قیام امام مهدی(ع) حرکت دوازدهمین امام شیعیان پس از ظهور به‌منظور برپایی عدل در جهان است. زمان دقیق قیام معلوم نیست. براساس روایات، قیام آن حضرت، از مسجد الحرام در مکه آغاز می‌شود و هشت ماه طول می‌کشد. محل اصلی آن عراق است و امام(ع) سفیانی را در این منطقه شکست می‌دهد.
در روایات از ۳۱۳ تن به‌عنوان یاران ویژه امام زمان(عج) یاد شده که در این قیام شرکت می‌کنند؛ اما شمار شرکت‌کنندگان در قیام بسیار بیشتر از این تعداد است و اکثر قریب به اتفاقشان را جوانان تشکیل می‌دهند. حضرت عیسی(ع) نیز در این قیام، امام را یاری می‌دهد. طبق روایات برخی از پیامبران و اولیای خدا همچون اصحاب کهف، یوشع بن نون(ع)، مؤمن آل فرعون، سلمان فارسی، ابودجانه انصاری و مالک اشتر نَخَعی هم رجعت می‌کنند تا در قیام امام زمان(عج) شرکت کنند.
برخی با استناد به روایات، بر این باورند که سلاح امام زمان در قیام، شمشیر است و او با اِعجازی که خدا در این شمشیر قرار می‌دهد، دشمنانش را شکست می‌دهد. گروهی دیگر معتقدند که سلاح‌های پیشرفته از کار می‌افتد و به این ترتیب، امام زمان با شمشیر پیروز می‌شود؛ اما به‌اعتقاد برخی دیگر، کاربرد واژه شمشیر در روایات، نمادین و به‌معنای قیام نظامی است.
جایگاه و اهمیت
قیام امام زمان(ع)، اشاره به اقداماتی است که دوازدهمین امام معصوم شیعیان، پس از ظهور خود، برای برپایی عدل در جهان انجام می‌دهد.[۱] گرچه قیام امام زمان(عج) با ظهور او به یک معنا به کار رفته است،[۲] اما چنانکه خدامراد سلیمیان، پژوهشگر شیعه، گفته است، این دو موضوع با هم تفاوت دارند و قیام در مرحله‌ای پس از ظهور روی می‌دهد.[۳]
در روایات، برای اشاره به قیام امام زمان(عج)، از واژه خروج نیز استفاده شده است.[۴] در روایتی از کتاب خصال، نوشته شیخ صدوق، قیام امام زمان در کنار رجعت و روز قیامت از ایام‌الله شمرده شده است.[۵] بنابر برخی روایات، قیام امام زمان(عج) هشت ماه طول می‌کشد[۶] و به حکومت جهانی امام زمان(عج) می‌انجامد.[۷]
زمان و مدت
زمان دقیق قیام امام زمان(عج) روشن نیست،[۸] اما برخی ویژگی‌های زمان قیام در روایات بیان شده است؛ از جمله آمده است که در سال‌های فرد، روز عاشورا و شنبه رخ می‌دهد.[۹] به‌باور سید محمد صدر، نویسنده کتاب تاریخ مابعد الظهور، به‌جز روایات مربوط به روز عاشورا، دیگر روایات در این زمینه سند ضعیفی دارند.[۱۰]
در خصوص مدت قیام هم روایت شده است که امام زمان هشت ماه شمشیر به دوش می‌گیرد.[۱۱]
مکان
بر پایه بیشتر روایات، قیام امام زمان(عج) از مکه آغاز می‌شود.[۱۲] از جمله آنها روایاتی است که کلینی در الکافی و نعمانی در الغیبه آورده‌اند.[۱۳] در روایتی از کتاب عیون اخبار الرضا، نوشته شیخ صدوق، تهامه محل قیام معرفی شده است؛[۱۴] اما گفته‌اند از آنجا که مکه جزئی از تهامه است، به آن تهامه هم می‌گویند.[۱۵]
در روایتی دیگر، روستایی به نام کرعه در یمن، محل قیام معرفی شده است،[۱۶] اما نویسندگان دانشنامه امام مهدی(ع)، آن را غیرمعتبر دانسته و احتمال داده‌اند که قیام امام زمان با خروج یمانی در روایت مذکور اشتباه گرفته شده باشد[۱۷] یا این روایات به انگیزه تأیید حکومت فاطمیان و یا تقویت مهدیان دروغین در شمال افریقا و غرب جهان اسلام جعل شده باشد.[۱۸]
چنانکه در کتاب دانشنامه امام مهدی(عج) آمده بر اساس روایات، ده‌هزار نفر در مکه با امام زمان(عج) بیعت می‌کنند و او سپاهی به مدینه می‌فرستد یا بنا به روایتی دیگر، خود به مدینه می‌رود و سپس برای سرکوب سفیانی، راهی عراق می‌شود که محل اصلی نبرد قیام است.[۱۹]
در روایات، از فتح روم، دیلم، هند، کابل و خزر به دست وی سخن آمده است.[۲۰] نیز آمده است که حضرت عیسی(ع) در بیت المقدس به امام زمان(عج) ملحق می‌شود.[۲۱] پایان قیام کوفه است و این شهر مرکز حکومت امام زمان(ع) می‌شود.[۲۲]
چگونگی آغاز
طبق روایات، امام مهدی(عج) نماز عشاء را در مسجدالحرام می‌خواند و پس از آن کنار کعبه قیامش را آغاز می‌کند.[۲۳] او میراثی از پیامبر(ص)، از جمله شمشیر، زره، عمامه، زین، عصا، ردا و پرچم پیامبر به‌همراه دارد[۲۴] و بین رُکن و مقام از یارانش بیعت می‌گیرد.[۲۵]
به‌نقل شیخ صدوق، امام زمان همراه با ۳۱۳ تن در مسجدالحرام حاضر می‌شود و سخنانش را با آیه ۸۶ سوره هود آغاز می‌کند: «بَقِيَّتُ اللَّهِ خَيْرٌ لَكُمْ إِنْ كُنْتُمْ مُؤْمِنِينَ». سپس با بیان جمله «أَنَا بَقِيَّةُ اللَّهِ فِي أَرْضِهِ وَ خَلِيفَتُهُ وَ حُجَّتُهُ عَلَيْكُمْ» خود را مصداق بقیةالله معرفی می‌کند و هنگامی که شمار یارانش به ده هزار تن رسید، قیامش را آغاز می‌کند.[۲۶]
سلاح
برپایه روایات، سلاح امام زمان(عج) در قیام «سیف» (شمشیر) است.[۲۷] براساس همین، برخی معتقدند هنگام قیام امام زمان(عج)، سلاح‌های پیشرفته به‌امر خدا از کار می‌افتد، گروهی می‌گویند به‌علت وقوع جنگ‌هایی قبل از ظهور، آن سلاح‌ها از بین می‌رود و به باور جمعی دیگر، خدا در شمشیر امام زمان قدرتی اعجازگونه قرار می‌دهد که بر دیگر سلاح‌ها برتری می‌یابد.[۲۸]
در مقابل، کسانی بر این باورند که واژه «سیف» در این روایات کنایه از قدرت و نیروی نظامی است.[۲۹] بنابراین منظور این است که امام زمان(عج) از طریق مبارزه نظامی بر دشمن پیروز می‌شود، نه اینکه لزوماً از شمشیر استفاده می‌کند.[۳۰]
شرکت‌کنندگان
برخی از ویژگی‌های شرکت‌کنندگان در قیام امام زمان، از جمله تعداد، ویژگی‌های فردی و شخصیت‌های معروفشان در روایات بیان شده است.
تعداد
شمار یاران امام مهدی(عج) در بیشتر روایات، ۳۱۳ تن، به‌اندازه اصحاب پیامبر(ص) در جنگ بدر دانسته شده است،[۳۱] اما این تعداد در روایاتی دیگر، بیشتر است، مانند ده هزار،[۳۲] دوازده هزار یا پانزده هزار نفر.[۳۳] بر همین اساس، گفته شده است که شرکت‌کنندگان در قیام بیش از ۳۱۳ نفر هستند و ۳۱۳ تن، یاران ویژه و فرماندهان سپاه او هستند.[۳۴]
ویژگی‌های فردی
در حدیثی از کتاب الغیبه، نوشته نعمانی، بیشتر شرکت‌کنندگان قیام جوان و شمار اندکی از آنان پیر معرفی شده‌اند.[۳۵] همچنین آنان بسیار شجاع، شب‌زنده‌دار، بسیار ثابت‌قدم و نیرومند توصیف شده‌اند.[۳۶]
شخصیت‌های معروف
برپایه روایات، حضرت عیسی نیز امام زمان را در قیام یاری می‌دهد.[۳۷] همچنین گروهی از اولیای خدا که از دنیا رفته‌اند رجعت می‌کنند. برخی از افرادی که نامشان در روایات آمده، عبارت‌اند از: اصحاب کهف، یوشع بن نون، مؤمن آل فرعون، سلمان فارسی، ابودجانه انصاری و مالک اشتر نَخَعی.[۳۸]
پانویس
- ↑ سلیمیان، درسنامه مهدویت، ۱۳۸۹ش، ج۳، ص۱۷۰-۱۷۱.
- ↑ صدر، الموسوعة المهدویة، ۱۴۱۲ق، ج۳ (تاریخ مابعد الظهور)، ص۱۹۵.
- ↑ سلیمیان، درسنامه مهدویت، ۱۳۸۹ش، ج۳، ص۱۷۲.
- ↑ شیخ صدوق، کمال الدین، ۱۳۹۵ق، ج۲، ص۳۷۷و۳۷۸.
- ↑ شیخ صدوق، خصال، ۱۳۶۲ش، ج۱، ص۱۰۸.
- ↑ نعمانی، الغیبه، ۱۳۹۷ق، ص۱۶۴، ح۵.
- ↑ صدر، الموسوعة المهدویة، ۱۴۱۲ق، ج۳ (تاریخ مابعد الظهور)، ص۴۴۹.
- ↑ صدر، الموسوعة المهدویة، ۱۴۱۲ق، ج۳ (تاریخ مابعد الظهور)، ص۲۰۷.
- ↑ صدر، الموسوعة المهدویة، ۱۴۱۲ق، ج۳ (تاریخ مابعد الظهور)، ص۲۱۲-۲۱۳.
- ↑ صدر، الموسوعة المهدویة، ۱۴۱۲ق، ج۳ (تاریخ مابعد الظهور)، ص۲۱۳.
- ↑ نعمانی، الغیبه، ۱۳۹۷ق، ص۱۶۴، ح۵.
- ↑ محمدی ری‌شهری و دیگران، دانشنامه امام مهدی(عج)، ۱۳۹۳ش، ج۸، ص۱۹۹.
- ↑ کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۱، ص۲۳۱، ح۳؛ نعمانی، الغیبه، ۱۳۹۷ق، ص۳۱۳، ۳۱۵.
- ↑ شیخ صدوق، عیون اخبار عن الرضا، ۱۳۷۸ق، ج۱، ص۶۲-۶۳.
- ↑ محمدی‌ری شهری و دیگران، دانشنامه امام مهدی(عج)، ۱۳۹۳ش، ج۸، ص۱۹۹.
- ↑ إربلی، کشف الغمه، ۱۳۸۱ق، ج۲، ص۴۶۹؛ فیض کاشانی، کتاب الوافی، ۱۴۰۶ق، ج۲، ص۴۶۷.
- ↑ محمدی ری‌شهری و دیگران، دانشنامه امام مهدی(عج)، ۱۳۹۳ش، ج۸، ص۱۹۹.
- ↑ محمدی ری‌شهری و دیگران، دانشنامه امام مهدی(عج)، ۱۳۹۳ش، ج۸، ص۱۹۹.
- ↑ محمدی ری‌شهری و دیگران، دانشنامه امام مهدی(عج)، ۱۳۹۳ش، ج۸، ص۲۰۱.
- ↑ نعمانی، الغیبه، ۱۳۹۷ق، ص۲۳۵، ح۲۲.
- ↑ سلیمیان، درسنامه مهدویت، ۱۳۸۹ش، ج۳، ص۱۷۹.
- ↑ سلیمیان، درسنامه مهدویت، ۱۳۸۹ش، ج۳، ص۱۷۹.
- ↑ محمدی ری‌شهری و دیگران، دانشنامه امام مهدی(عج)، ۱۳۹۳ش، ج۸، ص۲۰۰-۲۰۱.
- ↑ نعمانی، الغبیه، ۱۳۹۷ق، ص۲۷۰.
- ↑ شیخ طوسی، الغیبه، ۱۴۱۱ق، ص۴۵۴؛ مفید، ارشاد، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۳۷۹.
- ↑ شیخ صدوق، کمال‌الدین، ۱۳۹۵ق، ج۱، ص۳۳۱.
- ↑ کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۸، ص۵۰، ح۱۳؛ صدوق، کمال‌الدین، ۱۳۹۵ق، ج۱، ص۳۲۱-۳۲۲، ح۳؛ نعمانی، الغیبه، ۱۳۹۷ق، ص۱۶۴، ح۵.
- ↑ سلیمیان، درسنامه مهدویت، ۱۳۸۹ش، ج۳، ص۱۷۶.
- ↑ مکارم شیرازی، حکومت جهانی مهدی، ۱۳۸۰ش، ص۲۵۱-۲۵۳.
- ↑ مکارم شیرازی، حکومت جهانی مهدی، ۱۳۸۰ش، ص۲۵۱.
- ↑ شیخ صدوق، کمال‌الدین، ۱۳۹۵ق، ج۲، ص۶۵۴، ح۲۰و۲۱؛ نعمانی، الغیبه، ۱۳۹۷ق، ص۳۱۴-۳۱۵، ح۷و۸و۹؛ صدوق، الخصال، ۱۳۶۲ش، ج۲، ص۶۴۹، ح۴۳؛ طبری، دلایل‌الامامه، ۱۴۱۳ق، ص۴۵۵؛ طوسی، الغیبه، ۱۴۱۱ق، ص۴۷۷.
- ↑ نعمانی، الغیبه، ۱۳۹۷ق، ص۳۱۴، ح۲؛ صدوق، کمال‌الدین، ۱۳۹۵ق، ج۲، ص۶۵۴، ح۲۰.
- ↑ سید بن طاووس، الملاحم و الفتن، ۱۳۹۸ق، ص۶۴-۶۵.
- ↑ زمانی، حضرت مهدی: آینه پیامبران، ۱۳۹۶ش، ص۲۱۹؛ قرائتی، شرح دعای شریف افتتاح، ۱۳۹۲ش، ص۱۱۱؛ صمدی، سیره امام مهدی(ع)، ۱۳۹۳ش، ص۱۹۰.
- ↑ نعمانی، الغبیه، ۱۳۹۷ق، ص۳۱۵-۳۱۶، ح۱۰.
- ↑ مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۳ق، ج۵۲، ص۳۸۶.
- ↑ سید بن طاووس، الملاحم و الفتن، ۱۳۹۸ق، ص۸۳.
- ↑ حر عاملی، اثبات‌الهداة، ۱۴۲۵ق، ج۵، ص۱۷۳.
منابع
- إربلی، علی بن عیسی، کشف الغمة فی معرفة الأئمه، با مقدمه جعفر سبحانی تبریزی و حاشیه سید هاشم رسولی محلاتی، تبریز، مکتبة بنی هاشمی، ۱۳۸۱ق.
- حر عاملی، محمد بن حسن، اثبات الهداة بالنصوص و المعجزات، بیروت، اعلمی، چاپ اول، ۱۴۲۵ق.
- زمانی، سید حسن، حضرت مهدی: آینه پیامبران، قم، بنیاد فرهنگی حضرت مهدی موعود، ۱۳۹۶ش.
- سلیمیان، خدامراد، درسنامه مهدویت، قم، بنیاد فرهنگی حضرت مهدی موعود، چاپ دوم، ۱۳۸۹ش.
- سید بن طاووس، الملاحم و الفتن فی ظهور الغائب المنتظر، قم، انتشارات رضی، چاپ پنجم، ۱۳۹۸ق/۱۹۷۸م.
- شیخ صدوق، محمد بن علی، الخصال، تصحیح/تحقیق علی‌اکبر غفاری، قم، جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، چاپ اول، ۱۳۶۲ش.
- شیخ صدوق، محمد بن علی، عیون اخبار الرضا(ع)، تصحیح/تحقیق مهدی لاجوردی، تهران، نشر جهان، چاپ اول، ۱۳۷۸ق.
- شیخ صدوق، محمد بن علی، کمال الدین و تمام النعمه، تصحیح/تحقیق علی‌اکبر غفاری، تهران، دارالکتب الاسلامیه، چاپ دوم، ۱۳۹۵ق.
- شیخ طوسی، محمد بن حسن، الغیبة، تصحیح/تحقیق عبادالله تهرانی و علی‌احمد ناصح، قم، دارالمعارف الاسلامیة، چاپ اول، ۱۴۱۱ق.
- صدر، سیدمحمد، الموسوعة المهدویة، ج۳ (تاریخ مابعدالظهور)، بیروت، دارالتعارف، ۱۴۱۲ق/۱۹۹۲م.
- صمدی، قنبرعلی، سیره امام مهدی(ع)، قم، بنیاد فرهنگی حضرت مهدی موعود، ۱۳۹۳ش.
- طبری آملی، محمد بن جریر، دلائل‌الامامه، قم، بعثت، چاپ اول، ۱۴۱۳ق.
- فیض کاشانی، مولی محمدمحسن، کتاب الوافی، تحقیق ضیاءالدین حسینی اصفهانی، اصفهان، مکتبة الامام امیرالمؤمنین علی(ع)، ۱۴۰۶ق/۱۳۶۵ش.
- قرائتی، محسن، شرح دعای شریف افتتاح، قم، بنیاد فرهنگی حضرت مهدی موعود، ۱۳۹۲ش.
- کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، تصحیح/تحقیق علی‌اکبر غفاری و محمد آخوندی، تهران، دارالکتب الاسلامیه، چاپ چهارم، ۱۴۰۷ق.
- مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار الجامعه لدرر اخبار الائمة الاطهار، تصحیح/تحقیق جمعی از محققان، بیروت، دار احیاء التراث العربی، چاپ دوم، ۱۴۰۳ق.
- محمدی ری‌شهری، محمد و دیگران، دانشنامه امام مهدی(ع) بر پایه قرآن، حدیث و تاریخ، قم، دارالحدیث، ۱۳۹۳ش.
- مفید، محمد بن محمد، الارشاد فی معرفة حجج الله علی العباد، تصحیح/تحقیق مؤسسه آل‌البیت، قم، کنگره شیخ مفید، چاپ اول، ۱۴۱۳ق.
- مکارم شیرازی، ناصر، حکومت جهانی مهدی، قم، نسل جوان، چاپ دهم، ۱۳۸۰ش.
- نعمانی، محمد بن ابراهیم، الغیبه، تصحیح/تحقیق علی‌اکبر غفاری، تهران، نشر صدوق، ۱۳۹۷ق.