ایام فاطمیه
ایام فاطمیه روزهایی که شیعیان به مناسبت شهادت حضرت فاطمه(س)، عزاداری می‌کنند. درباره روز شهادت حضرت زهرا(س)، روایات و نقل‌های تاریخی مختلفی وجود دارد؛ روز ۱۳ جمادی‌الاول و ۳ جمادی‌الثانی از شهرت بیشتری برخوردار است و مشهورترین قول نزد شیعه، سوم جمادی‌الثانی است. این دو روز و روزهای قبل و بعد از آن، به فاطمیه اول و فاطمیه دوم مشهورند. همچنین از دهم تا بیستم جمادی‌الاول، دهه فاطمیه اول و از یکم تا دهم جمادی‌الثانی، دهه فاطمیه دوم گفته می‌شود.
روز سوم جمادی‌الثانی در ایران، تعطیل رسمی است و بعضی از مراجع تقلید در قم در دسته‌های عزاداری شرکت می‌کنند. در کشورهای دیگر همچون عراق، پاکستان، آذربایجان، تاجیکستان و استرالیا نیز در ایام فاطمیه مراسم سوگواری برگزار می‌شود.
محتویات
روز شهادت
روز دقیق شهادت حضرت زهرا(س) بر اثر نقل‌های مختلف تاریخی و نیز روایات متفاوت از ائمه(ع)، دقیقا مشخص نیست. برخی آن را چهل روز بعد از رحلت پیامبر اسلام(ص)، برخی ۷۲ روز، گروهی ۷۵ روز، عده‌ای ۹۵ روز، گروهی سه ماه، و پاره‌ای دیگر شش ماه بعد از رحلت حضرت رسول(ص) دانسته‌اند.[۱] مشهورترین قول نزد شیعه،[۲] سوم جمادی الثانی است؛[۳] یعنی ۹۵ روز پس از رحلت پیامبر(ص).[۴] مستند این قول نیز روایتی از امام صادق(ع) است.[۵]
سابقه عزاداری برای حضرت زهرا(س)
در زمان حیات ائمه اطهار(ع)، غالبا شیعیان اجازه عزاداری نداشتند ولی نقل‌هایی از عزاداری اهل بیت(ع) برای حضرت زهرا(س) رسیده است.[۶] حضرت علی(ع) در زمان دفن حضرت فاطمه(س) به عزاداری پرداخت و خطاب به رسول الله(ص) از مظلومیت حضرت فاطمه(س) سخن گفت.[۷] همچنین از امام صادق(ع) نقل شده است که برای حضرت زهرا(س) عزاداری می‌کردند و در روضه خود از ماجرای سقط حضرت محسن(ع) و کتک خوردن حضرت زهرا(س)، یاد می‌کردند.[۸]
قاضی عبدالجبار معتزلی (متوفی سال ۴۱۵ق) در کتاب دلائل النبوة گزارش کرده است: عده‌ای از شیعیان در مناطقی از جمله مصر، دمشق، بغداد، الرمله، عسقلان و جبل السماق برای حضرت زهرا(س) و فرزندش حضرت محسن(ع) عزاداری می‌کردند.[۹] ابن اثیر معتقد است هر زمانی که شیعه صاحب قدرت بوده، به عزاداری برای اهل بیت(ع) پرداخته است. دولت‌های آل بویه،حمدانیان و فاطمیون در مصر از جمله دوره‌هایی است که او مثال می‌زند.[۱۰]
ایام فاطمیه چه روزهایی است؟
ایام فاطمیه، روزهایی است که شیعیان به مناسبت شهادت حضرت فاطمه(س) عزاداری می‌کنند.[۱۱] فاصله بیست روز میان سیزده جمادی‌الاول تا سوم جمادی‌الثانی را نیز ایام فاطمیه نامیده‌اند.[۱۲] ایام فاطمه به جهت شهرت دو روز سیزده جمادی‌الاول و سوم جمادی‌الثانی به دو فاطمیه اول و دوم تقسیم شده است. سه روز یازدهم، دوازدهم و سیزدهم جمادی‌الاول فاطمیه اول و سه روز سوم تا پنجم جمادی‌الثانی فاطمیه دوم نامیده شده است.[۱۳] طبق برخی گزارش‌ها، از دهم تا بیستم جمادی‌الاول، دهه فاطمیه اول و از یکم تا دهم جمادی‌الثانی، دهه فاطمیه دوم گفته می‌شود.[۱۴] گفته شده معروف شدن دهه اول یا دوم فاطمیه در سال‌های اخیر، به پیروی از دهه اول محرم صورت گرفته و روایت یا سنتی که چنین توصیه‌ای داشته باشد، در دست نیست. شیعیان با توجه به اعتقادی که به جایگاه دختر رسول خدا(ص) دارند و شهادت ایشان را در راه دفاع از حقانیت امیرالمؤمنین علی(ع) می‌دانند، این ایام را بزرگ می‌دارند.[۱۵]
گفته شده عزاداری ایام فاطمیه معمولا در فاطمیه دوم شور بیشتری پیدا می‌کند. در شهر قم بعد از تأسیس حوزه علمیه قم و زعامت شیخ عبدالکریم حائری، عزاداری در این روزها احیاء شد.[۱۶]
شهادت حضرت زهرا در سیزدهم جمادی‌الاول و ۷۵ روز پس از رحلت پیامبر(ص)[۱۷] یا سوم جمادی‌الثانی و بعد از ۹۵ روز از رحلت رسول خدا(ص)،[۱۸] مستند به روایاتی از امام صادق(ع) است.
دیدگاه مراجع
برخی از مراجع تقلید شیعه توصیه کرده‌اند در هر فاطمیه سه روز به مراسم عزا اختصاص داده شود؛ روزهای سیزدهم تا پانزدهم جمادی الاول در فاطمیه نخست و روزهای یکم تا سوم جمادی الثانی به عنوان فاطمیه دوم عزاداری شود.[۱۹]
به عقیده آیت‌الله صافی گلپایگانی، آیت‌الله وحید خراسانی و آیت‌الله مکارم شیرازی محدوده عزاداری ایام فاطمیه از ۱۳ جمادی‌الاول تا ۳ جمادی الثانی به مدت ۲۰ روز است.[۲۰]
گفته شده در فاصله میان دو فاطمیه، برگزاری مراسم جشن و عروسی اشکال ندارد؛[۲۱] اما شیعیان باید در این مدت از انجام مراسمی که هتک حرمت محسوب می‌شود، دوری کنند.[۲۲]
تعطیلی در ایران
از سال ۱۳۷۹ش بر اساس تصویب دولت جمهوری اسلامی ایران، روز ۳ جمادی‌الثانی به مناسبت شهادت حضرت فاطمه(س) تعطیل رسمی اعلام شد. این تعطیلی پس از پیشنهاد حسین وحید خراسانی، از مراجع تقلید شیعه، به رئیس‌جمهور وقت، به تصویب دولت رسید.[۲۳]
بعد از اعلام این تعطیلی، مراسم عزاداری فاطمیه در ایران بیشتر مورد توجه قرار گرفت و گسترش یافت.[۲۴] در شهر قم، بعضی از مراجع تقلید شیعه همچون آیت الله وحید خراسانی و صافی گلپایگانی، در این روز به همراه دسته‌های عزاداری به سمت حرم حضرت معصومه(س) پیاده‌روی می‌کنند.[۲۵]
برپایی نمایشگاه
در سال‌های اخیر همزمان با ایام فاطمیه، در برخی شهرهای ایران به ویژه در قم و تهران ماکت‌هایی از محله بنی‌هاشم، خانه حضرت زهرا، بیت الاحزان، بقیع، غدیر خم و... ساخته می‌شود و مورد بازدید عمومی قرار می‌گیرد.[۲۶]
فاطمیه در دیگر کشورها
در کشورهایی همچون عراق، افغانستان، پاکستان،[۲۷] آذربایجان، تاجیکستان[۲۸] و استرالیا[۲۹] نیز در ایام فاطمیه مراسم سوگواری برگزار می‌شود. در اروپا نیزمراسم فاطمیه در مراکزی همچون مرکز اسلامی هامبورگ[۳۰] و مرکز اسلامی امام علی استکهلم از سه تا پنج شب ادامه دارد.[۳۱]
نگارخانه
عزاداری سالروز شهادت حضرت زهرا(س) در پاکستان
تصاویری از پیاده‌روی مراجع تقلید شیعه در عزاداری فاطمیه
جستارهای وابسته
پانویس
- ↑ نگاه کنید به: نظری منفرد، تنها یادگار، ۱۳۸۹ش، ص۴۲۷-۴۳۱.
- ↑ شبیری، «شهادت فاطمه(س)»، ص۳۴۷.
- ↑ طوسی، مصباح المتهجد، ۱۴۱۱ق، ج۲، ص۷۹۳؛ طبری امامی، دلائل الامامة، ۱۴۱۳ق، ص۱۳۴؛ طبرسی، اعلام الوری، ۱۴۱۷ق، ج۱، ص۳۰۰.
- ↑ طبرسی، اعلام الوری، ۱۴۱۷ق، ج۱، ص۳۰۰.
- ↑ طبری امامی، دلائل الامامة، ۱۴۱۳ق، ص۱۳۴؛ اربلی، کشف الغمة، ۱۴۲۱ق، ج۱، ص۴۲۷.
- ↑ خصیبی، الهدایه الکبری، ۱۴۱۹ق، ص۴۰۸.
- ↑ کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۱، ص ۴۵۸و۴۵۹؛ شیخ مفید، الأمالی، ۱۴۱۳ق، ص۲۸۱و۲۸۲.
- ↑ خصیبی، الهدایه الکبری، ۱۴۱۹ق، ص۴۰۸.
- ↑ قاضی عبدالجبار، تثبیت دلائل النبوة، ۱۴۲۷ق، ج۲، ص۵۹۵.
- ↑ ابن اثیر، الکامل فی التاریخ، ترجمه عباس خلیلی، ج۸، ص۵۴۹.
- ↑ مظاهری، فرهنگ سوگ شیعی، ویراست یکم، ص۳۶۵.«تاریخ شروع و پایان دهه فاطمیه»، وبگاه شیعه نیوز.
- ↑ «ایام فاطمیه»، پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر آیت الله مکارم شیرازی.
- ↑ مظاهری، فرهنگ سوگ شیعی، ویراست یکم، ص۳۶۶. نگاه کنید به: «ایام فاطمیه»، پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر آیت الله مکارم شیرازی؛ «تاریخ شروع و پایان دهه فاطمیه»، وبگاه شیعه نیوز.
- ↑ «تاریخ شروع و پایان دهه فاطمیه»، وبگاه شیعه نیوز؛ «ایام فاطمیه از چه تاریخی شروع و در چه تاریخی تمام می شود؟»، وبگاه شهر سؤال.
- ↑ تبریزی، سیره میرزا جواد تبریزی، ۱۳۹۱ش، ص۸۸-۹۲؛ مظاهری، اندیشه‌های ناب، ۱۳۹۰ش، ص۱۰۳.
- ↑ رضوی، «حاج شیخ عبدالکریم حائری و سامان‌دادن به تبلیغات دینی»، ص۱۵۱-۱۵۴.
- ↑ کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۱، ص۲۴۱، ح۵.
- ↑ طبری امامی، دلائل الامامة، ۱۴۱۳ق، ص۱۳۴؛ اربلی، کشف الغمة، ۱۴۲۱ق، ج۱، ص۴۲۷.
- ↑ «نظر مراجع و علما در مورد تقارن ایام فاطمیه با جشن نوروز»، خبرگزاری فارس.
- ↑ «عزاداری ایام فاطمیه در روایات/ دهه فاطمیه چه زمانی است؟ »، خبرگزاری تسنیم.
- ↑ «ایام فاطمیه»، پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر آیت الله مکارم شیرازی.
- ↑ «عزاداری ایام فاطمیه در روایات/ دهه فاطمیه چه زمانی است؟ »، خبرگزاری تسنیم.
- ↑ «ماجرای تعطیل شدن روز شهادت حضرت زهرا(س)»، خبرگزاری فارس.
- ↑ «ماجرای تعطیل شدن روز شهادت حضرت زهرا(س)»، خبرگزاری فارس.
- ↑ «پیاده‌روی و عزاداری دو تن از مراجع تقلید در قم»، سایت تابناک قم.
- ↑ نمایشگاه کوچه‌های بنی هاشم در قم برپا شد»، خبرگزاری مهر؛ «نمایش کوچه‌های بنی هاشم در ریگان»، خبرگزاری ایرنا.
- ↑ « ایام شهادت حضرت فاطمه الزهرا سلام الله علیها در پاکستان»، خبرگزاری ایرنا.
- ↑ «مراسم سوگواری شهادت حضرت فاطمه (س) در جمهوری آذربایجان و تاجیکستان»، رادیو ایران تاجیک.
- ↑ «مراسم فاطمیه دوم در استرالیا»، خبرگزاری ابنا.
- ↑ سوگواری ایام فاطمیه در مرکز اسلامی مرکز اسلامی هامبوگ»، خبرگزاری مهر.
- ↑ «برنامه مراسم عزاداری فاطمیه دوم (2018) در شهرهای مهم اروپادر این ایام، مراسم سوگواری برگزار می‌کنند»، خبرگزاری ابنا.
منابع
- ابن اثیر، الکامل فی التاریخ، ترجمه عباس خلیلی، ...
- اربلی، علی بن عیسی، کشف الغمة فی معرفة الأئمة، قم، رضی، چاپ اول، ۱۴۲۱ق.
- «ایام فاطمیه»، پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر آیت الله مکارم شیرازی، تاریخ درج مطلب: ۵ فروردین ۱۳۹۲ش، تاریخ بازدید: ۸ دی ۱۳۹۹ش.
- «تاریخ شروع و پایان دهه فاطمیه»، وبگاه شیعه نیوز، تاریخ درج مطلب: ۲۶ آذر ۱۳۹۹ش، تاریخ بازدید: ۸ دی ۱۳۹۹ش.
- تبریزی، جعفر، سیره استاد الفقها و المجتهدین میزا جواد تبریزی، قم، دار الصدیقة الشهیدة س، ۱۳۹۱ش.
- شبیری، سیدمحمد جواد، «شهادت فاطمه(س)»، دانشنامه فاطمی(س)، تهران، پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، چاپ اول، ۱۳۹۳ش.
- شیخ مفید، محمد بن محمد، الأمالی، تحقیق و تصحیح حسین استادولی و علی‌اکبر غفاری، قم، کنگره شیخ مفید، چاپ اول، ۱۴۱۳ق.
- رضوی، عباس، «حاج شیخ عبدالکریم حائری و سامان دادن به تبلیغات دینی»، مجله حوزه، سال ۲۱، شماره ۵.
- خصیبی، حسین بن حمدان، الهدایة الکبری، بیروت، مؤسسة‌البلاغ، ۱۴۱۹ق.
- طبرسی، فضل بن حسن، اعلام الوری، قم، مؤسسة آل‌البیت لاحیاء التراث، ۱۴۱۷ق.
- طبری امامی، محمد بن جریر، دلائل الامامه، قم، موسسه بعثت، ۱۴۱۳ق.
- طوسی، محمد بن حسن، مصباح المتهجد، بیروت، مؤسسه فقه‌الشیعه، ۱۴۱۱ق.
- قاضی عبد الجبار، ابن احمد، تثبیت دلائل النبوة، مصر، دارالمصطفی، ۱۴۲۷ق.
- کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، تهران، دارالکتب الاسلامیه، چاپ چهارم، ۱۴۰۷ق.
- مظاهری، حسین،اندیشه‌های ناب، اصفهان، موسسه الزهرا س، ۱۳۹۰ش.
- مظاهری، محسن‌حسام، فرهنگ سوگ شیعی، ویراست یکم، تهران، نشر خیمه، ۱۳۹۵ش.
- نظری منفرد، علی، تنها یادگار، قم، انتشارات جلوه کمال، ۱۳۸۹ش.
- «ماجرای تعطیل شدن روز شهادت حضرت زهرا(س)»، خبرگزاری فارس، تاریخ درج مطلب: ۵ اردیبهشت ۱۳۹۱ش، تاریخ بازدید: ۲۴ دی ۱۳۹۷ش.
- «پیاده روی و عزاداری دو تن از مراجع تقلید در قم»، سایت خبری تابناک، تاریخ درج مطلب: ۱۰ اسفند ۱۳۹۵ش، تاریخ بازدید: ۲۴ دی ۱۳۹۷ش.
- «گزارش تصویری از آغاز مراسم عزاداری ایام فاطمیه در مشهد مقدس»، خبرگزاری تسنیم، تاریخ درج مطلب: ۶ فروردین ۱۳۹۲ش، تاریخ بازدید: ۲۴ دی ۱۳۹۷ش.
- «سومین نمایشگاه کوچه‌های بنی هاشم در قم برپا شد»، خبرگزاری مهر، تاریخ درج مطلب: ۲۵ اسفند ۱۳۹۲ش، تاریخ بازدید: ۲۴ دی ۱۳۹۷ش.
- «نمایش کوچه‌های بنی هاشم در ریگان»، خبرگزاری ایرنا، تاریخ درج مطلب: ۱۰ فروردین ۱۳۹۳ش، تاریخ بازدید: ۲۴ دی ۱۳۹۷ش.
- «ایام فاطمیه از چه تاریخی شروع ودر چه تاریخی تمام می شود؟»، سایت شهر سؤال، تاریخ درج مطلب: ۲۴ دی ۱۳۹۷ش، تاریخ بازدید: ۲۴ دی ۱۳۹۷ش.
- «نظر مراجع و علما در مورد تقارن ایام فاطمیه با جشن نوروز»، خبرگزاری فارس، تاریخ درج مطلب: ۱ فروردین ۱۳۹۳ش، تاریخ بازدید: ۲۴ دی ۱۳۹۷ش.
- « عزاداری ایام فاطمیه در روایات/ دهه فاطمیه چه زمانی است؟ »، خبرگزاری تسنیم، تاریخ درج مطلب: ۱۰ اسفند ۱۳۹۵ش، تاریخ بازدید: ۲۴ دی ۱۳۹۷ش.
- «ایام شهادت حضرت فاطمه الزهرا سلام الله علیها در پاکستان»، خبرگزاری جمهوری اسلامی، تاریخ درج مطلب: ۱۸ فروردین ۱۳۹۳ش، تاریخ بازدید: ۲۴ دی ۱۳۹۷ش.
- « مراسم سوگواري شهادت حضرت فاطمه (س) در جمهوری آذربایجان و تاجیکستان»، سایت ایران تاجیک، تاریخ درج مطلب: ۲۵ فروردین ۱۳۹۲ش، تاریخ بازدید: ۲۴ دی ۱۳۹۷ش.
- «مراسم فاطمیه دوم در استرالیا»، خبرگزاری ابنا، تاریخ درج مطلب: ۱۱ فروردین ۱۳۹۳ش، تاریخ بازدید: ۲۴ دی ۱۳۹۷ش.
- «مراسم سوگواری ایام فاطمیه در مرکز اسلامی مرکز اسلامی هامبوگ»، خبرگزاری مهر، ۱۴ اسفند ۱۳۹۵ش، تاریخ بازدید: ۲۴ دی ۱۳۹۷ش.
- «برنامه مراسم عزاداری فاطمیه دوم (2018) در شهرهای مهم اروپا»، خبرگزاری ابنا، ۲۸ بهمن ۱۳۹۶ش، تاریخ بازدید: ۲۴ دی ۱۳۹۷ش.
