حدیث جابر، حدیثی از پیامبر(ص) که در آن به نام و امامت امامان دوازده‌گانه تصریح شده است. پیامبر این حدیث را در پاسخ سؤالِ جابر بن عبدالله انصاری از مصداق اولی الامر در آیه اولی الامر ایراد کرد. در این حدیث همچنین به باقر، لقب امام پنجم شیعیان نیز اشاره شده است. شیعیان برای اثبات امامت و تعیین امامان خود از سوی پیامبر اکرم(ص) به این حدیث استناد می‌کنند.
| حدیث جابر | |
|---|---|
 حدیث جابر در کتیبه محراب الجایتو مسجد جامع اصفهان | |
| اطلاعات روایت | |
| موضوع | امامت |
| صادره از | پیامبر اسلام (ص) |
| راوی اصلی | جابر بن عبدالله انصاری |
| منابع شیعه | کفایة الاثر، کمال الدین، بحارالانوار |
| منابع سنی | ینابیع الموده |
| مؤید قرآنی | آیه اولی الامر |
| احادیث مشهور | |
| حدیث سلسلةالذهب • حدیث ثقلین • حدیث کساء • مقبوله عمر بن حنظلة • حدیث قرب نوافل • حدیث معراج • حدیث ولایت • حدیث وصایت • حدیث جنود عقل و جهل • حدیث شجره | |
حدیث جابر در برخی منابع شیعی مانند کفایة الاثر، کمال الدین و بحارالانوار و نیز در بعضی از منابع اهل‌سنت مانند ینابیع الموده آمده است. همچنین در برخی تفسیرهای شیعی در تفسیر آیه اولی الامر آن را آورده‌اند.
متن حدیث
پس از نزول آیه اطاعت[یادداشت ۱]، جابر بن عبدالله انصاری از پیامبر(ص) پرسید: یا رسول‌الله، ما خدا و رسول او را شناختيم، اولى الأمر كيستند كه خداى تعالى اطاعت آنان را دوشادوش اطاعت خود و شما قرار داده است؟ پیامبر در پاسخ او فرمود: «آنان جانشینان من و امامان مسلمانان بعد از من هستند که اولِ ایشان علی بن ابی‌طالب است و بعد از او به ترتیب حسن، حسین، علی بن حسین و محمد بن علی که در تورات به باقر معروف است و تو در هنگام پیری او را خواهی دید و هر وقت او را دیدی، سلام مرا به او برسان. پس از محمد بن علی نیز به ترتیب، جعفر بن محمد، موسی بن جعفر، علی بن موسی، محمد بن علی، علی بن محمد، حسن بن علی و پس از ایشان فرزندش هم‌نام و هم‌کنیه من است. اوست که از نظر مردم پنهان می‌شود و غیبتش طولانی می‌گردد تا آن جا که فقط افرادی که ایمان راسخ دارند، بر عقیدهٔ به او باقی می‌مانند.[۱]
راوی و محتوا
این حدیث را جابر بن عبدالله انصاری از رسول خدا نقل کرده، از این رو به حدیث جابر شناخته می‌شود. در حدیث جابر به امامت امامان دوازده‌گانه شیعیان با ذکر نام هر یک تصریح شده است. پیامبر(ص) هنگام نام بردن از امام پنجم شیعه، به لقب او(باقر) اشاره کرده و از جابر خواسته هنگامی که امام باقر(ع) را ملاقات کرد، سلام وی را به او برساند.[۲] در این حدیث همچنین به غیبت امام دوازدهم شیعیان و طولانی بودن آن اشاره شده و امام غائب به خورشید پشت ابر تشبیه شده است.[۳]
منابع حدیث
این حدیث در برخی از منابع شیعی مانند کمال الدین[۴] کفایة الاثر،[۵] و بحارالانوار[۶] و نیز در برخی از منابع اهل‌سنت مانند ینابیع الموده[۷] آمده و بعضی از مفسران شیعه در ذیل بحث از آیه اولی الامر يا آیه اطاعت آن را آورده‌اند.[۸]
جستار وابسته
پانویس
- ↑ صدوق، کمال الدین، ۱۳۹۵ق، ج۱، ص۲۵۴-۲۵۳؛ خزاز رازی، کفایه الاثر، ۱۴۰۱ق، ص۵۴-۵۵؛ قندوزی، ینابیع الموده، ۱۴۲۲ق، ج۳، ص۳۹۸-۳۹۹.
- ↑ طبرسی، اعلام الوری، ۱۴۱۷ق، ج۲، ص۱۸۱-۱۸۲.
- ↑ طبرسی، اعلام الوری، ۱۴۱۷ق، ج۲، ص۱۸۱-۱۸۲.
- ↑ صدوق، کمال الدین، ۱۳۹۵ق، ج۱، ص۲۵۴-۲۵۳،
- ↑ خزاز رازی، کفایه الاثر، ۱۴۰۱ق، ص۵۴-۵۵.
- ↑ مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۳ق، ج۳۶، ص۲۵۱.
- ↑ قندوزی، ینابیع الموده، ۱۴۲۲ق، ج۳، ص۳۹۸-۳۹۹.
- ↑ بحرانی، البرهان، ۱۴۱۶ق، ج۲، ص۱۰۳-۱۰۴؛ فیض کاشانی، الاصفی، ۱۴۱۸ق، ج۱، ص۲۱۷؛ طیب، اطیب البیان، ۱۳۷۸ش، ج۴، ص۱۱۶؛ شریف لاهیجی، تفسیر لاهیجی، ۱۳۷۳ش، ج۱، ص۴۹۶؛ قمی مشهدی، کنزالدقائق، ۱۴۱۵ق، ج۳، ص۴۳۸؛ عروسی حویزی، نورالثقلین، ۱۴۲۲ق، ج۱، ص۴۹۹.
یادداشت
- ↑ يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُواْ أَطِيعُواْ اللّهَ وَأَطِيعُواْ الرَّسُولَ وَأُوْلِي الأَمْرِ مِنكُمْ فَإِن تَنَازَعْتُمْ فِي شَيْءٍ فَرُدُّوهُ إِلَى اللّهِ وَالرَّسُولِ إِن كُنتُمْ تُؤْمِنُونَ بِاللّهِ وَالْيَوْمِ الآخِرِ ذَلِكَ خَيْرٌ وَأَحْسَنُ تَأْوِيلاً﴿۵۹ نساء﴾؛ ای كسانى كه ایمان آورده‌ايد، خدا را اطاعت كنيد و پيامبر و اوليای امر خود را [نيز] اطاعت كنيد؛ پس هر گاه در امری [دينی] اختلاف‌نظر يافتيد، اگر به خدا و روز بازپسين ايمان داريد، آن را به [كتاب] خدا و [سنت] پيامبر [او] عرضه بداريد، اين بهتر و نيك‌فرجام‌تر است.
منابع
- بحرانی، سیدهاشم، البرهان فی تفسیرالقرآن، تحقیق: قسم الدراسات الاسلامیه مؤسسة البعثه، بنیاد بعثت، تهران، ۱۴۱۶ق.
- خزاز رازی، علی بن محمد، کفایة الاثر فی النص علی الائمة الاثنی عشر، تصحیح: عبداللطیف حسینی کوهکمری، قم، بیدار، ۱۴۰۱ق.
- شریف لاهیجی، محمد بن علی، تفسیر شریف لاهیجی، تحقیق: محدث ارموی، تهران، دفتر نشر داد، ۱۳۷۳ش.
- شیخ صدوق، محمد بن علی، کمال الدین و تمام النعمه، تصحیح: علی‌اکبر غفاری، تهران، اسلامیه، ۱۳۹۵ق.
- طیب، سید عبدالحسین، اطیب البیان فی تفسیر القرآن، تهران، انتشارات اسلام، ۱۳۷۸ش.
- عروسی حویزی، عبدعلی بن جمعه، تحقیق: سید هاشم رسولی محلاتی، تفسیر نورالثقلین، قم، انتشارات اسماعیلیان، ۱۴۱۵ق.
- فیض کاشانی، محسن، الاصفی فی تفسیرالقرآن، تحقیق: محمدحسین درایتی و محمدرضا نعمتی، قم، مرکز انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی، ۱۴۱۸ق.
- قمی مشهدی، کنزالدقائق و بحر الغرائب، تحقیق: حسین درگاهی، تهران، سازمان چاپ و انتشارات وزارت ارشاد اسلامی، ۱۳۶۸ش.
- قندوزی، سلیمان بن ابراهیم، ینابیع الموده لذو القربی، قم، اسوه، ۱۴۲۲ق.
- مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، بیروت، داراحیاءالتراث العربی، ۱۴۰۳ق.