دَهِه مُحَرَّم روزهای یکم تا دهم ماه محرم، اولین ماه سال هجری قمری است. در این ده روز، شیعیان به مناسبت شهادت امام حسین(ع) و یارانش در واقعه کربلا، سوگواری می‌کنند. روز نهم تاسوعا و روز دهم عاشورا نامیده شده و در برخی از مناطق شیعه‌نشین از جمله ایران این دو روز تعطیل رسمی هستند.
| سوگواری محرم | |
|---|---|
 تابلوی عصر عاشورا یکی از آثار نگارگری محمود فرشچیان | |
| رویدادها | |
| نامه‌های کوفیان به امام حسین(ع) • نامه امام حسین(ع) به اشراف بصره • روز عاشورا • واقعه کربلا • واقعه عاشورا (از نگاه آمار) • روزشمار واقعه عاشورا • اسیران کربلا | |
| افراد | |
| امام حسین(ع) • علی اکبر • علی‌اصغر • عباس بن علی • حضرت زینب(س) • سکینه بنت حسین • فاطمه دختر امام حسین • مسلم بن عقیل • شهیدان کربلا • اسیران کربلا | |
| جای‌ها | |
| حرم امام حسین(ع) • تل زینبیه • حرم حضرت عباس(ع) • گودال قتلگاه • بین‌الحرمین • نهر علقمه | |
| مناسبت‌ها | |
| تاسوعا • عاشورا • دهه محرم • اربعین • دهه صفر | |
| مراسم | |
| مرثیه‌خوانی • نوحه • تعزیه • روضه • زنجیرزنی • سینه‌زنی • سقاخانه • سنج و دمام • دسته عزاداری • شام غریبان • تشت‌گذاری • نخل‌گردانی • قمه‌زنی • راهپیمایی اربعین • تابوت‌گردانی • مراسم تابوت | |
نامگذاری روزهای دهه
شیعیان در برخی از مناطق شیعه‌نشین، هر روز از دهۀ محرم را به نام یکی از شهیدان کربلا عزاداری می‌کنند و روضه‌ای مناسب آن شخصیت می‌خوانند. به گفته نویسندگان فرهنگ سوگ شیعی این نامگذاری مستند دینی ندارد و ریشه تاریخی آن نیز مشخص نیست و در مناطق مختلف هم ترتیب متفاوتی دارد.[۱]
اسامی روزها
- شب و روز اول: روضه مسلم بن عقیل
- شب و روز دوم: روضه ورود به کربلا
- شب و روز سوم: روضه رقیه دختر امام حسین(ع)
- شب و روز چهارم: فرزندان حضرت زینب(س)، یا حر بن یزید ریاحی، یا طفلان مسلم یا برخی از اصحاب معروف مثل حبیب بن مظاهر، زهیر و...
- شب و روز پنجم: عبدالله بن حسن یا اصحاب امام حسین(ع)
- شب وروز ششم: قاسم بن حسن
- شب و روز هفتم: علی اصغر و در برخی مناطق حضرت ابوالفضل
- شب و روز هشتم: علی اکبر
- شب و روز نهم: روز نهم تاسوعا است و روضه حضرت ابوالفضل(ع) خوانده می‌شود.[۲]
- روز دهم: روز دهم روز عاشورا که روضه‌های مربوط به شخص امام حسین(ع) خوانده می‌شود.[۳]
- شام روز دهم: شام غریبان، روضه حضرت زینب(ع)، آتش سوزی خیمه ها. معمولا در مراسم شام غریبان چراغ‌ها را خاموش می‌کنند و با نور اندکی مثل نور شمع عزاداری می‌کنند. در برخی مناطق دسته‌های عزادار، عَلَم و کتل برنمی‌دارند و زنجیر و سینه نمی‌زنند.[۴]نامگذاری ایام دهه محرم معیار و مستند خاصی ندارد و گاه طبق سلیقه اشخاص وگویندگان و مادحین و بانیان مجالس عزاداری ممکن است تغییر پیدا کند.به اعتقاد برخی مورخان، این رسم از زمان صفویه شروع شده است.[۵]
شیرخوارگان حسینی
از سال ۱۳۸۲ شمسی مراسمی با نام همایش شیرخوارگان حسینی و با هدف بزرگداشت علی اصغر فرزند امام حسین(ع) که در شیرخوارگی به شهادت رسیده است برگزار می‌شود. زمان این مراسم اولین جمعه ماه محرم است. این مراسم نخستین‌بار در تهران برگزار شد و امروزه در کشورهای شیعه‌نشین دیگر نیز تشکیل می‌شود. در این مراسم زنان کودکان خردسال خود را به همراه دارند.[۶] [۷] [۸] در برخی از سال ها در سومین روز از ماه محرم الحرام (دهه اول ماه صفر)نیز همایش سه ساله های حسینی برگزار می شدکه به گستردگی و فر اگیری همایش شیر خوارگاران حسینی نبود.[۹]
روزهای پس از دهه
- شب و روز یازدهم: حرکت کاروان اسیران کربلا از کربلا به کوفه یا روضه حضرت زینب(س)
- شب و روز دوازدهم: ورود کاروان اسیران کربلا به کوفه، یا روضه امام سجاد(ع)
- شب و روز سیزدهم: حضرت زهرا(س)، کاروان اسرا و وقایع کوفه و مسیر شام[۱۰]
- شب و روز هجدهم: هفتمین شب و روز شهادت امام حسین(ع)
جستارهای وابسته
پانویس
- ↑ مظاهری، فرهنگ سوگ شیعی، ۱۳۹۵ش، ص۲۲۹-۲۳۰؛ هادی‌منش، هودج خون، ۱۳۸۰ش، ص۶۷-۶۸.
- ↑ فربد، کتاب ایران (سوگواری‌های مذهبی در ایران)، ۱۳۸۵ش، ص۱۳۵.
- ↑ مظاهری، فرهنگ سوگ شیعی، ۱۳۹۵ش، ص۲۲۹-۲۳۰، هادی‌منش، هودج خون، ۱۳۸۰ش، ص۶۷-۶۸.
- ↑ رجوع کنید به: رضایی، بیرجندنامه، ۱۳۸۱ش، ص۴۷۶-۴۷۷.
- ↑ https://khorasan.iqna.ir/fa/news/4074977/نامگذاری-شب‌های-دهه-اول-محرم؛ خبرگزاری بین المللی قرآن(ایکنا)
- ↑ شرح مراسم، مجمع جهانی حضرت علی‌اصغر.
- ↑ پیشینیه اجرایی مراسم، مجمع جهانی حضرت علی‌اصغر.
- ↑ همایش شیرخوارگان حسینی(ع) برگزار شد، سایت تابناک.
- ↑ https://www.jamaran.news/بخش-گزارش-تصویری-19/1604900-همایش-سه-ساله-های-حسینی-در-حرم-امام-خمینی؛ https://www.mashreghnews.ir/news/496335/برگزاری-همایش-سه-ساله-های-حسینی-در-سراسر-کشور
- ↑ مظاهری، فرهنگ سوگ شیعی، ۱۳۹۵ش، ص۲۲۹-۲۳۰.
منابع
- رضایی، جمال، بیرجندنامه، بیرجند درآغاز سده چهاردهم خورشیدی، تهران، هیرمند، ۱۳۸۱ش.
- فربد، محمدصادق، کتاب ایران (سوگواری‌های مذهبی در ایران)، تهران، انتشارات بین المللی الهدی، ۱۳۸۵ش.
- مظاهری، محسن‌حسام، فرهنگ سوگ شیعی، تهران، نشر خیمه، ۱۳۹۵ش.
- هادی‌منش، ابوالفضل، هودج خون، قم، مرکز پژوهش‌های اسلامی صدا و سیما، ۱۳۸۰ش.
- شرح مراسم، مجمع جهانی حضرت علی‌اصغر.
- پیشینیه اجرایی مراسم، مجمع جهانی حضرت علی‌اصغر.
- همایش شیرخوارگان حسینی(ع) برگزار شد، سایت تابناک، تاریخ انتشار: ۹ آبان ۱۳۹۳ش.
پیوند به بیرون