محمد بن موسی بن جعفر مشهور به سید میر محمد عابد از فرزندان امام کاظم(ع) و امامزادگان مورد توجه در ایران است که به همراه تعدادی از بنی‌هاشم برای دیدار امام رضا(ع) از مدینه به ایران رفت، اما به دستور مامون عباسی کاروانشان در شیراز متوقف شد و در آنجا به شهادت رسید و مدفون شد. مقبره وی، در نزدیکی حرم شاهچراغ قرار دارد.
 نمایی از حرم محمد بن موسی علیه السلام معروف به سید میر محمدعابد | |
| نام | محمد بن موسی |
|---|---|
| زادروز | نامعلوم |
| مدفن | شیراز |
| لقب(ها) | سید میر محمد عابد |
| پدر | امام موسی کاظم(ع) |
| مادر | ام احمد |
| فرزند(ان) | جعفر، محمد، ابراهیم مجاب، حکیمه، کلثوم، بریهه، فاطمه. |
| طول عمر | نامشخص |
| مختصات مدفن | ۲۹°۳۶′۳۶″شمالی ۵۲°۳۲′۳۶″شرقی / ۲۹٫۶۰۹۹۱۳°شمالی ۵۲٫۵۴۳۲۸۳°شرقی |
| امامزادگان مشهور | |
| عباس بن علی • زینب کبری • فاطمه معصومه • سید محمد • شاهچراغ • سیده نفیسه سایر امامزادگان | |
ولادت، نسب، لقب
تاریخ ولادت وی مشخص نیست. پدرش موسی بن جعفر(ع)، امام هفتم شیعیان است. وی و احمد بن موسی و حمزه بن موسی از یک مادر به نام ام احمد هستند.[۱]
او به محمد عابد معروف است به گفته سید محسن امین این لقب را امام کاظم(ع) به وی داد، زیرا وی اهل نماز و تهجد بود و بیشتر روزها را روزه می‌گرفت.[۲]
جایگاه و مقام محمد بن موسی(ع)
طبق بعضی از گزارش‌ها محمد بن موسی همیشه باوضو، اهل شبزندهداری و عبادت بوده است. از هاشمیه کنیز رقیه موسی بن جعفر(ع) نقل شده که هر وقت وی را می‌دیدم آیه «کانوا قلیلا من اللیل ما یهجعون؛ و از شب اندکی را به خواب می‌رفتند» به خاطرم می‌آمد.[۳]
به گفته طبرسی او مردی پرهیزکار و صالح بود.[۴] عبدالله مامقانی رجال‌نویس شیعه، او را از راویان احادیث اهل‌بیت(ع) شمرده است.[۵]
مخفی بودن در شیراز
بعضی گفته‌اند وی به دلیل ظلم وستم عباسیان به شیراز متواری شده و در آنجا به کتابت قرآن مشغول بود و در آمد حاصل از آن را صرف آزادسازی بردگان می‌کرد. گفته‌اند هزار برده از این طریق توسط وی آزاد شد.[۶]
شهادت
سید محمد به همراه شاهچراغ و تعداد دیگری از شیعیان و بنی‌هاشم، از مدینه به قصد دیدار با امام رضا(ع)، به سوی ایران حركت کردند، چون خبر ورود قافله آنان به مامون رسید، به دستور مأمون کاروان در شیراز متوقف شد و پس از شنیدن خبر شهادت امام رضا(ع) در سراسر ایران متفرق شدند.[۷] اما سید محمد در شیراز ماند. برخی از منابع از شهادت وی به همراه برادرش شاهچراغ در درگیری که بین آنها و کارگزار مامون به نام قتلغ خان در شیراز رخ داد، خبر دادهاند.[۸] با این وجود برخی از منابع از درگذشت وی با مرگ طبیعی حکایت می‌کنند.
مدفن محمد بن موسی(ع)
- شیراز: مجلسی در بحارالانوار به نقل از حمدالله مستوفی در نزهة القلوب و جزایری در النعمانیة، مدفن محمد بن موسی(ع) را در شیراز ذکر کرده‌اند.[۹] در فاصله ۲۰۰متری شرق امامزاده شاهچراغ قرار دارد.[۱۰]
- اراک:در روستای میقان اراک، امامزاده‌ای به نام محمد عابد مدفون است که به اعتقاد اهل محل، مدفن محمد بن موسی(ع) است،[۱۱] اما فیض قمی معتقد است در این بقعه محمد بن احمد بن هارون بن موسی(ع) دفن شده‌است.[۱۲]
- گناباد: در شهر کاخک ۲۴ کیلومتری شهر گناباد، امامزاده‌ای مدفون است که به اعتقاد برخی متعلق به محمد بن موسی(ع) است اما بنا بر اقوال متواتر مدفون در این بقعه محمد بن موسی بن احمد بن محمد بن قاسم بن حمزه بن موسی(ع) است.[۱۳]
- تفرش: بقعه‌ای در تفرش نزد اهالی آن به امامزاده محمد بن موسی(ع) معروف است، اما بنا بر قراینی شخصیت مدفون در آنجا یکی از نوادگان امام سجاد(ع) است.[۱۴]
- دیگر شهرها: همچنین در شهرهای شهرضا، شهرستان نور، دامغان، خرم‌آباد، همدان، دزفول (معروف به سبز قبا)، ساوه و بابل امامزادگانی مدفونند که نزد اهالی منتسب به محمد بن موسی(ع) هستند.
حرم محمد بن موسی در شیراز
حرم محمد بن موسی قبلاً دارای صحن و حیاط مستقل بوده است که از طریق بازار بین الحرمین به صحن مطهر حضرت شاهچراغ(ع) ارتباط داشته است. از اوایل دهه شصت، به حرم ایشان نیز توجه خاص معطوف گردید و تعمیرات اساسی در آن انجام شد. با توجه به کمبود فضای سرپوشیده حرم مطهر حضرت سید میر محمد(ع)، سالن جدید بالای سر ضریح مطهر احداث گردید و مورد بهره برداری قرار گرفت.همچنین بازار بین این دو حرم نیز تخریب شد و آرامگاه سید میر محمد(ع)، برادر شاهچراغ(ع)، در ضلع شمال شرقی حرم احمد بن موسی(ع) قرار گرفت. ایوان حرم محمد بن موسی نیز وسعت یافت و نوسازی شد. این ایوان چهار ستون دارد و ایوان حرم شاه چراغ ۱۰ ستون دارد.
ساخت اولین گنبد را به زمان ظهیرالدوله نسبت می‌دهند و در عهد نادر شاه افشار چون بنای خرابی داشته است همزمان با بقعه مرمت میگردد. سطح گنبد حدود ۲۵۲ متر مربع، ارتفاع آن ۱۲ متر و حداکثر قطرش ۱۰ متر می‌باشد که به شکل بسیار زیبایی با کاشی تزیین گردیده است.
در سمت چپ قبر او، مرقد کوچکی است و در آن لوحی که بر روی آن نقش است: ابراهیم بن محمد بن موسی و میگویند فرزند آن حضرت است.
فرزندان
نسبشناسان برای محمد بن موسی(ع) هفت فرزند نام برده‌اند، که عبارتنداز:
جعفر، محمد، زاهد و ابراهیم پسران وی بودند.[۱۵] البته در سلسله سند بعضی از روایات از فرزندی دیگری به نام علی نیز یاد شده است.[۱۶]
دختران: حکمیه، کلثوم، بریهه و فاطمه[۱۷]
به گفته بعضی از علما نسل زیادی از وی باقی مانده‌است.[۱۸]
معروف‌ترین فرزند وی ابراهیم معروف به ابراهیم مجاب است که در حرم امام حسین(ع) مدفون است.[۱۹]
پانویس
- ↑ ابن عنبه، عمده الطالب، ص۱۹۷؛ شیخ مفید، الارشاد، ج۲، ص۲۴۴.
- ↑ امین، اعیان الشیعه، ج۲، ص۲۲۴.
- ↑ مفید، الارشاد، ج۲، ص۲۴۵.
- ↑ طبرسی، اعلام الوری، ج۲، ص۳۶.
- ↑ مامقانی، تنقیح المقال، ص۱۹۳.
- ↑ مجلسی، بحار الانوار، ج۴۸، ص۲۸۵، پاورقی
- ↑ امین،اعیان الشیعه، ۱۴۰۳ق، ج۱۱، ص۲۸۶.
- ↑ امین، اعیان الشیعه، ج۱۱، ص۲۸۶؛ مجلسی، بحار، ج۸، ص۳۰۸؛ جعفر مرتضی عاملی، زندگی سیاسی هشتمین، ص۲۱۴.
- ↑ مجلسی، بحار الانوار، ج۴۸، ص۳۱۰
- ↑ عرفانی منش، مهاجران موسوی، ص۶۴۲.
- ↑ عرفانی منش، مهاجران موسوی، ص۶۴۴.
- ↑ فیض قمی، گنجینه آثارقم، ج۲، ص۱۹۴.
- ↑ عرفانی‌منش، مهاجران موسوی، ص۶۴۵-۶۴۶.
- ↑ سیفی قمی تفرشی، سیری کوتاه در جغرافیای تفرش وآشتیان، ص۹۵.
- ↑ جمهرةأنساب العرب، ص۶۵؛ المجدی، ابن الصوفی، ص۳۱۳
- ↑ برای نمونه نگاه کنید به: بحار الأنوار، المجلسی، ج۷۴، ص۲۹۸؛ تاریخ الخمیس، دیار البکری، ج۲، ص۳۸۶.
- ↑ المجدی، ابن الصوفی، ص۳۱۳.
- ↑ بحار الأنوار، مجلسی،ج۴۸،ص:۲۸۵ پاورقی.
- ↑ اعیان الشیعه، ج۲، ص۲۲۴.
منابع
- ابن حزم، جمهرة أنساب العرب، تحقیق لجنة من العلماء، بیروت،دار الکتب العلمیة، ط الأولی، ۱۴۰۳/۱۹۸۳.
- ابن صوفی نسابه، المجدی فی أنساب الطالبیین،مکتبة آیة الله المرعشی النجفی، قم، ۱۴۲۲ق، چاپ دوم.
- ابن عنبه، عمدة الطالب فی انساب آل ابی طالب، چاپ۳، انتشارات رضی، قم، ۱۳۶۲ش.
- امین، سید محسن، أعیان الشیعة، دارالتعارف، بیروت، ۱۴۰۳ق.
- دیار بکری(۹۶۶ق)، شیخ حسین، تاریخ الخمیس فی أحوال أنفس النفیس، دارالصادر، بیروت، بیتا.
- سیفی تفرشی، مرتضی، سیری کوتاه در جغرافیای تفرش و آشتیان، امیرکبیر، چاپ۱، تهران، ۱۳۶۱ش.
- طبرسی، فضل بن حسن، إعلام الوری بأعلام الهدی، آل البیت، قم، ۱۴۱۷ق، چاپ اول.
- عرفانی منش، جلیل، انتشارات امیرکبیر، تهران، ۱۳۹۱ش.
- عاملی، سید جعفر مرتضی، زندگانی سیاسی هشتمین امام، ترجمه سیدخلیل خلیلیان، چاپ ۱، دفتر نشرفرهنگ اسلامی، تهران، بهمن۱۳۵۹ش.
- فیض قمی، عباس، گنجنیه آثار، قم، ۱۳۴۹ش.
- مجلسی، بحار، اسلامیة، تهران، ۱۳۶۳ ش.
- مفید(۴۱۶ق)، الإرشاد فی معرفة حجج الله علی العباد، کنگره شیخ مفید، قم، ۱۴۱۳، چاپ اول.