امام علی(ع) نام مجموعه‌ای تلویزیونی درباره حوادث اواخر دوران خلافت عثمان تا شهادت امام اول شیعیان به کارگردانی داود میرباقری است. این مجموعه طی مدت ۵ سال از ۱۳۷۰ تا ۱۳۷۵ش در صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران تولید و در سال ۱۳۷۵ش پخش شد. این مجموعه تلویزیونی را اولین پروژه مهم تاریخی و مذهبی سازمان صداوسیمای جمهوری اسلامی ایران نامیده‌اند که با استقبال برخی شبکه‌های خارجی مواجه شد و اقدام به خرید و پخش آن کردند. به گفته میرباقری، ۸۰ درصد این مجموعه، تخیل هنری است.
 | |
| اطلاعات کلی | |
|---|---|
| کارگردان | داود میرباقری |
| نویسنده | داود میرباقری |
| بازیگران | داریوش ارجمند،
مهدی فتحی، بهزاد فراهانی، محمدرضا شریفی‌نیا، پرویز پرستویی، سیروس گرجستانی، ویشکا آسایش، اصغر همت، اکبر عبدی، سیروس گرجستانی، سعید نیکپور، انوشیروان ارجمند، عنایت شفیعی، عنایت بخشی، آتش تقی پور، جهانگیر فروهر، |
| موسیقی | فرهاد فخرالدینی |
| تدوین | مهرزاد مینویی |
| کشور | ایران |
| زبان | فارسی |
فرایند تولید
مجموعه تلویزیونی امام علی حاصل بازنویسی فیلمنامه‌ای از داود میرباقری با عنوان اولیه «خاری در گلو»ست که در سال ۱۳۷۰ش به سازمان صداوسیمای جمهوری اسلامی ایران ارائه شد. فیلمنامه اولیه، بارها مورد بازنویسی و اصلاح قرار گرفته است. این مجموعه تلویزیونی، اولین پروژه مهم تاریخی و مذهبی سازمان صداوسیمای جمهوری اسلامی ایران بوده است. «خاری در گلو»، اشاره‌ای است به خطبه شقشقیه علی بن ابی طالب. سریال امام علی (ع)، در سال ۱۳۷۳ش و با حضور ۱۵۰ بازیگر اصلی و بیش از ۵ هزار هنرور از نیروهای ارتش، مقابل دوربین رفت.[۱]
هزینه
مجموعه تلویزیونی امام علی(ع) در اوایل دهه هفتاد با بودجه‌ای در حدود ۲۷ میلیون تومان به عنوان یک تله‌تئاتر مقابل دوربین رفت. این مجموعه در طول مدت ساخت بیش از ۱۰ بار دچار اصلاح برآورد شد و در نهایت با بودجه‌ای معادل ۲۶۹ میلیون تومان به پایان تولید رسید. در این مجموعه داریوش ارجمند(در نقش مالک اشتر) ماهانه ۹۵ هزار تومان دستمزد می‌گرفت كه در نهایت دستمزد این هنرپیشه به ۱۴.۵ میلیون تومان رسید.[۲]
برخی از عوامل و بازیگران
- نویسنده و کارگردان: داود میرباقری
- تهیه‌کننده: محمد بیک‌زاده
- مدیر فیلمبرداری: مازیار پرتو
- آهنگساز: فرهاد فخرالدینی
- تدوین: مهرزاد مینویی
- غالب (ژانر): تاریخی - مذهبی
بازیگران و دوبلورها
- داریوش ارجمند در نقش مالک اشتر با صدای منوچهر اسماعیلی
- محمدرضا شریفی‌نیا در نقش ولید بن عقبه
- سعید نیکپور در نقش عمار یاسر با صدای بهرام زند
- عنایت بخشی در نقش عبدالله بن وهب راسبی
- ویشکا آسایش در نقش قطام با صدای مینو غزنوی
- انوشیروان ارجمند در نقش اشعث بن قیس با صدای ژرژ پطروسی
- مهدی فتحی در نقش عمروعاص و علی بن ابیطالب(ع) بدون نمایش چهره
- بهزاد فراهانی در نقش معاویه
- اصغر همت در نقش مروان
- پرویز پرستویی در نقش محمد بن ابوبکر
- جواد خدادادی در نقش ابوذر غفاری با صدای ناصر احمدی
- جمشید مشایخی در نقش عبدالله بن مسعود
- داوود رشیدی در نقش حکیم بن جبله عبدی
- جهانگیر فروهر در نقش ابوسفیان
- عباس امیری در نقش ابوموسی اشعری
- منصور والامقام در نقش زبیر بن عوام با صدای سیامک اطلسی
- منوچهر لاریجانی در نقش طلحه بن عبیدالله با صدای پرویز ربیعی
- علی آزاد در نقش ابن عباس
- کریم اکبری مبارکه در نقش ابن ملجم
- فرهاد اصلانی در نقش یزید[۳][۴]
موسیقی
موسیقی این مجموعه تلویزیونی را فرهاد فخرالدینی با استفاده از سروده «عبدالقادر مراغه‌ای» ساخت و تیتراژ آن را صدیق تعریف اجرا کرد. این موسیقی مقبولیت عمومی یافت [۵] پس از پخش این مجموعه در شبکه‌های ملی و محلی جمهوری آذربایجان، موسیقی تیتراژ آن مورد توجه بسیاری از مردم قرار گرفت و براساس آن سرودهای دینی به زبان آذری ساخته شد. در عروسی‌های مذهبی‌ای که در این کشور به عروسی‌های درویشی مشهور است، خوانندگان مذهبی این سرودها را می‌خوانند.[۶]
داستان
 | این بخش نوشتار نیازمند گسترش است. |
این مجموعه تلویزیونی به برخی از حوادث پنج سال از خلافت عثمان و پنج سال انتهایی و دوران خلافت و زندگی علی بن ابیطالب(ع) می‌پردازد.[۷]
پخش از شبکه‌های ایرانی و غیرایرانی
تلویزیون ایران تا پیش از مجموعه امام علی(ع)، مجموعه دیگری با این گستردگی و وسعت تولید نکرده بود. این مجموعه مسیر را برای تولید آثاری عظیم با مایه‌های مذهبی هموار کرد. ساخت این اثر حدود چهار سال طول کشید[۸] و در نهایت نمایش این مجموعه از سال ۱۳۷۵ش در ۲۸ قسمت از شبکه یک سیمای جمهوری اسلامی ایران آغاز شد.[۹]
پس از پخش این سریال از تلویزیون جمهوری اسلامی ایران، شبکه‌های تلویزیونی «الاعلام العراقی» (شبکه رسانه‌ای عراق)[۱۰] و «آینس» جمهوری آذربایجان اقدام به خرید و پخش این مجموعه ایرانی کردند.[۱۱]
واکنش‌ها
مجموعه تلویزیونی امام علی(ع) با نقدها و واکنش‌های مثبت و منفی بسیاری مواجه شد. و به‌دلیل موضوعی که داشت، بیشتر واکنش‌ها را در حوزه مسایل تاریخی و شخصیت‌پردازی برانگیخت.
نقاط قوت
استفاده از زبان محاوره برای شخصیت‌های تاریخی (بر خلاف لحن کتابی مجموعه‌های مشابه) و همچنین دیالوگ‌های متفاوت و باورپذیر برای هر یک از دو قطب مثبت و منفی داستان، شخصیت‌پردازی و چهره‌پردازی(گریم) جاندار و محکم، جلوه‌های ویژه و همچنین انتخاب لشگری از بهترین بازیگران و چند نسل از هنرمندان ایران برای ایفای نقش‌ها، از نقاط قوت این مجموعه تلویزیونی به شمار می‌رود.
نقاط ضعف
منتقدان معتقد بودند تصویر ارایه شده از خلیفه سوم و عایشه غیرواقعی و شخصیت‌پردازی یاران امام علی(ع)، مثل مالک، ابوذر و عمار فاقد هر گونه ظرافت و نکته‌سنجی، تک‌بعدی، غیرشاداب، جدی، عصبی و با چهره‌های تکیده و افسرده و حتی سیاه و فاقد فصاحت در کلامند؛ بر خلاف چهره‌های منفی داستان مثل معاویه، عمروعاص و ولید که پرانرژی و اهل شوخی و خنده و به کمک گریم، چهره‌هایی گیرا و دیالوگ‌های ادیبانه و در نهایت فصاحت و بلاغت به ایفای نقش می‌پرداختند.[۱۲]
یكی از مهم‌ترین نقدها به این مجموعه، این بود كه چرا نویسنده و كارگردان تمركز بیشتری روی شخصیت‌های منفی به خصوص ولید و قطام (منابع تاریخی نیز تا این حد به قطام اشاره ندارند) داشته و در مقابل، چندان به خود حضرت و اصحابش نپرداخته است.[۱۳]
عدم تصویرگری شهادت عمار یاسر در جنگ صفین با وجود اهمیت آن و ضعف صحنه‌سازی شهادت خود امام (در قیاس با قوت صحنه کشته‌شدن خلیفه سوم)، از دیگر نقدهای وارده به این مجموعه تلویزیونی بود.
میرباقری در گفت‌وگویی با هفته‌نامه سروش در واکنش به این انتقادات (۱۷شهریور ۷۵) گفت:
- هشتاد درصد این مجموعه تخیل است كه در ارتباط با درک و دریافتم از تحقیقات در تاریخ اسلام به این نتایج رسیده‌ام. اگرچه بیست درصد مكتوب تاریخی اساس قرار گرفت، ولی چندان بی‌ربط با تخیلات نیست و منشأ آن به اسناد تاریخی برمی‌گردد.[۱۴]
جستارهای وابسته
پانویس
- ↑ همه آنچه از سریال «امام علی(ع)» نمی‌دانید، پایگاه اطلاع‌رسانی جام‌جم سیما.
- ↑ از بودجه سریال امام علی(ع) تا دستمزد داریوش ارجمند برای نقش مالک اشتر، پایگاه خبری عصر ایران.
- ↑ فرهنگ سریال‌های تلویزیونی ایران از آغاز تا امروز؛ ماهنامه سینمایی «فیلم»، شماره ۲۴۵، ۱۵ آذر ۱۳۷۸.
- ↑ حبیبی نیا، «رسانه‌های تصویری فراملی و تاثیر آنها»، ص۶۶.
- ↑ محدثی، فرهنگ غدیر، ۱۳۹۲ش، ص۳۰۹.
- ↑ جام جم.
- ↑ محدثی، فرهنگ غدیر، ۱۳۹۲ش، ص۳۰۹.
- ↑ مروری بر خاطرات سریال امام علی(ع)، سایت تبیان.
- ↑ محدثی، فرهنگ غدیر، ۱۳۹۲ش، ص۳۰۹.
- ↑ تلویزیونی رسمی عراق سریال‌های ایرانی پخش خواهد کرد، خبرگزاری ایرنا.
- ↑ پخش شدن یا نشدن فیلم‌های سینمایی ایرانی از شبکه‌های جمهوری آذربایجان، بنیاد مطالعات قفقاز.
- ↑ یک نقد قابل تامل به سریال امام علی(ع)!، پایگاه تحلیلی خبری پارسینه.
- ↑ نگاهی به سریال امام علی(ع)، پایگاه اطلاع‌رسانی حوزه.
- ↑ گزارشی از سریال امام علی(ع)، مجله سروش (شنبه ۱۷ شهریور ۱۳۷۵)، ش ۸۰۲، ص ۳۴.
منابع
- همه آنچه از سریال «امام علی(ع)» نمی‌دانید، پایگاه اطلاع‌رسانی جام‌جم سیما.
- از بودجه سریال امام علی(ع) تا دستمزد داریوش ارجمند برای نقش مالک اشتر، پایگاه خبری عصر ایران.
- تلویزیون رسمی عراق سریال‌های ایرانی پخش خواهد کرد، خبرگزاری ایرنا.
- پخش شدن یا نشدن فیلم‌های سینمایی ایرانی از شبکه‌های جمهوری آذربایجان، بنیاد مطالعات قفقاز.
- یک نقد قابل تامل به سریال امام علی(ع)!، پایگاه تحلیلی خبری پارسینه.
- نگاهی به سریال امام علی(ع)، پایگاه اطلاع‌رسانی حوزه، مجله پاسدار اسلام اسفند۷۵ و فروردین۷۶ - شماره ۱۸۳و ۱۸۴.
- مروری بر خاطرات سریال امام علی(ع)، سایت تبیان.
- گزارشی از سریال امام علی(ع)، مجله سروش (شنبه ۱۷ شهریور ۱۳۷۵)، ش ۸۰۲، ص ۳۴.
- حبیبی‌نیا، امید، «رسانه‌های تصویری فراملی و تاثیر آنها»، مجله نقد فیلم، ش ۱۴، تابستان ۱۳۷۷ش.
- فرهنگ سریال‌های تلویزیونی ایران از آغاز تا امروز؛ ماهنامه سینمایی «فیلم»، شماره ۲۴۵، ۱۵ آذر ۱۳۷۸ش.
- محدثی، جواد، فرهنگ غدیر، نشر معروف، قم، ۱۳۹۲ش.
- هفته‌نامه سروش، ش ۸۰۲، شهریور۱۳۷۵.