جلاء العیون (کتاب)

جلاء العیون

اطلاعات کتاب
نویسنده	علامه مجلسی (درگذشت ۱۱۱۰ق)
تاریخ نگارش	۱۳۸۲ش
موضوع	کلام، تاریخ، زندگانی چهارده معصوم
زبان	فارسی
اطلاعات نشر
ناشر	سرور

جَلاءُ العُیون کتابی به زبان فارسی نوشته محمد باقر مجلسی(۱۰۳۷ق - ۱۱۱۰ق) درباره تاریخ زندگی چهارده معصوم است. این کتاب در چهارده باب نگاشته شده که هر باب شامل فصول متعددی است. جلاء العیون با توجه به نگرش مؤلف آن کتابی اعتقادی - کلامی نیز قلمداد می‌گردد.

درباره مؤلف

مقالهٔ اصلی: علامه مجلسی

محمد باقر بن محمد تقی بن المقصود علی المجلسی معروف به علامه مجلسی یا مجلسی دوم است. وی از فقهای بنام، محدثان مشهور و صاحب منصبان با نفوذ شیعه در عصر صفویه و صاحب کتاب جامع حدیثی بحارالانوار است.

تاریخ تألیف و علت نام‌گذاری

تاریخ نگارش کتاب، محرم ۱۰۸۹ق گفته شده است.

آن‌چه علامه مجلسی در این اثر می‌آورد، مصائب اهل بیت و ثواب گریه و تأکید بر بخش تاریخ شهادت آنان است. از این ‌رو ذکر می‌کند که چون اشک‌ریختن در مصائب پیشوایان دین، موجب جلای دیده‌های ظاهر و باطن مؤمنان می‌گردد، آن را «جلاء العیون» نامیده است.

انگیزه تألیف

مؤلف در مقدمه کتاب می‌گوید که در بحار الانوار به تفصیل به زندگانی چهارده معصوم پرداخته و در حیاة القلوب نیز به اختصار مطالبی آورده است؛ اما چون کتاب اول برای عموم مفید نیست و کتاب دوم هم دسترس نبود با وجود اشتغالات فراوان به اثری جدید که همه مردم بتوانند از آن بهره مند گردند در تاریخ چهارده معصوم دست زده که به زبان فارسی و منحصر در بیان ولادت و شهادت پیامبر(ص) و ائمه(ع) باشد از این رو ابواب چهارده‌گانه این اثر - جز باب امام حسین(ع) که مشتمل بر ۲۳ فصل است - مشتمل بر دو تا چند فصل در ولادت، شهادت و بیان ستم‌هایی است که بر هر امام رفته است.

سبک و روش نگارش

مجلسی منابع خود را با حذف سلسله اسناد آورده و محقق کتاب آنها را از استخراج کرده و در پاورقی ثبت نموده است. وی در مقدمه تأکید کرده که تفاوت این اثر با دیگر آثاری که در تاریخ ائمه نوشته شده آن است که تنها از احادیث معتبر و کتب امامیه نقل می‌کند.

محتوای کتاب

• مقدمه: ثواب گریستن بر مصائب
• باب اول: در بیان ولادت و وفات ابوالقاسم محمد مصطفی(ص) و بعضی از احوال کریمه و مناقب آن حضرت این باب مشتمل بر ۶ فصل است:

فصل اول: نام و نَسَب حضرت رسول(ص)

فصل دوم: ابتدای نور رسول خدا(ص)

فصل سوم: ولادت با سعادت آن حضرت

فصل چهارم: وصایای حضرت رسول(ص)

فصل پنجم: وفات حضرت رسول(ص)

فصل ششم: غرائب(حوادث عجیب) بعد از دفن آن حضرت

• باب دوم: در بیان تاریخ ولادت با سعادت و وفات و بعضی از احوال کریمه و مناقب فاطمه زهرا(س)، شامل ۸ فصل است:

فصل اول: ولادت حضرت فاطمه(س)

فصل دوم: فضایل حضرت فاطمه(س)

فصل سوم: فضائل و مناقب و معجزات فاطمه(س)

فصل چهارم: در سیره و مکارم اخلاق فاطمه(س)

فصل پنجم: در تزویج امیرالمومنین(ع) و زهرا(س)

فصل ششم: در معاشرت امیر المومنین(ع) و فاطمه(س)

فصل هفتم: در شهادت و ستم‌هائی که به فاطمه(س) شد

فصل هشتم: در تَظَلُّم(دادخواهی) حضرت فاطمه(س)

• باب سوم: در بیان تاریخ ولادت و شهادت علی بن ابی طالب(ع) این فصل شامل ۵ فصل است:

فصل اول: در ولادت حضرت علی(ع)

فصل دوم: در خبر دادن شهادت امیر المومنین(ع)

فصل سوم: در کیفیت شهادت حضرت حضرت امیر المومنین(ع)

فصل چهارم: در کیفیت کفن و دفن و غسل امیر المومنین(ع)

فصل پنجم: در احوال قاتل امیر المومنین(ع)

• باب چهارم: در بیان تاریخ ولادت و شهادت امام حسن مجتبی(ع)، این فصل شامل ۶ فصل است:

فصل اول: ولادت و اسم و لقب آن حضرت

فصل دوم: فضایل آن حضرت

فصل سوم: در مکارم اخلاق آن حضرت

فصل چهارم: در معجزات آن حضرت

فصل پنجم: در احوالات بعد از شهادت امام حسن(ع) و علت صلح امام

فصل ششم: در کیفیت شهادت

• باب پنجم: در بیان تاریخ ولادت و شهادت حضرت سید الشهدا و خامس آل عبا، ابا عبدالله الحسین(ع) و بعضی از احوال و مناقب و معجزات آن حضرت، این فصل شامل ۲۳ فصل است و برخی از آن‌ها عبارتند از:

فصل اول: در ولادت آن حضرت

فصل دوم: در فضایل و مناقب آن حضرت

فصل سوم: در مکارم اخلاق آن حضرت

فصل چهارم: در نص خلافت و امامت و معجزات سید الشهدا(ع)

فصل پنجم: بیان ثواب گریستن بر مصائب حضرت سید الشهدا(ع)

فصل ششم: ذکر مصائب امام حسین(ع)

فصل هفتم: وقایع بعد از شهادت و …

• باب ششم: در بیان ولادت و شهادت امام چهارم علی بن الحسین زین العابدین(ع) شامل ۳ فصل است:

فصل اول: ولادت و شهادت امام زین العابدین(ع)

فصل دوم: شداید و اَحزانی که به آن حضرت وارد شد

فصل سوم: جور و ظلمی که بر شیعیان آن حضرت وارد شد

• باب هفتم: در بیان تاریخ ولادت و وفات و بعضی از حالات امام پنجم ابی جعفر محمد بن علی باقر(ع) علوم الاولین والاخرین، این باب شامل ۲ فصل است:

فصل اول: احوالات امام محمد باقر(ع)

فصل دوم: اتفاقات میان آن حضرت و مخالفان

• باب هشتم: در بیان تاریخ ولادت و وفات و بعضی از حالات امام ششم حضرت ابو عبد الله جعفر بن محمد الصادق(ع)، این باب شامل ۴ فصل است:

فصل اول: احوالات امام جعفر صادق(ع) فصل دوم: جوری که از جابران برآن حضرت وارد شد

فصل سوم: تاریخ شهادت آن بزرگوار

فصل چهارم: ستم‌هایی که در زمان آن حضرت به شیعیان واقع شد

• باب نهم: دربیان تاریخ احوال امام هفتم ابوالحسن موسی بن جعفر(ع)، این باب شامل ۳ فصل است:

فصل اول: احوالات امام موسی کاظم(ع)

فصل دوم: تاریخ شهادت آن حضرت

فصل سوم: ستم‌هایی که در زمان آن حضرت بر خویشان و شیعیان واقع شد

• باب دهم: در بیان تاریخ احوال امام هشتم حضرت ابو الحسن علی بن موسی الرضا(ع)، این باب شامل ۲ فصل است:

فصل اول: احوالات حضرت رضا(ع)

فصل دوم: خبر دادن اجدادشان از شهادت ایشان

• باب یازدهم: در بیان تاریخ ولادت و وفات امام نهم حضرت ابی جعفر محمد بن علی الجواد(ع) و بیان اسم و لقب و کنیه آن جناب، این باب شامل ۲ فصل است:

فصل اول: احوالات امام محمد تقی(ع)

فصل دوم: شهادت و بعضی احوال آن حضرت

• باب دوازدهم: در بیان تاریخ ولادت امام هادی(ع) ابن باب شامل یک فصل است:

احوالات امام علی النقی(ع)

• باب سیزدهم: در بیان تاریخ ولادت و اسم و لقب و کنیه امام حسن عسکری(ع)، این باب شامل ۲ فصل است:

فصل اول: احوالات امام حسن عسکری(ع)

فصل دوم: تاریخ شهادت آن حضرت

• باب چهاردهم: در بیان تاریخ ولادت حجة بن الحسن(ع) است.

ترجمه‌ها، تلخیص و چاپ

جلاء العیون دارای نسخه‌های متعددی در کتابخانه‌های گوناگون است. جلاء العیون، به زبان اردو توسط یکی از فضلای هند ترجمه شده که نام آن «الدَّمْعُ الهَتون» (اشکِ ریزان)است و ترجمه دیگری نیز به زبان اردو توسط سید محمدباقر هندی صورت گرفته است. این کتاب به عربی توسط سید عبدالله شبر نیز همراه با توضیحات و اضافات ترجمه شده و هم‌چنین مختصری از آن که نامش «منتخب جلاء العیون» است.

کتاب «مختصر جلاء العیون» توسط آغا علی اکبر خواهرزاده علامه مجلسی در تلخیص جلاء العیون است.

این کتاب، در ایران دارای چاپ‌های متعددی است و در نجف و هند نیز تجدید چاپ شده است.

منابع

• تهرانی، آقا بزرگ، الذریعة الی تصانیف الشیعه، بیروت،‌دار الاضواء.
• مجلسی، محمد باقر، جلاء العیون، قم، سرور، ۱۳۸۲ ش.
• درگاهی، حسین، کتاب‌شناسی علامه مجلسی، تهران، شمس الضحی، ۱۳۸۶ش.
• مرکز تحقیقات علوم اسلامی، نرم‌افزار سیره معصومین.

پیوند به بیرون

گزیده جلاء العیون