ محرم را به علی‌اکبر اختصاص داده و در این شب سوگواری با محوریت وی برگزار می‌کنند.[۶۴] از جمله دوبیتی‌هایی که در مجالس روضه علی‌اکبر خوانده می‌شود، عبارت است از:
آیت الله خامنه‌ای:
مظهر جوانِ فداکار در کربلا کیست؟ علی‌اکبر، فرزند امام حسین علیه‌السّلام؛ جوانی که در بین جوانان بنی‌هاشم برجسته و نمونه بود؛ جوانی که زیبایی‌های ظاهری و باطنی را باهم داشت؛ جوانی که معرفتِ به حقّ امامت و ولایت حسین‌بن‌علی علیه‌السّلام را با شجاعت و فداکاری و آمادگی برای مقابله با شقاوت دشمن همراه داشت و نیرو و نشاط و جوانی خود را برای هدف و آرمان والای خود صرف کرد.[۶۵]
همچنین در برخی مناطق ایران در روز هشتم محرم تعزیه علی‌اکبر(ع) اجرا می‌شود. [۶۷]
تک‌نگاری
- علی الاکبر ابن الشهید ابی عبدالله الحسین بن علی علیه السلام، اثر سید عبدالرزاق موسوی مقرم. ترجمه حسین طارمی، تهران، نشر کلینی، ۱۳۸۹ش.
- علی‌اکبر(ع) (الگوی جوانان)؛ یازدهمین شماره از مجموعه آشنایی با اسوه‌ها، نوشته جواد محدثی که چاپ چهارم آن در سال ١٣٩٢ش از سوی انتشارات بوستان کتاب قم در ٦٤صفحه منتشر شده و گزارشی از زندگی علی‌اکبر(ع) ارائه کرده است.[۶۸]
- پدر، عشق و پسر، کتابی داستانی درباره زندگی علی‌اکبر(ع) به زبان فارسی نوشته سید مهدی شجاعی.
جستارهای وابسته
پانویس
- ↑ شیخ مفید، الارشاد، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۱۳۵؛ ابوالفرج اصفهانی، مقاتل الطالبیین، ۱۴۰۸ق، ص۸۶؛ ابی‌مخنف، وقعة الطف، ۱۴۲۷ق، ص۲۷۶؛ یعقوبی، تاریخ الیعقوبی، دار صادر، ج۲، ص۲۴۶-۲۴۷.
- ↑ زرکلی، الاعلام، ۱۹۸۸م، ج۴، ص۲۷۷؛ ابوالفرج اصفهانی، مقاتل الطالبیین، ۱۴۰۸ق، ص۸۷.
- ↑ میر، «علی بن حسین».
- ↑ مقرم، مقتل الحسین(ع)، ۱۴۲۶ق، ص۲۶۷.
- ↑ شورای مرکز تقویم مؤسسه ژئوفیزیک دانشگاه تهران، تقویم رسمی کشور سال ۱۳۹۸ هجری شمسی، ص۴.
- ↑ میر، «علی بن حسین».
- ↑ میر، «علی بن حسین».
- ↑ «آیت الله یوسفی غروی: علی‌اکبر ۱۸ ساله و مجرد نبوده، بلکه در کربلا حدود ۲۸ سال داشته است»، وبگاه شفقنا.
- ↑ مقرم، مقتل الحسین(ع)، ۱۴۲۶ق، ص۲۶۷.
- ↑ ابوالفرج اصفهانی، مقاتل الطالبیین، ۱۴۰۸ق، ص۸۶.
- ↑ میر، «علی بن حسین».
- ↑ زرکلی، الاعلام، ۱۹۸۸م، ج۴، ص۲۷۷.
- ↑ شیخ مفید، الارشاد، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۱۳۵.
- ↑ طبرسی، اعلام الوری، ۱۴۱۷ق، ج۱، ص۴۷۸.
- ↑ ابن‌سعد، الطبقات الکبری، دار الفکر، ج۵، ص۲۱۱؛ طبری، تاریخ الامم و الملوک، ۱۴۰۸ق، ج۵، ص۴۴۶.
- ↑ کلینی، الکافی، ۱۳۶۷ق، ج۵، ص۳۶۱.
- ↑ یعقوبی، تاریخ الیعقوبی، دار صادر، ج۲، ص۲۴۶.
- ↑ ابن سعد، الطبقات الکبری، دار الفکر، ج۵، ص۲۱۱.
- ↑ ابن‌قولویه، کامل الزیارات، نشر صدوق، ص۲۵۳.
- ↑ شیخ مفید، الارشاد، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۱۱۴.
- ↑ محدثی، فرهنگ عاشورا، ۱۴۱۷ق، ص۳۵۲.
- ↑ رنجبر، «پژوهشی درباره فرجام و محل دفن سر مطهر امام حسین علیه‌السلام و سرهای دیگر شهدا»، ص۸۸.
- ↑ رنجبر، «پژوهشی درباره فرجام و محل دفن سر مطهر امام حسین علیه‌السلام و سرهای دیگر شهدا»، ص۸۹.
- ↑ امین، اعیان الشیعه، دار التعارف، ج۱، ص۶۲۲.
- ↑ امین، اعیان الشیعه، دار التعارف، ج۱، ص۶۲۲.
- ↑ حسینی جلالی، مزارت اهل البیت و تاریخها، ۱۴۱۵ق، ص۲۲۶.
- ↑ ابن اعثم، الفتوح، ۱۴۱۱ق، ج۵، ص۷۰-۷۱.
- ↑ شیخ مفید، الارشاد، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۸۲.
- ↑ مفید، الارشاد، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۸۲؛ ابن اعثم، الفتوح، ۱۴۱۱ق، ج۵، ص۷۰-۷۱.
- ↑ مطهری، مجموعه آثار، ج۱۷، ص۲۲۵-۲۲۶.
- ↑ سوره صافات، آیه۱۰۲.
- ↑ ابوالفرج اصفهانی، مقاتل الطالبیین، ۱۴۰۸ق، ص۸۶.
- ↑ ابی‌مخنف، وقعة الطف، ۱۴۲۷ق، ص۲۷۶.
- ↑ مفید، الارشاد، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۱۰۶.
- ↑ شیخ مفید، الارشاد، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۱۰۶.
- ↑ گروهی از تاریخ‌پژوهان، تاریخ قیام و مقتل جامع سید الشهداء، ۱۳۸۹ش، ج۱، ص۸۱۸.
- ↑ گروهی از تاریخ‌پژوهان، تاریخ قیام و مقتل جامع سید الشهداء، ۱۳۸۹ش، ج۱، ص۸۱۸.
- ↑ سید ابن طاووس، اللهوف، ۱۳۴۸ش، ص۱۱۳؛ خوارزمی، مقتل الحسین(ع)، ۱۴۲۳ق، ج۲، ص۳۵.
- ↑ ابوالفرج اصفهانی، مقاتل الطالبیین، ۱۴۰۸ق، ص۱۱۵؛ مفید، الارشاد، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۱۰۶.
- ↑ خوارزمی، مقتل الحسین(ع)، ۱۴۲۳ق، ج۲، ص۳۶
- ↑ خوارزمی، مقتل الحسین(ع)، ۱۴۲۳ق، ج۲، ص۳۵. سید ابن طاووس، اللهوف، ۱۳۴۸ش، ص۱۱۳.
- ↑ سید ابن طاووس، اقبال الاعمال، ۱۴۰۹ق، ج۲، ص۵۷۴.
- ↑ نگاه کنید به: گروهی از تاریخ‌پژوهان، تاریخ قیام و مقتل جامع سید الشهداء، ۱۳۸۹ش، ج۱، ص۸۲۰.
- ↑ سید ابن طاووس، اللهوف، ۱۳۴۸ش، ص۱۱۲.
- ↑ «اشعار شهادت امام حسین(ع)»، پایگاه اطلاع‌رسانی حوزه.
- ↑ سید ابن طاوس، اللهوف، ۱۳۴۸ش، ص۱۱۴.
- ↑ مفید، الارشاد، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۱۰۶؛ ابی مخنف، وقعة الطف، ۱۴۲۷ق، ۲۷۸.
- ↑ شیخ مفید، الارشاد، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۱۰۶؛ سید ابن طاوس، اللهوف، ۱۳۴۸ش، ص۱۱۴.
- ↑ طبری، تاریخ الامم و الملوک، ۱۴۰۸ق، ج۳، ص۳۳۶؛ خوارزمی، مقتل الحسین(ع)، ۱۴۲۳ق، ج۲، ص۳۶.
- ↑ شعرانی، دمع السجوم، ترجمه نفس المهموم، ۱۳۷۴ق، ص۱۶۰.
- ↑ ابن طاووس، الملهوف علی قتلی الطّفوف، ۱۴۱۷ق، ج۱، ص۱۶۶.
- ↑ قمی، نفس المهموم، ج۱، ص۲۸۲؛ القندوزی، ینابیع المودة، ج۳، ص ۷۸.
- ↑ نیر تبریزی، آتشکده نیر، بخش هشتم، به نقل از: «ذکر شهادت حضرت شاهزاده علی اکبر»، سایت گنجور.
- ↑ سید ابن طاووس، اقبال الاعمال، ۱۴۰۹ق، ج۲، ص۵۷۳.
- ↑ سید بن طاوس، اللهوف، ۱۳۴۸ش، ص۱۱۳؛ خوارزمی، مقتل الحسین(ع)، ۱۴۲۳ق، ج۲، ص۳۴.
- ↑ خوارزمی، مقتل الحسین(ع)، ۱۴۲۳ق، ج۲، ص۳۴: سید بن طاوس، اللهوف، ۱۳۴۸ش، ص۱۱۳.
- ↑ غروی، الانوار القدسیه، ج۱، ص۱۳۸.
- ↑ ابوالفرج اصفهانی، مقاتل الطالبیین، ۱۴۰۸ق، ص۸۶.
- ↑ ابن قولویه، کامل الزیارات، ۱۳۵۶ق، ص۱۷۸.
- ↑ «علی بن الحسین در «اَلسَّلامُ عَلَی الْحُسَیْنِ وَ عَلی عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ و ...»، کیست؟»، اسلام کوئست.
- ↑ ابوالفرج اصفهانی، مقاتل الطالبیین، ۱۴۰۸ق، ص۸۷.
- ↑ اصفهانی، مقاتل الطالبيين،۱۳۸۵ق، ص۵۳.
- ↑ شعرانی، دمع السجوم ترجمه نفس المهموم، ۱۳۷۴ق، پاورقی ص۱۶۴.
- ↑ «نامگذاری شبهای دهه اول محرم»، باشگاه خبرنگاران جوان.
- ↑ «بیانات در پادگان دوکوهه»، پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر حفظ و نشر آثار آیت‌الله خامنه‌ای.
- ↑ صالحی راد، مجالس تعزیه، ۱۳۸۹ش، ص۴۳۳.
- ↑ فربد، کتاب ایران (سوگواری‌های مذهبی در ایران)، ۱۳۸۵ش.
- ↑ آشنایی با اسوه ها ١١: علی‌اکبر علیه السلام (الگوی جوانان) پاتوق کتاب فردا
یادداشت
- ↑ ابن شهر آشوب در مناقب ج۴ ص۱۰۹ نام مادر علی اکبر را شهربانو ثبت کرده است.
- ↑ در برخی از مقاتل آمده که هنگام درخواست آب، امام حسین(ع) زبان علی اکبر را مکید و انگشترش را به وی داد که در دهانش بنهد. (نگاه کنید به: خوارزمی، مقتل الحسین(ع)، ۱۴۲۳ق، ج۲، ص۳۵.)
- ↑ پیامبر(ص) با خُلق و سیما وگفتارش در فرزندش تمثل پیداکرده و همان گونه که خدا در پیامبرش متمثل شده، او نیز در ولیّ خدا تمثل یافته است.
- ↑ اولى الناس بهذا الامر علي بن الحسين بن علي، جده رسول الله - صلى الله عليه وآله - وفيه شجاعة بني هاشم وسخاء بني امية وزهو ثقيف.
منابع
- ابن‌اعثم کوفی، احمد بن اعثم، کتاب الفتوح، تحقیق علی شیری، دارالأضواء، بیروت، ۱۴۱۱ق/۱۹۹۱م.
- ابن‌جوزی، عبدالرحمن بن علی، المنتظم فی تاریخ الامم و الملوک، تحقیق عبدالقادر عطا و مصطفی عبد القادر عطا، بیروت، دار الکتب العلمیه، ۱۹۹۲م/۱۴۱۲ق.
- ابن‌سعد، محمد بن منیع، الطبقات الکبری، بیروت، دارالفکر، بی تا.
- ابن‌شهرآشوب، مناقب، تحقیق محمدحسین آشتیانی و هاشم رسولی، قم، نشر علامه،چاپ اول، ۱۳۷۹ق.
- ابن‌قولویه، جعفر بن محمد، کامل الزیارات، تصحیح و تعلیق عبدالحسین امینی، نجف، المطبعة المرتضویه، ۱۳۵۶ق.
- ابن‌قولویه، جعفر بن محمد، کامل الزیارات، نشر صدوق، بی‌تا.
- ابوالفرج اصفهانی، علی بن حسین، مقاتل الطالبیین، تحقیق احمد صقر، بیروت، مؤسسة الاعلمی للمطبوعات، الطبعه الثانیه، ۱۴۰۸ق.
- ابی‌مخنف، لوط بن یحیی، وقعة الطف، تحقیق محمدهادی یوسفی غروی، قم، المجمع العالمی لاهل البیت، الطبعه الثانیه، ۱۴۲۷ق.
- «اشعار شهادت امام حسین(ع)»، پایگاه اطلاع‌رسانی حوزه، تاریخ انتشار: ۲۴ بهمن ۱۴۰۰ش، تاریخ بازدید: ۱۰ خرداد ۱۴۰۲ش.
- حسینی جلالی، محمدحسین، مزارات اهل البیت و تاریخها، مؤسسه اعلمی، بیروت، ۱۴۱۵ق/۱۹۹۵م.
- خوارزمی، موفق بن احمد، مقتل الحسین(ع)، تحقیق محمد سماوی، قم، انوار الهدی، چاپ دوم، ۱۴۲۳ق.
- «ذکر شهادت حضرت شاهزاده علی اکبر»، سایت گنجور، تاریخ بازدید: ۱۰ خرداد ۱۴۰۲ش.
- زرکلی، خیرالدین، الاعلام قاموس تراجم الاشهر الرجال و النساء من العرب و المستعربین و المستشرقین، بیروت، دار العلم للملایین، ۱۹۸۸م.
- سید ابن طاووس، علی بن موسی، الإقبال بالأعمال الحسنة فیما یعمل مرة فی السنة (اقبال الاعمال)، تهران، دار الکتب الإسلامیه، چاپ دوم، ۱۴۰۹ق.
- سید ابن طاووس، علی بن موسی، اللهوف فی قتلی الطفوف، تهران، جهان، ۱۳۴۸ش.
- شورای مرکز تقویم مؤسسه ژئوفیزیک دانشگاه تهران، تقویم رسمی کشور سال ۱۳۹۸ هجری شمسی.
- شوشتری، محمدتقی، قاموس الرجال، قم، مؤسسه نشر اسلامی، چاپ دوم، ۱۴۱۵ق.
- شیخ مفید، محمد بن محمد، الارشاد فی معرفة حجج الله علی العباد، قم، کنگره شیخ مفید، ۱۴۱۳ق.
- صالحی‌راد، حسن، مجالس تعزیه، تهران، سروش، چاپ سوم، ۱۳۸۹ش.
- طبری، محمد بن جریر، تاریخ الامم و الملوک، بیروت، دار الکتب العلمیه، الثانیه، ۱۴۰۸ق.
- کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، تصحیح علی‌اکبر غفاری، دار الکتب الاسلامیه، چاپ سوم، ۱۳۶۷ق.
- گروهی از تاریخ‌پژوهان، تاریخ قیام و مقتل جامع سید الشهداء(جلد اول)، زیر نظر مهدی پیشوایی، قم، مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی، چاپ اول، ۱۳۸۹ش.
- محدثی، جواد، فرهنگ عاشورا، قم، معروف، ۱۴۱۷ق.
- مقرم، عبدالرزاق، مقتل الحسین(ع)، بیروت، مؤسسه الخرسان للمطبوعات، ۱۴۲۶ق.
- «نامگذاری شبهای دهه اول محرم»، وبگاه باشگاه خبرنگاران جوان، تاریخ درج مطلب: ۱ مهر ۱۳۹۶ش، تاریخ بازدید: ۶ شهریور ۱۳۹۹ش.
- میر، محمدعلی، «علی بن حسین»، در دانشنامه جهان اسلام، دایرة المعارف بزرگ اسلامی.
- یعقوبی، احمد بن یعقوب، تاریخ الیعقوبی، بیروت، دار صادر، بی‌تا.
- یوسفی غروی، محمدهادی، یوسفی غروی، «علی‌اکبر ۱۸ ساله و مجرد نبوده بلکه در کربلا حدود ۲۸ سال داشته است»، وبگاه شفقنا، تاریخ بازدید ۲۷ فروردین ۱۳۹۸ش.