آیه مباهله

مقاله نامزد خوبیدگی
از ویکی شیعه
آیه مباهله
آیه مباهله (آل عمران ۶۱).jpg
مشخصات آیه
نام آیهمباهله
واقع در سورهسوره آل عمران
شماره آیه۶۱
جزء۳
اطلاعات محتوایی
شأن نزولمناظره مسیحیان نجران با پیامبر اسلام(ص)
مکان نزولمدینه
موضوعاعتقادی
دربارهمباهله پیامبر(ص) با مسیحیان نجران
سایرفضائل اصحاب کساء


این مقاله دربارهٔ آیه مباهله است. برای اطلاع از ماجرای مباهله، مدخل مباهله را ببینید.

آیه مُباهله (سوره آل‌عمران: ۶۱) به مباهله میان پیامبر(ص) و مسیحیان نجران اشاره دارد که پس از اختلاف آنها درباره جایگاه حضرت عیسی(ع) رخ داد. مفسران شیعه و بیشتر اهل سنت این آیه را نشانه حقانیت پیامبر اسلام(ص) و فضیلت اهل بیت(ع) شمرده‌اند و مراد از «اَبْناءَنا» (پسرانمان) در این آیه، حسن و حسین(ع)، و مراد از «نِساءَنا» (زنانمان) فاطمه زهرا(س) و مراد از «اَنْفُسَنا» (جان‌هایمان) را حضرت علی(ع)، دانسته‌اند. گفته شده ذکر این سه واژه با صیغه جمع، در حالی که مصادیق آنها یک یا دو نفر هستند، تازگی ندارد و آیات دیگری در قرآن نیز مشاهده می‌شود که آیه بر اساس شأن نزول، درباره یک نفر بوده، اما از صیغه جمع استفاده شده است؛ مثل آیه ظهار در سوره مجادله.

متن و ترجمه

فَمَنْ حَاجَّک فِیهِ مِن بَعْدِ مَا جَاءَک مِنَ الْعِلْمِ فَقُلْ تَعَالَوْا نَدْعُ أَبْنَاءَنَا وَأَبْنَاءَکمْ وَنِسَاءَنَا وَنِسَاءَکمْ وَأَنفُسَنَا وَأَنفُسَکمْ ثُمَّ نَبْتَهِلْ فَنَجْعَل‌لَّعْنَتَ الله عَلَی الْکاذِبِینَ

هرگاه بعد از علم و دانشی که (در باره مسیح) به تو رسیده، (باز) کسانی با تو به محاجّه و ستیز برخیزند، به آنها بگو: «بیایید ما فرزندان خود را دعوت کنیم، شما هم فرزندان خود را؛ ما زنان خویش را دعوت نماییم، شما هم زنان خود را؛ ما از نفوس خود دعوت کنیم، شما هم از نفوس خود؛ آن‌گاه مباهله کنیم؛ و لعنت خدا را بر دروغگویان قرار دهیم.(سوره آل عمران،۶۱)

جایگاه

از جمله آیاتی که درباره حقانیت پیامبر اسلام(ص) و فضیلت اهل‌بیت وی به آن استناد شده است، آیه مباهله است.[۱] بیشتر مفسران و محدثان شیعه و اهل‌سنت تصریح کردهاند که آیه مباهله در حق اهل بیت(ع) نازل شده و پیامبر(ص) تنها کسانی را که همراه خود برای مباهله برد فرزندانش حسن و حسین(ع) و دخترش فاطمه(س) و علی(ع) بودند.[۲] در روایتی است[یادداشت ۱] که وقتی مأمون در خواست دلیلی بر خلافت امیر المؤمنین از امام رضا علیه‌السلام می‌کند امام رضا(ع) آیه مباهله را معرفی کرده است.(و این بدین معناست که امام علی(ع) جان پیامبر است و جدایی میان آن دو نیست)[۳][۴]

معنای مباهله

مُباهله یعنی نفرین کردن یکدیگر.[۵] وقتی افرادی درباره یک مسأله مهم دینی گفتگو کنند و استدلالات منطقی آنها سودی نداشته باشد، در یک جا جمع شده و به درگاه خدا تضرع می‌کنند و از او می‌خواهند که دروغگو را رسوا ساخته و مجازات کند، گفته می‌شود که مباهله صورت گرفته است.[۶]

شأن نزول

مقالهٔ اصلی: مباهله

آیه مباهله و آیات قبل از آن در پاسخ به مسیحیان نجران نازل شد.[۷] گروهی از مسیحیان همراه با بزرگان خود برای گفتگو با پیامبر اسلام(ص) درباره ادعای رسالت وی به مدینه آمدند. پیامبر پس از معرفی خویش، درباره حضرت عیسی(ع) فرمود که او بنده‌ای از بندگان خداست. آنها نپذیرفتند و متولد شدن عیسی(ع) بدون پدر را دلیل بر الوهیت او دانستند و پس از آن آیه ۵۹ سوره آل‌عمران در رد سخن آنها نازل شد که «مَثَل عیسی در نزد خدا، همچون آدم است که او را از خاک آفرید».[۸]
از آنجا که مسیحیان نجران پس از این هم بر باور خویش اصرار داشتند، پیامبر(ص) به فرمان الهی آنها را به مباهله دعوت نمود و آنها تا فردای آن روز مهلت خواستند. فردا که شد پیامبر(ص) همراه با فرزندان و دامادش برای مباهله حاضر شد، ولی مسیحیان چون جدیت و اخلاص پیامبر(ص) و همراهانش را مشاهده کردند از عقوبت الهی هراسان شده و به توصیه بزرگ‌شان تن به مباهله ندادند. آنان با پیامبر(ص) صلح کرده و درخواست کردند که با پرداخت جزیه بر دین خود باقی بمانند و پیامبر نیز پذیرفت.[۹] رخداد مباهله و نزول این آیه در روز ۲۴ ذی الحجه سال نهم هجری (سال عام الوُفود) اتفاق افتاد.[۱۰]

تفسیر

مفسران اهل سنت مانند زمخشری،[۱۱] فخر رازی،[۱۲] و بیضاوی[۱۳] گفته‌اند که مراد آیه از «اَبْناءَنا» (پسران‌مان) حسن و حسین(ع)، و مراد از «نِساءَنا» (زنان‌مان) فاطمه زهرا(س) و مراد از «اَنْفُسَنا» (جان‌های‌مان) حضرت علی(ع) است؛ یعنی چهار تنی که همراه با خود رسول خدا، پنج تن آل عبا را تشکیل می‌دهند.[۱۴]
مفسران شیعه در پاسخ به این اشکال که «اَبْناءَنا»، «نِساءَنا» و «اَنْفُسَنا» با صیغه جمع ذکر شده، در حالی که مصادیق مذکور یا مفرد هستند و یا مثنّی، گفته‌اند:

  1. شأن نزول آیه قرینه بر صحت این تفسیر است؛ زیرا در این واقعه به اتفاق مفسران و راویان و تأییدهای تاریخی، رسول خدا(ص) به جز علی، فاطمه و حسنین(ع)، کسی را برای مباهله همراه خود نبرد.[۱۵]
  2. به گفته ناصر مکارم شیرازی، در مرحله قرارداد، گاهی الفاظ به‌صورت جمع ذکر می‌شود تا بر همه مصادیق تطبیق کند، ولی در مرحله اجرا ممکن است مصداق، منحصر به یک فرد باشد، و این انحصار در مصداق منافات با کلی بودن مسئله ندارد؛ مثلاً در قرارداد چنین می‌نویسند که مسئول اجرای قرارداد امضاءکنندگان آن و فرزندان آنها هستند، در حالی که ممکن است یکی از طرفین تنها یک یا دو فرزند داشته باشد و این موضوع منافاتی با تنظیم قانون یا قرارداد به صورت «جمع» ندارد.[۱۶]
  3. اطلاق صیغه جمع بر مفرد یا تثنیه تازگی ندارد، و در قرآن موارد دیگری نیز مشاهده می‌شود که آیه بر اساس شأن نزول، راجع به یک نفر بوده اما از صیغه جمع استفاده شده است؛ مثل آیه ظهار در سوره مجادله.[یادداشت ۲][۱۷]

مطالعه بیشتر

آیه مباهله، شریعتمداری، محمدتقی، تهران، واحد تحقیقات اسلامی، ۱۳۶۵ش.

جستارهای وابسته

پانویس

  1. ↑ زمخشری، الکشاف، ۱۴۱۵ق، ج۱، ص۳۷۰.
  2. ↑ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۴ش، ج۲، ص۵۸۲.
  3. ↑ طباطبایی، المیزان فی تفسیر القران، ج۳، ص۲۳۰، نشر اعلمی، بیروت، ۱۳۹۱ق
  4. ↑ بروجردی، سیدعلی، طرائف المقال، ج۲، ص۳۰۲
  5. ↑ جوهری، الصحاح، ۱۴۰۷ق، ذیل ماده «بهل».
  6. ↑ مکارم شیرازی، پیام قرآن، ۱۳۸۶ش، ج۹، ص۲۳۰.
  7. ↑ طبرسی، مجمع البیان، ۱۳۷۲ش، ج۲، ص۷۶۲.
  8. ↑ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۴ش، ج۲، ص۵۷۵.
  9. ↑ طبرسی، مجمع البیان، ۱۳۷۲ش، ج۲، ص۷۶۲.
  10. ↑ مفید، الارشاد، ۱۴۱۳ق، ج۱، ص۱۶۶-۱۷۱.
  11. ↑ الزمخشری، تفسیر الکشاف، ۱۴۱۵ ق، ذیل آیه ۶۱ آل عمران.
  12. ↑ فخر رازی، التفسیر الکبیر، ۱۴۰۵ق، ذیل آیه ۶۱ آل عمران.
  13. ↑ البیضاوی، تفسیر انوار التنزیل و اسرار التأویل، ۱۴۲۹ق،‌ ذیل آیه ۶۱ آل عمران.
  14. ↑ صدوق، علل الشرائع، ۱۳۸۵ش، ج۱، ص۲۲۶.
  15. ↑ طبرسی، مجمع البیان، ۱۳۷۲ش، ج۲، ص۷۶۳؛ طباطبایی، المیزان، ۱۳۹۱ق، ج۳، ص۲۲۳؛ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۴ش، ج۲، ص۵۸۶.
  16. ↑ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۴ش، ج۲، ص۵۸۶-۵۸۷.
  17. ↑ رجوع کنید به: طباطبایی، المیزان، ۱۳۹۱ق، ج۳، ص۲۲۳.
  1. ↑ ماالدلیل علی خلافة جدّک علی بن ابی طالب؟ قال: آیة انفسنا
  2. ↑ اَلَّذِینَ یظَاهِرُونَ مِنکم مِّن نِّسَائِهِم مَّا هُنَّ أُمَّهَاتِهِمْ ۖ إِنْ أُمَّهَاتُهُمْ إِلَّا اللَّائِی وَلَدْنَهُمْ ۚ وَإِنَّهُمْ لَیقُولُونَ مُنکرًا مِّنَ الْقَوْلِ وَزُورًا ۚ وَإِنَّ اللَّهَ لَعَفُوٌّ غَفُورٌ(سوره مجادله/آیه۲).

منابع

  • بیضاوی، عبدالله بن عمر، تفسیر البیضاوی : المسمی انوار التنزیل و اسرار التاویل، بیروت،دار الفکر، ۱۴۲۹ق.
  • جوهری، اسماعیل بن حماد، الصحاح (تاج اللغة و صحاح العربیة)، تحقیق احمد عبدالغفور عطار، بیروت،دار العلم للملایین، الطبعة الرابعة، ۱۴۰۷ق.
  • زمخشری، محمود، الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل، قم، نشر البلاغه، الطبعة الثانیة، ۱۴۱۵ ق.
  • صدوق، محمدبن علی، علل الشرایع، قم، کتاب‌فروشی داوری، چاپ اول، ۱۳۸۵ش.
  • طباطبایی، سید محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ج۳، قم، اسماعیلیان، الطبعة الثالثة، ۱۳۹۱ش.
  • طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، تهران، ناصر خسرو، چاپ سوم، ۱۳۷۲ش.
  • فخر رازی‌, محمد بن‌ عمر، التفسیر الکبیر، بیروت، دارالفکر، ۱۴۰۵ق.
  • مفید، محمد بن محمد، الارشاد فی معرفة حجج الله علی العباد، تحقیق موسسه آل البیت(ع) للتحقیق التراث، بیروت، دارالمفید، ۱۳۷۲ق.
  • مکارم شیرازی، ناصر، پیام قرآن، تهران‌،‌ دار الکتب الاسلامیه‌، چاپ نهم‌، ۱۳۸۶ش.
  • مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، تهران،‌ دار الکتب الإسلامیة، چاپ اول، ۱۳۷۴ش.

پیوند به بیرون


برگرفته از «https://fa.wikishia.net/index.php?title=آیه_مباهله&oldid=778932»