عید غدیر
عید غدیر از بزرگ‌ترین اعیاد شیعیان و روز هجدهم ذی‌حجه که پیامبر اکرم(ص) به دستور خدا، امام علی(ع) را به مقام خلافت و امامت منصوب کرد. واقعه غدیر در سفر حجة الوداع سال دهم هجری و در سرزمین غدیر خم روی داد.
در احادیث شیعه تعابیری هم چون عیدُاللهِ الاکبر (بزرگ‌ترین عید الاهی)، عید اهل بیت محمد(ص)، و اشرف الاعیاد (والاترین عید) برای این روز به کار رفته است.
شیعیان در سراسر جهان این روز را گرامی داشته و جشن می‌گیرند. روز عید غدیر در ایران تعطیل رسمی است.
محتویات
واقعه غدیر
پیامبر(ص) در ۲۴ یا ۲۵ ذی‌القعده سال ۱۰ هجری همراه با هزاران نفر برای به جای آوردن مناسک حج، از مدینه به طرف مکه حرکت کرد.[۱] از آنجا که این حج، آخرین حج پیامبر (ص) بود به حجة الوداع مشهور شد.[۲] وقتی اعمال حج پایان یافت و پیامبر(ص) همراه مسلمانان مکه را ترک و به طرف مدینه حرکت کرد، ۱۸ ذی‌الحجه به غدیر خم رسیدند،[۳] جبرئیل آیه تبلیغ را بر پیامبر(ص) نازل کرد و از جانب خداوند، به رسول خدا(ص) امر نمود تا علی(ع) را به عنوان ولی و وصی بعد از خود، به مردم معرفی کند.[۴]
خطبه غدیر
بنابر روایات، رسول خدا(ص)، در غدیر خم مردم را گرد آورد و دست علی(ع) را بلند نمود تا همگان او را ببینند و فرمود: «ای مردم، آیا من از خود شما، بر شما بیشتر ولایت ندارم؟» مردم پاسخ دادند: «آری،ای رسول خدا.» حضرت فرمود: «خداوند ولیّ من است و من ولیّ مؤمنین هستم و نسبت به آنان از خود آنان بیشتر ولایت دارم. پس هر کس که من مولای اویم، علی مولای اوست.» رسول خدا(ص) سه بار این جمله را تکرار کرد و فرمود:
- «خداوندا، دوست بدار و سرپرستی کن، هر کسی که علی را دوست و سرپرست خود بداند و دشمن بدار هر کسی که او را دشمن می‌دارد و یاری نما هر کسی که او را یاری می‌نماید و به حال خود رها کن، هر کس که او را وا میگذارد.»
سپس خطاب به مردم فرمود: «حاضران این پیام را به غایبان برسانند.»[۵]
عید غدیر در احادیث
در کتب اهل سنت روایت شده که هر کس روز ۱۸ ذی الحجه را روزه بگیرد، خداوند ثواب روزه شش ماه را برای او می‌نویسد و این روز، همان روز عید غدیر خم است.[۶]
رسول خدا(ص) فرمود:
- «روز غدیرخم برترین عیدهای امت من است و آن روزی است که خداوند بزرگ دستور داد، برادرم علی بن ابی طالب را به عنوان پرچمدار امتم منصوب کنم، تا بعد از من مردم توسط او هدایت شوند، و آن روزی است که خداوند در آن روز دین را تکمیل و نعمت را بر امت من تمام کرد و اسلام را به عنوان دین برای آنان پسندید.»[۷]
همچنین امام صادق(ع) می‌فرماید:
- «روز غدیرخم عید بزرگ خداست، خدا پیامبری مبعوث نکرده، مگر اینکه این روز را عید گرفته و عظمت آن را شناخته و نام این روز در آسمان، روز عهد و پیمان در زمین، روز پیمان محکم و حضور همگانی است.»[۸]
در روایتی دیگر امام صادق(ع) عید غدیر را عظیم‌ترین و باشرافت‌ترین عید مسلمین می‌دانند که سزاوار است در هر ساعت آن شکر خدا به جای آورده شود و مردم روزه شکرانه بگیرند که روزه این روز معادل شصت سال عبادت است.[۹]
امام رضا(ع) فرمود:
تاریخچه عید و جشن غدیر
حسان بن ثابت اولین کس بود که در حضور پیامبر اکرم(ص) و در روز غدیر به گرامیداشت این روز در میان جمعیت مسلمانان حاضر در غدیر خم برخاست و اشعار خود را که با اجازه پیامبر سروده بود با صدای بلند خواند[۱۱].
| ینادیهم یوم الغدیر نبیهم | بخم و أسمع بالرسول منادیا | |
| فقال فمن مولاکم و ولیکم | فقالوا و لم یبدوا هناک التعادیا | |
| إلهک مولانا و أنت ولینا | و لم‌تر منا فی المقالة عاصیا | |
| فقال له قم یا علی فإننی | رضیتک من بعدی إماما و هادیا | |
| فمن کنت مولاه فهذا ولیه | فکونوا له أنصار صدق موالیا | |
| هناک دعا اللهم وال ولیه | و کن للذی عادی علیا معادیا |
فیاض بن محمد بن عمر طوسی روایتی نقل می‌کند که امام رضا(ع) روز غدیر را عید می‌گرفته است. ایشان گروهی از اصحاب را برای افطار نزد خود نگاهداشت و برای خانواده آن‌ها غذا٬ هدایا و لباس و حتی کفش و انگشتر فرستاد.[۱۲]
به گفته امینی در سال ۲۵۹ق در قم احمد بن اسحاق قمی نماینده امام حسن عسکری(ع)٬ مراسم جشنی در روز غدیر در خانه خود برگزار کرده بود.[۱۳] مسعودی (متوفای ۳۴۶ق) تاریخ‌نگار قرن چهارم قمری در التنبیه و الاشراف نوشته است که فرزندان و شیعیان امام علی(ع) این روز را بزرگ می‌دارند.[۱۴] کلینی (متوفای ۳۲۸ق) محدث قرن چهارم نیز در روایتی جشن گرفتن شیعیان را نقل کرده است.[۱۵]
حکومت آل‌بویه نیز برای نشان دادن جایگاه این عید، آن را تعطیل و جشن عمومی اعلام کرده و نهادهای حکومتی و مردم را به برگزاری جشن‌ها و آذین‌بندی شهرها ترغیب کرد.[۱۶] آنان در این جشن‌ها از طبل و شیپور استفاده می‌کردند، به زیارت مشاهده مشرفه می‌رفتند و نماز عید اقامه کرده و شتر قربانی می‌کردند و شب هنگام آتش روشن کرده به جشن و شادی می‌پرداختند.[۱۷]. چنان که گردیزی این روز را جزو روزهای بزرگ اسلامی و اعیاد شیعیان برشمرده است.[۱۸]
در مصر خلفای فاطمی عید غدیر را رسمیت دادند و در ایران از سال ۹۰۷ق که شاه اسماعیل صفوی به سلطنت رسید، عید غدیر از اعیاد رسمی است. در سال ۴۸۷ق بیعت با مستعلی بن مستنصر (از حاکمان مصر) در روز عید غدیر خم صورت گرفته است.[۱۹]
در ایران روز عید غدیر تعطیل رسمی است.[۲۰] در سال‌های اخیر روز عید غدیر در برخی استان های عراق همچون کربلا، نجف و ذی‌قار تعطیل رسمی اعلام شده است.
شیعیان شب عید غدیر را نیز بزرگ شمارده و شب زنده‌داری میکنند.[۲۱]
اعمال عید غدیر
- روزه گرفتن
- غسل کردن
- خواندن زیارت امین الله
- خواندن دعای ندبه
- گفتن این تهنیت در هنگام ملاقات مؤمنین: "اَلحمدُ لِلهِ الّذی جَعَلَنا مِنَ المُتَمَسّکینَ بِولایةِ اَمیرِالمؤمنینَ و الائمةِ المَعصومینَ علیهم السلام"
- پوشیدن لباسهای نیکو
- زینت کردن
- استعمال بوی خوش
- صله رحم
- اطعام مومنین[۲۲]
- خواندن زیارت غدیریه[۲۳]
- خواندن نماز عید غدیر. وقت خواندن این نماز هنگام ظهر است. این نماز دو رکعت است و در هر رکعت سوره حمد و بعد از آن، ده مر تبه سوره اخلاص، ده مرتبه آیه الکرسی و ده مرتبه سوره قدر خوانده می‌شود و برای این نماز ثواب بسیاری ذکر شده است.[۲۴] در مورد جواز یا عدم جواز خواندن این نماز به جماعت میان فقها اختلاف نظر وجود دارد.[۲۵]
منابع مطالعاتی عید غدیر
- عيد الغدير بين الثبوت و الإثبات، اثر علامه امینی
- عید الغدیر في الإسلام و التتویج و القربات یوم الغدیر، اثر علامه امینی (کتابچه به زبان عربی)
- عید الغدیر فی عهد الفاطمیین، اثر محمد هادی امینی (فرزند بزرگ علامه امینی)
- عيد الغدير بين الثبوت و الإثبات، عيد الغدير بين الثبوت و الإثبات، اثر سید عادل علوی
جستارهای وابسته
پانویس
- ↑ طبرسی، الاحتجاج، ج۱، ص۵۶ ؛ أیازی، تفسیر قرآن المجید، ۱۴۲۲ق، ص۱۴۸؛ حلبی، السيرة الحلبیة، ۱۴۲۷ق، ج۳، ص۳۶۰-۳۶۱.
- ↑ زرقانی، شرح الزرقانی، ۱۴۱۷ق، ج۴، ص۱۴۱؛ تاری، «تأملی در تاریخ وفات پیامبر»، ص۳.
- ↑ یعقوبی، تاریخ الیعقوبی، ج۲، ص۱۱۲.
- ↑ أیازی، تفسیر قرآن المجید، ۱۴۲۲ق، ص۱۸۴؛ عیاشی، تفسیر عیاشی، ج۱، ص۳۳۲.
- ↑ ابن اثیر، أُسدالغابة، ۱۴۰۹ق، ج۳، ص۶۰۵؛ کلینی، کافی،۱۴۰۷ق، ج۱، ص۲۹۵؛ بلاذری،انساب الاشراف، ۱۴۱۷ق، ج۲، ص۱۱۰-۱۱۱؛ ابن کثیر، البدایة و النهایة، ۱۴۰۷ق، ج۷، ص۳۴۹.
- ↑ خطیب بغدادی، تاریخ بغداد، ج۸، ص۲۸۴
- ↑ شیخ صدوق، امالی، ۱۳۷۶ش، ص۱۲۵
- ↑ حرعاملی، وسائل الشیعه، ۱۴۱۶ق، ج۸، ص۸۹
- ↑ حر عاملی، وسائل الشیعه، ۱۴۱۶ق، ج۱۰، ص۴۴۳
- ↑ طوسی، تهذیب الاحکام، ج۶، ص۲۴
- ↑ سید رضی، خصائص الائمة، ص۴۲.
- ↑ مجلسی، بحار الانوار، ج ۹۵، ص۳۲۲
- ↑ امینی٬ الغدیر فی الکتاب و السنه٬ ۱۴۱۶ق٬ ج۱ ٬ ص۵۳۴
- ↑ مسعودی، التنبیه و الاِشراف، ص۲۲۱
- ↑ کلینی، کافی، ۱۴۰۷ق، ج۴، ص۱۴۹.
- ↑ ابن کثیر، البدایة و النهایة، ۱۴۰۸ق، ج۱۱، ص۲۷۶
- ↑ ابن جوزی٬ المنتظم فی تاریخ الامم و الملوک٬ ۱۴۱۲ق٬ ج۱ ٬ ص۱۴
- ↑ گردیزی٬ زین الاخبار٬ ۱۳۶۳ش٬ ص۴۶۶
- ↑ ابن خلکان، وفیات الاعیان، ۱۳۶۴ش، ج۱، ص۱۸۰
- ↑ لایحه قانونی تعیین تعطیلات رسمی کشور، وبسایت مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی.
- ↑ ثعالبی، ثمارالقلوب، ۱۴۲۴ق، ص۵۱۱
- ↑ قمی، مفاتیح الجنان، ذیل اعمال روز ۱۸ ذی الحجه
- ↑ شهید اول، المزار، ۱۴۱۰ق، ص۶۴
- ↑ طوسی، تهذیب الاحکام، ج۳، ص۱۴۳.
- ↑ بحرانی، الحدائق الناضرة، ج۱۱، ص: ۸۷.
منابع
- «لایحه قانونی تعیین تعطیلات رسمی کشور»، وبسایت مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی، تاریخ بازدید: ۶ مرداد ۱۴۰۰ش.
- ابن اثیر، علي بن محمد، أسد الغابة في معرفة الصحابة، بیروت، دارالفکر، ۱۴۰۹ق.
- ابن جوزی٬ ابوالفرج٬ المنتظم فی تاریخ الامم و الملوک٬ تحقیق محمد عبدالقادر عطا٬ بیروت٬ دار الکتب العلمیه٬ ط۱ ٬ ۱۴۱۲ق٬
- ابن خلکان، احمد بن محمد، وفیات الاعیان، تحقیق احسان عباس، قم، الشریف الرضی، ۱۳۶۴ش.
- ابن کثیر، اسماعیل بن عمر، البدایة و النهایة، بی جا، دار الفکر، ۱۴۰۷ق.
- أبو منصور ثعالبی، عبدالملک بن محمد، ثمار القلوب في المضاف والمنسوب، تحقیق محمد أبو الفضل إبراهيم، بیروت، مکتبة العصریة، ۱۴۲۴ق.
- امینی٬ عبدالحسین٬ الغدیر فی الکتاب و السنه٬ قم٬ مرکز الغدیر للدراسات الاسلامیه٬ ط۱ ٬ ۱۴۱۶ق.
- أیازی، السید محمد علی، تفسیر القرآن المجید المستخرج من تراث الشیخ المفید، قم، مرکز انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی، ۱۴۲۲ق.
- بَلاذُری، احمد بن یحیی، انساب الاشراف، تحقیق سهیل زکار و ریاض الزرکلی، بیروت، دارالفکر، ۱۴۱۷ق.
- تاری، جلیل، «تأملی بر تاریخ وفات پیامبر»، فصلنامه تاریخ اسلام، قم ،دانشگاه باقر العلوم، ۱۳۷۹ش.
- حر عاملی، محمد بن حسن، وسائل الشیعة، موسسة آل البیت لإحیاء التراث، قم، ۱۴۱۶ق.
- حلبی،علی بن ابراهیم، السیره الحلبیه، دارالمعرفة، الطبعة الثانیة، بیروت، ۱۴۲۷ق.
- حر عاملی٬ محمد بن حسن، وسائل الشیعه٬ قم، موسسه آل الیت، ۱۴۰۹ق.
- خطیب بغدادی، تاریخ بغداد، تحقیق مصطفی عبدالقادر عطا، دارالکتب العلمیة، بیروت.* رزقانی، محمد بن عبدالباقی، شرح العلامه الزرقانی علی المواهب اللدنیة بالمنح المحمدیة، بیروت، دارالکتب العلمیه، ۱۴۱۷ق.
- سید رضی، محمد بن حسین، خصائص الائمة، مشهد، آستان مقدس رضوی، مجمع البحوث الاسلامیة، ۱۴۰۶ق.
- سیدابن طاووس، علی بن موسی، اقبال الاعمال، مرکز النشر التابع لمکتب الاعلام الاسلامی، قم، ۱۳۷۷ش.
- شهید اول، محمد بن مکی، المزار، به کوشش سید محمدباقر موحد ابطحی، قم، مؤسسة الامام المهدی(عج)، ۱۴۱۰ق.
- شیخ صدوق، محمد بن علی، امالی، ترجمه محمدباقر کوه کمره ای، تهران، کتابچی، ۱۳۷۶ش.
- طبرسی، احمد بن علی، الإحتجاج، محقق محمدباقر موسوی خرسان، نشر المرتضی، مشهد.
- طوسی، محمد بن الحسن، تهذیب الاحکام، سید حسن موسوی خرسان، دارالکتب الاسلامیة، تهران.
- عیاشی، محمد بن مسعود، تفسیر عیاشی، تحقیق رسولی محلاتی، تهران، مکتبه علمیه اسلامیه.
- قمی، مفاتیح الجنان.
- کلینی، محمد بن یعقوب، کافی، تصحیح علی اکبر غفاری، دار الکتب الاسلامیة، تهران، ۱۴۰۷ق.
- گردیزی٬ ابوسیعد٬ زین الاخبار٬ تهران٬ دنیای کتاب٬ چ۱ ٬ ۱۳۶۳ش.
- مجلسی، محمد باقر، بحار الانوار، موسسة الوفاء، بیروت.
- مسعودی، علی بن الحسین، التبیه و الاشراف، دار الصاوی، قاهره، ۱۳۵۷ق.
- یعقوبی، احمد بن أبی یعقوب، تاریخ الیعقوبی، بیروت، دار صادر.
