شیعتی ما ان شربتم ماء عذب فاذکرونی
شِیعَتِی مَا إِنْ شَرِبْتُمْ ماءَ عَذْبٍ فَاذْکُرُونِی (به‌فارسی: شیعیانم هرگاه خواستید آب گوارایی بنوشید مرا یاد کنید.) مصرعی از شعری معروف که به امام حسین(ع) منسوب است. این شعر یادآور شهادتِ تشنه‌کامانه امام حسین(ع) در واقعه کربلا است. مصراع ابتدایی آن، به شیعیان توصیه می‌کند که هر گاه آبی گوارا نوشیدند امام حسین(ع) را یادکنند.[۱] برخی عالمان شیعه با تکیه بر این شعر و نیز چند روایت از معصومان، یادآوری امام حسین(ع) هنگام نوشیدن آب را بر شیعیان لازم[۲] و برخی دیگر مستحب[۳] می‌دانند.
ترجمه: ای پیروان من! هرگاه آب گوارا نوشیدید، مرا یاد کنید و هرگاه داستان غربت غریبی یا شهادت شهیدی را شنیدید، بر من بگریید.[۵]
به گفته فاضل دربندی در کتاب اسرار الشهادة این شعر سرودهٔ امام حسین(ع) است.[۶] برخی منابع نیز سرودن این شعر را به بعد از شهادت امام حسین(ع) و مشاهده پیکر او توسط دخترش سکینه(س) ارتباط داده‌اند.[۷] کَفْعَمی عالم شیعه قرن نهم قمری به نقل از سکینه(س) چنین گزارش کرده است:... پس از شهادت امام، وقتی پیکر ایشان را در آغوش کشیدم حالتی اغماگونه به من دست داد که در آن حالت شنیدم که پدرم این ابیات را می‌خواند.[۸] با این حال افرادی همچون شیخ عباس قمی در نَفَس المَهموم و مُنْتَهی الآمال[۹] و مُقَرَّم در مَقْتَل الحُسَین[۱۰] با وجود نقل شعر در کتاب‌هایشان، برای آن سند یا منبع تاریخی ذکر نکرده‌اند. سید محمد صدر (درگذشت: ۱۳۷۷ش) با استناد به محتوای ابیاتی که نحوه شهادت امام حسین(ع) و وقایع بعد از آن را توضیح می‌دهد، گفته است که این شعر قطعا سروده امام حسین(ع) نیست؛[۱۱] او و برخی دیگر احتمال داده‌اند که شعر، زبان‌حالی از امام حسین(ع) باشد.[۱۲]
این شعر، خصوصا مصراع اول آن به تداعی واقعه عاشورا و تشنه‌لبی امام حسین(ع) در آن روز، بر درب سقاخانه‌ها و منبع‌های آب، مَشک‌ها و... نوشته شده است.[۱۳] برخی از مداحان شیعه همچون باسم کربلایی و محمود کریمی این ابیات را در مرثیه‌ها و روضه‌های اهل‌بیت(ع) خوانده‌اند.[۱۴]
در برخی کتاب‌ها این شعر به صورت «شیعتی مهما شَربتُم عَذْبَ ماءٍ» یا «شیعتی ما ان شِربتُم رَیَّ عَذْبٍ...» یا مصراع دوم آن به‌صورت «او سَمِعتُم بشهیدٍ أو قَتیلٍ» یا «أو سَمعتُم بقتیلٍ أو جریحٍ» نیز گزارش شده است که همگی معانی مشابهی دارند.[۱۵] در برخی گزارش‌ها، نیز ابیات دیگری برای این شعر نقل شده که تا پنج بیت می‌رسد.[۱۶] شیخ عباس قمی معتقد است بقیه ابیات از ملحقات شاعران است و انتساب آن به امام حسین(ع) مشکل است.[۱۷] ادامه ابیات به این شرح است:
ترجمه: من نوه رسول خدا هستم، مرا بی‌گناه کشتند و سپس با تاختن اسب عمدا بدنم را خرد کردند. ای کاش همه شما در روز عاشورا بودید و می‌دیدید که چگونه برای طفل کوچکم آب طلبیدم و آنان از ترحم بر من خودداری کردند. به جای آب گوارا تیرِ سِتم را به کودک کوچکم چشانیدند. وای از این مصیبت بزرگ و دردناکی که پایه‌های کوه بلند حجون (در مکه) را به لرزه درآورد. وای بر آن که قلب رسول جن و انس را جریحه‌دار کردند! پس‌ای شیعیان من! همیشه و هر چه در توان دارید آنان را لعنت کنید.[۱۹]
پانویس
- ↑ شوشتری، الخصائص الحسینیه، ۱۴۱۴ق، ص۱۱۶و۱۸۴.
- ↑ حائری، معالی السبطین، ۱۳۸۹ش، ص۴۵۲.
- ↑ محدث نوری، مستدرک الوسائل، ۱۴۰۸ق، ج۱۷، ص۲۶.
- ↑ کفعمی، المصباح، ۱۴۰۵ق، ص۷۴۱.
- ↑ ربّانی خلخالی، سیمای درخشان حسین بن علی(ع)، ۱۳۸۵ش، ص۸.
- ↑ فاضل دربندی، اکسیر العبادات، ۱۴۱۵ق، ج۱، ص۲۵۷.
- ↑ کفعمی، المصباح، ۱۴۰۵ق، ص۷۴۱.
- ↑ کفعمی، المصباح، ۱۴۰۵ق، ص۷۴۱.
- ↑ قمی، منتهی الآمال، ۱۳۷۹ش، ج۳، ص۷۸۷؛ قمی، نفس المهموم، ۱۳۷۹ش، ج۱، ص۳۴۴.
- ↑ مقرم، مقتل الحسین، ۱۴۲۶ق، ص۳۲۲.
- ↑ صدر، أضواء علی ثورة الحسین علیه‌السلام، ۱۴۳۰ق، ج۱، ص۱۴۵.
- ↑ صدر، أضواء علی ثورة الحسین علیه‌السلام، ۱۴۳۰ق، ج۱، ص۱۴۵؛ یعقوبی، فی ثقافة الرفض و إصلاح المجتمع، ۱۴۳۵ق، ص۲۶۰.
- ↑ عنانی، محمدیان، شریف‌کاظمی، «سیمای وقفنامه در آب‌انبارهای سرایان در خراسان جنوبی»، ص۱۵۲و۱۵۳.
- ↑ کربلایی، مداحی «شیعتی مهما شربتم»؛ کریمی، مداحی «شیعتی مهما شربتم ماء عذب فاذکرونی».
- ↑ برای نمونه نگاه کنید به: تبریزی، الشعائر الحسینیه، ۱۴۳۳ق، ص۳۸۰؛ صدر، أضواء علی ثورة الحسین علیه‌السلام، ۱۴۳۰ق، ج۱، ص۱۴۵؛ مدرسی، امتداد حرکة الانبیاء، ۱۴۰۷ق، ص۱۳۱.
- ↑ جمعی از نویسندگان، موسوعة شهادة المعصومین علیهم السلام، ۱۳۸۰ش، ج۲، ص۳۲۵.
- ↑ قمی، منتهی الآمال، ۱۳۷۹ش، ج۳، ص۷۸۷.
- ↑ جمعی از نویسندگان، موسوعة شهادة المعصومین علیهم السلام، ۱۳۸۰ش، ج۲، ص۳۲۵.
- ↑ ربّانی خلخالی، سیمای درخشان حسین بن علی(ع)، ۱۳۸۵ش، ص۸.
منابع
- تبریزی، جعفر، الشعائر الحسینیه، قم، دارالصدیقه، ۱۴۳۳ق.
- جمعی از نویسندگان، موسوعة شهادة المعصومین علیهم السلام، قم، نورالسجاد، ۱۳۸۰ش.
- حائری مازندرانی، مهدی، معالی السبطین (مترجم: رضا کوشاری و یوسف اسدزاده)، قم، تهذیب، ۱۳۸۹ش.
- ربّانی خلخالی، علی، سیمای درخشان حسین بن علی(ع)، قم، مکتب الحسین(ع)، ۱۳۸۵ش.
- شوشتری، جعفر بن حسین، الخصائص الحسینیة، بیروت، دار السرور، ۱۴۱۴ق.
- شیروانی الحائری، آقا بن عابد (فاضل دربندی)، إکسیر العبادات فی أسرار الشهادات، بحرین، شرکة المصطفی للخدمات الثقافة، ۱۴۱۵ق.
- صدر، سید محمدباقر، أضواء علی ثورة الحسین علیه‌السلام، عراق، هیئة التراث السید الشهید الصدر، ۱۴۳۰ق.
- عنانی، بهرام و محمدیان، فخرالدین و شریف کاظمی، خدیجه، «سیمای وقفنامه در آب انبارهای سرایان در خراسان جنوبی»، در وقف میراث جاویدان، شماره۹۰، ۱۳۹۴ش.
- قمی، عباس، منتهی الآمال، قم، دلیل، ۱۳۷۹ش.
- قمی، عباس، نفس المهموم فی مصیبة سیدنا الحسین المظلوم، قم، المکتبة الحیدریه، ۱۳۷۹ش.
- کربلایی، باسم، مداحی «شیعتی مهما شربتم»، در موکب شهداء الحشد الشعبی هیئة جواد الائمه العزیزیه عراق، شب شهادت امام علی(ع) ۱۴۲۲ق.
- کریمی، محمود، مداحی «شیعتی مهما شربتم ماء عذب فاذکرونی»، هیئت رایة العبّاس تهران، شب اول محرم الحرام ۱۳۹۷ش.
- کفعمی، ابراهیم بن علی، المصباح، دارالرضی(زاهدی)، ۱۴۰۵ق.
- محدث نوری، حسین، مستدرک الوسائل، قم، مؤسسة آل البیت علیهم السلام لإحیاء التراث، بی‌تا.
- مدرسی، محمدتقی، امتداد حرکة الانبیاء، تهران، مکتبة العلّامه مدرسی، ۱۴۰۷ق.
- مقرم، سید عبدالرزاق، مقتل الحسین(ع)، بیروت، مؤسسة الخرسان للمطبوعات، ۱۴۲۶ق.
- یعقوبی، محمد، فی ثقافة الرفض و إصلاح المجتمع، نجف، دار الصادقین، ۱۴۳۵ق.