حدیث وصایت
| حدیث وصایت | |
|---|---|
| اطلاعات روایت | |
| موضوع | خلافت و جانشینی امام علی(ع) |
| صادره از | پیامبر اسلام (ص) |
| راوی اصلی | بریدة بن حصیب |
| راویان | سلمان فارسی، ابوایوب انصاری، انس بن مالک |
| منابع شیعه | من لا یحضره الفقیه، دلائل الإمامة، مناقب ابن شهر آشوب |
| منابع سنی | فضائل الصحابه ابن حنبل، مناقب ابن مغازلی |
| احادیث مشهور | |
| حدیث سلسلةالذهب • حدیث ثقلین • حدیث کساء • مقبوله عمر بن حنظلة • حدیث قرب نوافل • حدیث معراج • حدیث ولایت • حدیث وصایت • حدیث جنود عقل و جهل • حدیث شجره | |
 | |
| زندگی | |
|---|---|
| یوم‌الدار • شعب ابیطالب • لیلة المبیت • واقعه غدیر • سال‌شمار زندگی | |
| میراث | |
| نهج‌البلاغه • غرر الحکم • خطبه شقشقیه • خطبهٔ بی‌الف • خطبه بی‌نقطه • حرم | |
| فضائل | |
| آیه ولایت • آیه اهل‌الذکر • آیه شراء • آیه اولی‌الامر • آیه تطهیر • آیه مباهله • آیه مودت • آیه صادقین • حدیث مدینه‌العلم • حدیث رایت • حدیث سفینه • حدیث کساء • خطبه غدیر • حدیث منزلت • حدیث یوم‌الدار • حدیث ولایت • سدالابواب • حدیث وصایت • صالح المؤمنین • حدیث تهنیت • ماجرای کسر اصنام | |
| اصحاب | |
| عمار بن یاسر • مالک اشتر • سلمان فارسی • ابوذر غفاری • مقداد• عبیدالله بن ابی‌رافع • حجر بن عدی • دیگران | |
حدیث وصایت حدیثی از پیامبر اسلام (ص) است که در آن از امام علی(ع) به عنوان وصی و جانشین پیامبر نام برده شده است. مضمون این حدیث با عبارت‌های مختلفی در جوامع حدیثی شیعه و سنی آمده است. روایت «لِكُلِّ نَبِيٍّ وَصِيٌّ وَ وَارِثٌ وَ إِنَّ عَلِيّاً وَصِيِّي وَ وَارِثِي»
از مشهورترین نقل‌های آن است که توسط بریده بن حصیب از پیامبر (ص) نقل شده است.
متن حدیث
عنه صلی الله عليه و آله : لِكُلِّ نَبِيٍّ وَصِيٌّ وَ وَارِثٌ وَ إِنَّ عَلِيّاً وَصِيِّي وَ وَارِثِي
پیامبر خدا(ص) فرمود: برای هر پیامبری وصی و وارثی است. وصی و وارث من هم علی بن ابیطالب است[۱]
حدیث وصایت در منابع روایی
حدیث وصایت در منابع روایی شیعه و سنی همچون فضائل الصحابه ابن حنبل،[۲] مناقب ابن مغازلی،[۳] المعجم الکبیر طبرانی،[۴] تاریخ مدینه دمشق،[۵] مناقب خوارزمی،[۶] الکامل جرجانی،[۷] تذکرة الخواص،[۸] کفایة الأثر،[۹] من لا یحضره الفقیه،[۱۰] دلائل الإمامة،[۱۱] مناقب ابن شهر آشوب[۱۲] و بحارالانوار[۱۳] آمده است. بریده بن حصیب عبارت « لِكُلِّ نَبِيٍّ وَصِيٌّ وَ وَارِثٌ وَ إِنَّ عَلِيّاً وَصِيِّي وَ وَارِثِي» را از پیامبر نقل کرده است.[۱۴] پیامبر در پاسخ سلمان فارسی که از او درباره وصی و جانشین وی پرسید، فرمود: وصی و وارث من و کسی که دَیْن مرا پرداخت می‌کند و وعده‌های مرا حتمی می‌سازد، علی بن ابیطالب است.[۱۵][یادداشت ۱]
همچنین بر پایه حدیثی که از علی بن علی هلالی نقل کرده، پیامبر خطاب به فاطمه(س) فرمود:«َ وَصِيِّي خَيْرُ الْأَوْصِيَاءِ وَ أَحَبُّهُمْ إِلَى اللَه وَ هُوَ بَعْلُكِ؛ وصى من بهترین اوصيا و محبوب‌ترین ايشان به سوى خداوند است و آن شوهر تو است،»[۱۶]
محتوا
محتوای حدیث وصایت، مسئله جانشینی و خلافت امام علی(ع) است. علمای شیعه آن را از دلایل امامت علی بن ابیطالب می‌دانند؛ آنان وصایت را به معنای جانشینی دانسته و بر این باورند که پیامبر بر اساس این حدیث حضرت علی(ع) را به عنوان جانشین خود معرفی کرده است؛[۱۷] اما برخی از علمای اهل سنت گفته‌اند وصایت در این حدیث به معنای خلافت نیست؛ بلکه پیامبر سفارش خانواده‌اش را به علی(ع) کرده است.[۱۸] در پاسخ آنان گفته‌اند که پیامبر امام علی(ع) را به صورت مطلق وصی خود قرار داده و شاهدی بر این ادعا که وصایت را به امور خانواده‌اش مقید کرده باشد، وجود ندارد.[۱۹] حمدی بن عبدالمجید سلفی در نسخه تحقیقی المعجم الکبیر گفته است اگر سند حدیث صحیح می‌بود بر مسئله خلافت و جانشینی دلالت داشت.[۲۰]
سند
حدیث وصایت با سندهای مختلفی از بریده،[۲۱] سلمان،[۲۲]ابوایوب انصاری و انس بن مالک[۲۳] در منابع اهل سنت روایت شده است. سبط بن جوزی (نویسنده تذکرة الخواص) روایت سلمان را به دو سند نقل کرده است او سندی را که در فضائل الصحابه ابن حنبل آمده، صحیح می‌داند.[۲۴]
برخی علمای اهل سنت مانند ابن جوزی،[۲۵] جلال الدین سیوطی[۲۶] و هیثمی[۲۷] به دلیل قرارگرفتن محمد بن حمید رازی یا علی بن مجاهد در سند حدیث، در اعتبار آن تشکیک کرده و آن را نپذیرفته‌اند در حالی‌که به گفته سید علی میلانی، محمد بن حمید از راویان صحاح سته بوده و برخی از رجالیان از جمله یحیی بن معین او را توثیق کرده‌اند.[۲۸] همچنین گفته شده ترمذی نویسنده سنن ترمذی از صحاح سته اهل سنت و احمد بن حنبل از علی بن مجاهد روایت نقل کرده‌اند.[۲۹]
جستارهای وابسته
پانویس
- ↑ ابن مغازلی، مناقب علی بن ابیطالب، ۱۴۲۶ق،ص۱۶۷؛ ابن عساکر، تاریخ مدینة دمشق، ۱۴۱۵ق، ج۴۲، ص۳۹۲؛ خوارزمی، المناقب، ۱۴۱۴ق، ص۸۵؛ جرجانی، الکامل، ۱۴۰۹ق، ج۴، ص۱۴؛ ابن شهر آشوب، مناقب، ۱۳۷۹ق، ج۲، ص۱۸۸، ج۳، ص۶۶؛ مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۳ق، ج۳۸، ص۱۵۴-۳۳۹.
- ↑ نگاه کنید به: سبط بن جوزی، تذکرة الخواص، ۱۴۱۸ق، ص۴۸.
- ↑ ابن مغازلی، مناقب علی بن ابیطالب، ۱۴۲۶ق، ص۱۶۷.
- ↑ طبرانی، المعجم الکبیر، ۱۴۰۵ق، ج۶، ص۲۲۱.
- ↑ ابن عساکر، تاریخ مدینة دمشق، ۱۴۱۵ق، ج۴۲، ص۳۹۲.
- ↑ خوارزمی، المناقب، ۱۴۱۴ق، ص۸۵.
- ↑ جرجانی، الکامل، ۱۴۰۹ق، ج۴، ص۱۴.
- ↑ سبط بن جوزی، تذکرة الخواص، ۱۴۱۸ق، ص۴۸.
- ↑ خزاز رازی، کفایة الأثر، ۱۴۰۱ق، ص۸۰
- ↑ صدوق، من لا یحضره الفقیه، ۱۴۱۳ق، ج۴، ص۱۸۰
- ↑ طبری آملی، دلائل الإمامة، ۱۴۱۳ق، ص۹۰
- ↑ ابن شهر آشوب، مناقب، ۱۳۷۹ق، ج۲، ص۱۸۸، ج۳، ص۶۶.
- ↑ مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۳ق، ج۳۸، ص۱۵۴-۳۳۹.
- ↑ ابن مغازلی، مناقب علی بن ابیطالب، ۱۴۲۶ق،ص۱۶۷؛ ابن عساکر، تاریخ مدینة دمشق، ۱۴۱۵ق، ج۴۲، ص۳۹۲؛ خوارزمی، المناقب، ۱۴۱۴ق، ص۸۵؛ جرجانی، الکامل، ۱۴۰۹ق، ج۴، ص۱۴؛ ابن شهر آشوب، مناقب، ۱۳۷۹ق، ج۲، ص۱۸۸، ج۳، ص۶۶؛ مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۳ق، ج۳۸، ص۱۵۴-۳۳۹.
- ↑ طبرانی، المعجم الکبیر، ۱۴۰۵ق، ج۶، ص۲۲۱؛ مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۳ق، ج۳۸، ص۱۲.
- ↑ هیثمی، مجمع الزوائد، ۱۴۰۸ق، ج۹، ص۱۶۵؛ طبرانی، المعجم الاوسط، ۱۴۱۵ق، ج۶، ص۳۲۷؛ ابن عساکر، تاریخ مدینه دمشق، ج۴۲، ۱۴۱۵ق، ص۱۳۰؛ طبرانی، المعجم الکبیر، ۱۴۰۴ق، ج۳، ص۵۸.
- ↑ برای نمونه نگاه کنید به: استرآبادی، البراهین القاطعه، ۱۳۸۲ش، ج۳، ص۲۴۴.
- ↑ طبرانی، المعجم الکبیر، ۱۴۰۵ق، ج۶، ص۲۲۱.
- ↑ پایگاه شمیم شیعه، نص حدیث وصایت و بررسی سند آن، بازبینی: ۱۳ تیر ۱۳۹۶.
- ↑ طبرانی، المعجم الکبیر، ج۶، ص۲۲۱.
- ↑ ابن عساکر، تاریخ مدینة دمشق، ۱۴۱۵ق، ج۴۲، ص۳۹۲؛ خوارزمی، المناقب، ص۸۵؛ جرجانی، الکامل، ۱۴۰۹ق، ج۴، ص۱۴.
- ↑ طبرانی، المعجم الکبیر، ۱۴۰۵ق، ج۶، ص۲۲۱.
- ↑ سبط بن جوزی، تذکرة الخواص، ۱۴۱۸ق، ص۴۸.
- ↑ سبط بن جوزی، تذکرة الخواص، ۱۴۱۸ق، ص۴۸.
- ↑ ابن جوزی، الموضوعات، ۱۳۸۶ق، ج۱، ص۳۷۶.
- ↑ سیوطی، اللالی المصنوعه فی احادیث الموضوعه، دارالمعرفه، ج۱، ص۳۵۸ بنقل از پایگاه شمیم شیعه، نص حدیث وصایت و بررسی سند آن، بازبینی: ۱۳ تیر ۱۳۹۶.
- ↑ هیثمی، مجمع الزوائد، ۱۴۰۸ق، ج۹، ص۱۶۵.
- ↑ میلانی، تشیید المراجعات و تفنید المکابرات، ۱۴۲۷ق، ج۳، ص۴۳۰-۴۳۱.
- ↑ پایگاه شمیم شیعه، نص حدیث وصایت و بررسی سند آن، بازبینی: ۱۳ تیر ۱۳۹۶.
یادداشت
- ↑ قلت یا رَسُولَ اللَه لِکُلِّ نَبِیٍّ وَصِیٌّ فَمَنْ وَصِیُّکَ؟ قال فإن وصیی وَ مَوْضِعُ سِرِّی وَ خَیْرُ من أَتْرُکُ بَعْدِی وَ یُنْجِزُ عِدَتِی وَ یَقْضِی دَیْنِی عَلِیُّ بن أبی‌طَالِبٍ. (طبرانی، المعجم الکبیر، ۱۴۰۵ق، ج۶، ص۲۲۱.)
منابع
- ابن جوزی، الموضوعات، تحقیق: عبدالرحمن محمد عثمان، مدینه، المکتبة السلفیه، ۱۳۸۶ق/۱۹۶۶م.
- ابن شهر آشوب، محمد بن علی، مناقب آل ابیطالب علیهم‌السلام، علامه، قم، ۱۳۷۹ق.
- ابن عساکر، تاریخ مدینة دمشق، تحقیق: علی شیری، دارالفکر، بیروت، ۱۴۱۵ق.
- ابن مغازلی، مناقب علی بن ابیطالب(ع)، انتشارات سبط النبی (ص)، ۱۴۲۶ق-۱۳۸۴ش.
- استرآبادی، محمدجعفر، البراهین القاطعه فی شرح تجرید العقائد الساطعه، تحقیق: مرکز مطالعات و تحقیقات اسلامی، قم، مکتب الاعلام الاسلامی، ۱۳۸۲ش.
- جرجانی، عبدالله بن عدی، الکامل، تحقیق: یحیی مختار غزاوی، دارالفکر، بیروت، ۱۴۰۹ق/۱۹۸۸م.
- خزاز رازی، علی بن محمد، کفایة الأثر فی النص علی الائمة الإثنی عشر، تحقیق عبداللطیف حسینی کوهکمری، قم، نشر بیدار، ۱۴۰۱ق.
- خوارزمی، موفق، المناقب، تحقیق: مالک محمودی، مؤسسة النشر الاسلامی، ۱۴۱۴ق.
- سبط بن جوزی، تذکرة الخواص، قم، منشورات الشریف الرضی، ۱۴۱۸ق.
- صدوق، محمد بن علی، من لا یحضره الفقیه، تصحیح و تحقیق علی اکبر غفاری، قم، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین قم، ۱۴۱۳ق.
- طبرانی، المعجم الاوسط، تحقیق: قسم التحقیق بدارالحرمین، دارالحرمین للطباعه و النشر و التوزیع، ۱۴۱۵ق/۱۹۹۵م.
- طبرانی، المعجم الکبیر(ج۶)، تحقیق: حمدی عبدالمجید سلفی، داراحیاء التراث العربی، ۱۴۰۵ق/۱۹۸۵م.
- طبرانی، المعجم الکبیر(ج۳)، تحقیق: حمدی عبدالمجید سلفی، داراحیاء التراث العربی، ۱۴۰۴ق/۱۹۸۴م.
- طبری آملی صغیر، محمد بن جریر بن رستم، دلائل الإمامة، قم، نشر بعثت، چاپ اول، ۱۴۱۳ق.
- هیثمی، مجمع الزوائد، بیروت، دارالکتب العلمیه، ۱۴۰۸ق/۱۹۸۸م.
- مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، بیروت، داراحیاء التراث العربی، ۱۴۰۳ق.
- میلانی، سید علی، تشیید المراجعات و تفنید المکابرات، قم، مرکز الحقائق الاسلامیه، ۱۴۲۷ق.
| آیات | آیه ولایت • آیه اولی‌الامر • آیه تطهیر • آیه مباهله • آیه صادقین • آیه خیر البریه • آیه اکمال • آیه تبلیغ • آیه انذار • آیه اخوت • آیه اطعام • آیه ود • آیه لیلة المبیت • آیه انفاق • آیه نجوا • آیه شاهد • آیه نصر • آیه سقایة الحاج • آیه ۲۰ سوره توبه • آیه علمالکتاب • آیه ۵۶ سوره مائده |  | |||
|---|---|---|---|---|---|
| روایات | |||||
| القاب | |||||
| کتاب‌ها |
| ||||
| وقایع | مولود کعبه • لیلة المبیت • ازدواج با حضرت فاطمه • رد الشمس • واقعه غدیر • عید غدیر • مباهله • پنجتن • اصحاب کساء • خاتمبخشی • سد الابواب • ابلاغ آیات برائت • ماجرای تهنیت • ماجرای کسر اصنام | ||||
| وابسته | |||||