اصحاب کِساء، یا اصحاب عبا، لقبی برای حضرت محمد(ص)، حضرت علی(ع)، فاطمه(س)، امام حسن(ع) و امام حسین(ع) است و حدیث کساء نیز حدیثی در فضیلت آنها دانسته می‌شود.
از آنجا که بنابر روایات، پس از نزول آیه تطهیر، پیامبر(ص) برای مشخص کردن مصداق اهل بیت، عبای خویش را بر سر خود و چهار نفر دیگر کشید، این پنج نفر را اصحاب کساء نامیده‌اند. تعابیر خمسه اصحاب کساء، پنج تن آل عبا، پنج تن و آل عبا نیز به همین ماجرا اشاره دارند.
این رویداد بر فضلیت اصحاب کساء بر دیگران و اینکه این پنج نفر «بهترین افراد مردم» و «کریم‌ترین مخلوقات و شریف‌ترین آنها نزد خدا» هستند دلالت دارد.
تعداد اصحاب کِساء
احادیثی که از طرق شیعه و اهل سنت درباره حدیث کساء وارد شده است همه دلالت دارند که اصحاب کساء پنچ نفر هستند: رسول خدا(ص)، حضرت علی(ع)، حضرت فاطمه(س)، امام حسن(ع) و امام حسین(ع). طبق این روایات، ام سلمه نیز از پیامبر(ص) اجازه خواست که به جمع آنان بپیوندد، اما پیامبر(ص) به وی اجازه نداد.[۱]
امام صادق(ع) در حدیثی صریحاً می‌فرماید:
- اصحاب کساء که کریم‌ترین مخلوقات و شریف‌ترین آنها نزد خدا بوده پنج تن می‌باشند: حضرت محمد(ص)، علی(ع)، فاطمه(س)، حسن(ع) و حسین(ع).[۲]
خامس اهل عبا یکی از القاب امام علی(ع) در زیارت‌نامه ایشان توسط امام صادق(ع) بیان شده است[۳] و در زیارت‌نامه‌ای دیگر، خامس اصحاب کِساء از القاب امام حسین(ع) معرفی شده است.[۴] پیامبر نزول آیه تطهیر را در پنج تن منحصر کرده است.[۵]
علامه حلی در مورد آیه تطهیر می‌گوید: «نزول آیه تطهیر در مورد پنج نفر اصحاب کساء از مُتواتِرات است و در مورد این مطلب کسی شک نمی‌کند؛ مگر اینکه معاند و مغرض باشد».[۶]
اصطلاح «اصحاب کِساء» بین مفسران و راویان معروف بود؛ یعنی به جای اینکه نام تک تک پنج تن را بیاورند، می‌گفتند این آیه در حق اصحاب کساء نازل شده است؛ برای نمونه در مورد شأن نزول آیه وَيطْعِمُونَ الطَّعَامَ عَلَیٰ حُبِّهِ مِسْکينًا وَيتِيمًا وَأَسِيرًا ﴿۸﴾[انسان–۸] علامه مجلسی می‌گوید:
- مفسرین و محدثین اجماع دارند که این سوره درباره اصحاب کساء نازل شده است.[۷] براساس برخی روایات عبارت خامس(پنجمین)آل عبا درباره امام علی(ع)، امام حسن مجتبی(ع) و امام حسین(ع) استفاده شده است.[۸]
پانویس
- ↑ سیوطی، الدرالمنثور، الناشر: دار الفكر - بيروت، ج۶، ص۶۰۴؛ابن کثیر، تفسیرابن کثیر،۱۴۱۲ق،ج۳، ص۴۹۳، «حدیث کسا و آیه‌ی تطهیر»، پایگاه اطلاع رسانی حدیث شیعه.
- ↑ صدوق، علل الشرائع، ۱۳۸۰ش، ج۱، ص۷۳۳.
- ↑ سید بن طاووس، إقبال الأعمال، ۱۴۰۹ق ج۲، ص۵۷۲؛ مجلسی، بحار الأنوار، ۱۴۰۳ق، ج۹۷، ص۳۰۲ و ۳۷۳.
- ↑ مجلسی، الأنوار، ۱۴۰۳ق، ج۹۸، ص۲۳۵.
- ↑ حر عاملی، اثبات الهداة، ۱۴۲۵ق، ج۲، ص۲۰۱.
- ↑ علامه حلی، نهج الحق، ۱۹۸۲م، ص۲۳۰.
- ↑ مجلسی، بحار الأنوار، ۱۴۰۳ق، ج۳۵، ص۲۵۶.
- ↑ برای نمونه نگاه کنید به: ابن مشهدی، المزار الکبیر، ۱۴۱۹ق، ص۵۵۸ ؛ ابن قولویه، کامل الزیارات، ۱۳۵۶ش، ص۵۳ و شیخ مفید، کتاب المزار، ۱۴۱۳ق، ص۱۸۱.
منابع
- ابن قولویه، جعفر بن محمد، کامل الزیارات، محقق، امینی، عبد‌الحسین، نجف اشرف، دارالمرتضویة، چاپ اول، ۱۳۵۶ش.
- ابن کثیر،تفسیر ابن کثیر، تحقيق يوسف عبد الرحمن المرعشلي، الناشر: دار المعرفة للطباعة والنشر والتوزيع - بيروت - لبنان، ۱۴۱۲ق.
- ابن مشهدی، محمد بن جعفر، المزار الکبیر، قم، مصحح، قیومی اصفهانی، جواد، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ اول، ۱۴۱۹ق.
- «حدیث کسا و آیه‌ی تطهیر»، پایگاه اطلاع رسانی حدیث شیعه، تاریخ بازدید: ۷ خرداد ۱۴۰۲ش.
- حر عاملی، محمد بن حسن، اثبات الهداة بالنصوص و المعجزات، بیروت، اعلمی، ۱۴۲۵ق.
- سید بن طاووس، علی بن موسی، اقبال الاعمال، تهران، دارالکتب الاسلامیه، ۱۴۰۹ق.
- شیخ مفید، محمّد بن محمد بن نعمان، کتاب المزار، محقق، مصحح، ابطحی، سید محمدباقر، قم، کنگره جهانی هزاره شیخ مفید، چاپ اول، ۱۴۱۳ق.
- صدوق، محمدبن علی، علل الشرایع، ترجمه ذهنی تهرانی، قم، انتشارات مومنین، ۱۳۸۰ش.
- علامه حلی، حسن بن یوسف بن مطهر، نهج الحق و کشف الصدق، بیروت، دارالکتاب اللبنانی، ۱۹۸۲م.
- مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، بیروت، دار احیاء التراث العربی، ۱۴۰۳ق.
پیوند به بیرون