دعای نَادِ عَلی دو دعا در وصف امام علی(ع) است که با عبارت «نادِ عَلِیاً مَظهَرَ العَجائِب» آغاز می‌شود. گفته شده این دعا در روز جنگ احد از عالم غیب به گوش پیامبر(ص) رسیده است.
 | |
| اطلاعات دعا و زیارت | |
|---|---|
| موضوع | بیان اوصاف و فضایل امام علی(ع) |
| مأثور/غیرمأثور | غیرمأثور |
| منابع شیعی | مصباح کفعمی • زاد المعاد |
| دعاها و زیارات مشهور | |
| دعای توسل • دعای کمیل • دعای ندبه • دعای سمات • دعای فرج • دعای ابوحمزه ثمالی • زیارت عاشورا • زیارت جامعه کبیره • زیارت وارث • زیارت امین‌الله • زیارت اربعین | |
دعای ناد علی صغیر کوتاه است و در آن گفته شده است که هر غم و اندوهی به برکت نبوت پیامبر(ص) و ولایت امام علی(ع) برطرف می‌شود. علامه مجلسی، این دعا را در کتاب بحار الانوار نقل کرده، اما به منبع آن اشاره نکرده است. یدالله دوزدوزانی، فقیه شیعه، گفته است که دعای ناد علی صغیر مدرک معتبری ندارد. با این حال کتاب‌هایی در شرح این دعا نوشته شده است.
دعای ناد علی کبیر، نیز مضامینی شبیه به دعای ناد علی صغیر دارد؛ اما حجم آن چند برابر ناد علی صغیر است.
ناد علی صغیر
بنابر آنچه در کتاب شرح دیوان شعر منسوب به امام علی(ع)، نوشته میبدی یزدی، عالم شافعی قرن دهم هجری قمری آمده، پیامبر(ص) در جنگ احد از عالم غیب چنین شنید: «نَادِ عَلِيّاً مَظْهَرَ الْعَجَائِبِ، تَجِدْهُ عَوْناً لَكَ فِي النَّوَائِبِ، كُلُّ هَمٍّ وَ غَمٍّ سَيَنْجَلِي، بِوَلايَتِكَ يَا عَلِيُّ».[۱] این جملات در کتاب فرهنگ غدیر، نوشته جواد محدثی، با افزوده‌ای نقل شده است: «نَادِ عَلِيّاً مَظْهَرَ الْعَجَائِبِ، تَجِدْهُ عَوْناً لَكَ فِي النَّوَائِبِ، كُلُّ هَمٍّ وَ غَمٍّ سَيَنْجَلِي، بِنُبُوَّتِکَ یا مُحَمَّد، بِوَلايَتِكَ يَا عَلِيُّ» که ترجمه آن چنین است: علی را که مظهر عجایب است صدا بزن، او را در گرفتاری‌ها یاور خود خواهی یافت؛ هر غم و اندوهی برطرف می‌شود، به برکت نبوتت ای محمد! و ولایتت ای علی![۲]
علامه مجلسی در بحارالأنوار و محمدتقی سپهر در ناسخ التواریخ، به روایت میبدی یزدی اشاره کرده‌اند.[۳] در بحارالأنوار اشاره‌ای به منبع این دعا نشده است.[۴] یدالله دوزدوزانی، از فقیهان قرن پانزدهم هجری، گرچه خواندن این ذکر را با امید به ثواب بی‌اشکال دانسته، اما گفته است که مدرک معتبری ندارد.[۵]
تقی‌الدین ابراهیم کفعمی، عالم شیعه قرن نهم هجری قمری، در کتاب مصباح آورده است، فراز مذکور را به خط شهید اول دیده و افزوده که برای پیدا شدن گمشده و بَردهٔ فراری خوانده و تکرار می‌شده است.[۶] میرزا حسین نوری نیز در کتاب مستدرک الوسائل همین مطلب را از مصباح نقل کرده است.[۷] سید محمدحسین حسینی طهرانی از مرحوم سید هاشم حداد نقل کرده که هر کس هر روز ١١٠مرتبه بگوید: «نادِ علیًّا مَظهَرَ العجائبَ، تَجِدْهُ عَونًا لکَ فی النَّوائب، کُلُّ همٍّ و غمٍّ سَیَنجَلی، بعَظَمَتِکَ یا اللَهُ، بِنُبوَّتِکَ یا محمّد، بولایتکَ یا علیُّ یا علیُّ یا علیّ». و این دستور را سه روز پی در پی انجام دهد هر حاجتی داشته باشد، خداوند عطا می‌فرماید. [۸]
ذکر ناد علی صغیر با تغییری در جمله آخر، در کتیبه‌های مسجد جامع بیجاپور در جنوب هند، نگاشته شده است.[۹] بخش متفاوت مذکور چنین است: «بِنُبُوَّتِکَ یا مُحَمَّد بِوِلایَتِکَ یا عَلیّ».[۱۰] این ذکر همچنین در قلعه احمدنگر در هند نیز به شکل یک شیر دیده شده است.[۱۱]
اشعار فارسی
چند تن شاعر فارسی‌زبان، در اشعار خود اشاراتی به ناد علی صغیر کرده‌اند؛ از جمله میرزامحمدتقی حجةالاسلام، مشهور به نیّر تبریزی که چنین سروده است:[۱۲]
شاعر دیگری نیز که نامش مشخص نیست، چنین سروده است:[۱۳]
ناد علی کبیر
علامه مجلسی در کتاب زاد المعاد، متن دعای نادعلی کبیر را نقل کرده است:[۱۴]
| متن | ترجمه |
| بِسمِ اللهِ الرَّحمن الرَّحیم | به نام خداوند بخشنده مهربان |
| نَادِ عَلِيّاً مَظْهَرَ الْعَجَائِبِ تَجِدْهُ عَوْناً لَكَ فِي النَّوَائِبِ | بخوان علی را که مظهر کمالات و صفات عجیبه است تا یاری‌کننده تو در تمام مشکلات و سختی‌ها باشد |
| لِي إِلَى اللهِ حَاجَتِي وَ عَلَيْهِ مُعَوَّلِي كُلَّمَا رَمْيَتُهُ وَ رَمَيْتَ مُقْتَضَی كُلِّ هَمٍّ وَ غَمٍّ | این بنده ناچیز پیوسته به خدا نیازمند است و من در تمام امورم به خدا تکیه کرده‌ام. هر گاه که او را قصد کنم در حالی که اسباب ناراحتی و غصّه به من رسیده باشد |
| سَيَنْجَلِي بِعَظَمَتِكَ يَا اللهُ وَ بِنُبُوَّتِكَ يَا مُحَمَّدُ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَ سَلَّمَ وَ بِوَلَايَتِكَ يَا عَلِيُّ يَا عَلِيُّ يَا عَلِيُّ | قسم به بزرگی‌ات ای خدا و قسم به پیامبری‌ات ای محمد(ص) و قسم به ولایت و امامت تو یا علی که آن غم و غصه‌ام برطرف خواهد شد. |
| أَدْرِكْنِي بِحَقِّ لُطْفِكَ الْخَفِيِّ، اللهُ أَكْبَرُ اللهُ أَكْبَرُ اللهُ أَكْبَرُ أَنَا مِنْ شَرِّ أَعْدَائِكَ بَرِي‌ءٌ بَرِي‌ءٌ بَرِي‌ءٌ | مرا دریاب به‌حق لطف و محبت پنهانت، خدا بزرگ‌تر از آن است که توصیف شود و من از شر دشمنانت بیزاری می‌جویم |
| اللهُ صَمَدِي بِحَقِّ إِيَّاكَ نَعْبُدُ وَ إِيَّاكَ نَسْتَعِينُ يَا أَبَا الْغَيْثِ أَغِثْنِي يَا عَلِيُّ أَدْرِكْنِي | خدای بی‌نیاز، بی‌نیاز کننده من است. به‌حق ایاک نعبد و ایاک نستعین ای پدرِ کمک و یاری! یا علی مرا یاری کن و به فریادم رس. [یادداشت ۱] |
| يَا قَاهِرَ الْعَدُوِّ وَ يَا وَالِيَ الْوَلِيِّ يَا مَظْهَرَ الْعَجَائِبِ يَا مُرْتَضَى عَلِيُّ | ای شکست دهنده دشمن و ای سرپرست دوستان، ای مظهر صفات عجیبه، ای مرتضی علی |
| يَا قَهَّارُ تَقَهَّرْتَ بِالْقَهْرِ وَ الْقَهْرُ فِي قَهْرِ قَهْرِكَ يَا قَهَّارُ يَا ذَا الْبَطْشِ الشَّدِيدِ | ای غالب و پیروزمند و برتری‌یابنده بر همه به قهر و سلطنت خدایی و حال آنکه قهر و سلطنت در تفوق و غلبه و پیروزی توست. ای غالب و پیروزمند بر دشمن! |
| أَنْتَ الْقَاهِرُ الْجَبَّارُ الْمُهْلِكُ الْمُنْتَقِمُ الْقَوِيُّ وَ الَّذِي لَا يُطَاقُ انْتِقَامُهُ | تو قدرتمند و شكست ناپذيری كه با اراده نافذ خود هر امرى را اصلاح می‌کنی، تو هلاک‌کننده و انتقام‌گیرنده‌ای، تو آن نیرومندی هستی که انتقامش قابل تحمل نیست. |
| وَ أُفَوِّضُ أَمْرِي إِلَى اللهِ إِنَّ اللهَ بَصِيرٌ بِالْعِبَادِ وَ إِلَهُكُمْ إِلَهٌ وَاحِدٌ لَا إِلَهَ إِلَّا هُوَ الرَّحْمَنُ الرَّحِيمُ | من تمام امورم را به خدا وگذار می‌کنم. بدرستی‌که خدا بصیر و بینا و آگاه بر بندگان است و قول خداوند است که در قرآن فرمود خدای شما خدای واحد است و غیر از او خدایی نیست، بخشنده و مهربان است |
| حَسْبِيَ اللهُ وَ نِعْمَ الْوَكِيلُ نِعْمَ الْمَوْلَى وَ نِعْمَ النَّصِيرُ يَا غِيَاثَ الْمُسْتَغِيثِينَ أَغِثْنِي يَا رَاحِمَ الْمَسَاكِينِ ارْحَمْنِي | خداوند مرا كفايت می‌کند و بهترين وکیل و حامى و یاور من است. ای فریادرسِ فریادخواهان! به فریادم برس. ای رحم کننده بر فقرا و بیچارگان بر من رحم کن! |
| أَدْرِكْنِي يَا عَلِيُّ وَ أَدْرِكْنِي يَا عَلِيُّ أَدْرِكْنِي يَا عَلِيُّ أَدْرِكْنِي بِرَحْمَتِكَ يَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِينَ.[۱۵] | مرا دریاب یا علی! مرا دریاب یا علی! مرا دریاب یا علی! مرا دریاب با رحمت خودت ای رحیم‌ترین رحم‌کنندگان. |
آثار مرتبط
کتاب‌ها و رساله‌هایی درباره دعای ناد علی، خواص و ویژگی‌های آن نوشته شده است؛ از آن جمله کتابی فارسی با عنوان «شرح ناد علیاً مظهر العجائب...» که در کتابخانه مرعشی نجفی در قم نگهداری می‌شود.[۱۶]
همچنین علی صدرایی خویی، در کتاب فهرستگان نسخه‌های خطی حدیث و علوم حدیث شیعه، به مواردی از کتاب‌های شرح «ناد علیاً مظهر العجائب» اشاره کرده است.[۱۷]
جستارهای وابسته
پانویس
- ↑ میبدی یزدی، شرح دیوان منسوب به امیرالمؤمنین علی بن ابی‌طالب، به کوشش اکرم شفائی، ص۴۳۴.
- ↑ محدثی، فرهنگ غدیر، ۱۳۸۶ش، ص۵۶۳.
- ↑ علامه مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۳ق، ج۲۰، ص۷۳؛ سپهر، ناسخ التواریخ، ۱۳۸۵ش، ج۲، ص۹۰۲.
- ↑ علامه مجلسی، بحار الانوار، ۱۴۰۳ق، ج۲۰، ص۷۳.
- ↑ دوزدوزانی تبریزی، استفتائات حضرت آیت‌الله العظمی دوزدوزانی تبریزی، ۱۳۷۹ش، ص۲۲.
- ↑ کفعمی، مصباح، نشر دار الرضی، ص۱۸۳.
- ↑ نوری، مستدرک الوسائل، ۱۴۰۸ق، ج۱۵، ص۴۸۳.
- ↑ حسینی طهرانی، سیدمحمدحسین، مطلع الانوار، ج۲، ص۱۵۵
- ↑ طریحی، تاریخ الشیعة فی الهند، ۱۴۲۷ق، ج۲، ص۱۱۷.
- ↑ طریحی، تاریخ الشیعة فی الهند، ۱۴۲۷ق، ج۲، ص۱۱۷.
- ↑ طریحی، تاریخ الشیعة فی الهند، ۱۴۲۷ق، ج۲، ص۸۱.
- ↑ محدثی، فرهنگ غدیر، ۱۳۸۶ش، ص۵۶۴.
- ↑ محدثی، فرهنگ غدیر، ۱۳۸۶ش، ص۵۶۴.
- ↑ مجلسی، زاد المعاد، مٰؤسسة الاعلمی، ج۱، ص۴۲۹-۴۳۰.
- ↑ مجلسی، زاد المعاد، مٰؤسسة الاعلمی، ج۱، ص۴۲۹-۴۳۰.
- ↑ رفاعی، معجم ما کتب عن الرسول و اهل البیت، ۱۳۷۱ش، ج۶، ص۶۶.
- ↑ برای نمونه نگاه کنید به: صدرایی خویی، فهرستگان نسخه‌های خطی حدیث و علوم حدیث شیعه، ۱۳۸۲ش، ج۱۰، ص۴۳۷ و ۴۵۹ و ۵۳۷.
یادداشت
- ↑ ابوالغیث به معنای پدر داد‌رسی و کمک، کنایه از فریادرس بودن شخص است.
منابع
- دوزدوزانی تبریزی، یدالله، استفتائات حضرت آیت‌الله العظمی دوزدوزانی تبریزی، تهران، تابان، ۱۳۷۹ش.
- رفاعی، عبدالجبار، معجم ما کتب عن الرسول و أهل البیت، تهران، سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، ۱۳۷۱ش.
- سپهر، محمدتقی، ناسخ التواریخ: زندگانی پیامبر، تهران، نشر اساطیر، ۱۳۸۵ش.
- صدرایی خویی، علی، فهرستگان نسخه‌های خطی حدیث و علوم حدیث شیعه، قم، مؤسسه علمی و فرهنگی دارالحدیث، ۱۳۸۲ش.
- طریحی، محمدسعید، تاریخ الشیعة فی الهند، هلند، آکادیمیة الکوفة، ۱۴۲۶ق/۲۰۰۵م.
- کفعمی، ابراهیم بن علی، جنة الامان الواقیه (مصباح)، دار الرضی، قم، ۱۴۰۵ق.
- مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، ۱۴۰۳ق.
- مجلسی، محمدباقر، زادالمعاد، بیروت، مؤسسة الاعلمی للمطبوعات، بی‌تا.
- محدثی، جواد، فرهنگ غدیر، قم، نشر معروف، ۱۳۸۶ش.
- میبدی یزدی، میرحسین بن معین‌الدین، شرح دیوان منسوب به امیرالمؤمنین علی بن ابی‌طالب، به کوشش اکرم شفائی، بر اساس نسخه سایت تصوف ایران.
- نوری، میرزاحسین، مستدرک الوسائل، بیروت، مؤسسة آل البیت لإحیاء التراث، ۱۴۰۸ق.