قَتیلُ العَبَرات به‌معنای کشته اشک‌ها، از القاب امام حسین(ع) است. این لقب که به‌صورت قَتیلُ العَبَرَة نیز به‌کار می‌رود، منظور آن است که امام حسین(ع) شهیدی است که هم یادش گریه‌آور است[۱] و هم اشک ریختن در سوگ او ثواب دارد[۲] و موجب احیای عاشورا است.
این لقب در احادیث امامان شیعه آمده است. امام حسین(ع) خود فرمود: أنَا قَتیلُ العَبَرَةِ لایذکُرُنی مُؤمنٌ الا استَعبَرَ ترجمه: من کشته اشکم، هیچ مؤمنی مرا یاد نمی‌کند مگر آنکه اشک در چشمانش می‌آید.[۳] در روایت دیگری امام حسین(ع) فرمود: من کشته اشک‌هایم، با سختی و اندوه کشته می‌شوم و بر خدا شایسته است که هیچ اندوهگینی نزد من نیاید مگر آن که‌اندوهش را بزداید و او را شادمان به اهل خود برگرداند.[۴] امام علی(ع) در روایتی خطاب به امام حسین(ع) فرمود: «یا عَبرَةَ کُلّ مؤمنٍ» ای اشک هر مؤمن، عرض کرد: پدر جان! مرا می‌گویی؟ فرمود: آری، فرزندم.[۵]
همچنین امام صادق(ع) در زیارت اربعین به امام حسین(ع) چنین سلام می‌دهد: «السَّلَامُ عَلَی الْحُسَینِ الْمَظْلُومِ الشَّهِیدِ السَّلَامُ عَلَی أَسِیرِ الْکُرُبَاتِ وَ قَتِیلِ الْعَبَرَاتِ.»[۶]
آیت الله جوادی آملی:
سالار شهیدان فرمود من برای دو چیز شهید شدم؛ هم برای عبرت و هم برای عَبره...عبرت گرفتن به آن عزاداری می‌گویند که حرکت کند، پویا باشد، از جهل به علم و از جهالت به هدایت، از کندروی به اعتدال و از بیراهه رفتن به استقامت عبور کند... آنکه می‌گوید عاشورا برای عبرت است سخنی گفته است ولی ناقص است نه کامل، کمال در این است که عبرت با عَبره همراه باشد، عَبره یعنی عبور، یعنی اشک ریختن به قدری که تمام صورت را پر کند «أنا قتیل العبرات».
قتیل العبرات در زیارت‌نامه‌ها هم برای او ذکر شده است. از جمله: «و صلّ علی الحسین المظلوم، الشهید الرشید، قتیل العبرات و اسیر الکربات.»[۷]
تعبیر قتیل‌العبرات در اشعار فارسی و عربی شاعران آیینی نیز بازتاب داشته و هر کس به نحوی آن را تشریح و در اشعارش به‌کار برده است.غلامرضا سازگار شاعر و مداح آئینی بر این باور است که امام حسین(ع) فقط کشته اشک نیست و از همه این مسائل بالاتر است و او تنها کشته خود خداست. اما در عین حال، کشته اشک هم هست ولی اشکی که بصیرت‌افزا و معرفت‌بخش باشد.[۸]
صحتی سردرودی عاشوراپژوه هم معتقد است این جمله را باید با تکیه بر شعر کمیت اسدی فهمید که در همان دوران می‌زیسته و بر اساس شعر او منظور امام از قتیل العبرات آن است عامل اصلی شهادت امام حسین(ع) کسانی هستند که با وجود این که می‌توانستند او را یاری کنند، فقط تماشا و دعا کردند و بر او گریستند.[۹]
پانویس
- ↑ علامه مجلسی، بحار الأنوار، ۱۴۰۳ق، ج۴۴، ص۲۷۹.
- ↑ علامه مجلسی، بحار الأنوار، ۱۴۰۳ق، ج۴۴، ص۲۸۱.
- ↑ شیخ صدوق، الامالی، ۱۴۰۰ق، ص۱۱۸.
- ↑ شیخ صدوق، ثواب الأعمال، ۱۴۰۶ق، ج۱، ص۹۸.
- ↑ ابن‌قولویه، کامل الزیارات، ۱۳۵۶ش، ج۱، ص۸.
- ↑ شیخ طوسی، تهذیب الأحکام، ۱۴۰۷ق، ج۶، ص۱۱۳.
- ↑ قمی، مفاتیح الجنان، زیارت مخصوص اول.
- ↑ شرح دو دیدگاه درباره «قتیل العبرات»/ امام حسین(ع) کشته کدام اشک‌هاست؟، خبرگزاری تسنیم.
- ↑ صحتی سردرودی، منطق عاشوراپژوهی، ۱۳۹۴ش، ص۱۲۴-۱۲۵.
منابع
- ابن‌قولویه، جعفربن محمد، کامل الزیارات، نجف اشرف، دار المرتضویة، چاپ اول، ۱۳۵۶ش.
- شیخ طوسی، محمد بن حسن، تهذیب الأحکام، محقق، مصحح، موسوی خرسان، تهران، دارالکتب الإسلامیة، چاپ چهارم، ۱۴۰۷ق.
- شیخ صدوق، محمد بن علی، الامالی، موسسه الاعلمی للمطبوعات، بیروت، ۱۴۰۰ق.
- شیخ صدوق، محمد بن علی، ثواب الاعمال و عقاب الاعمال، قم، دار الشریف الرضی للنشر، چاپ دوم، ۱۴۰۶ق.
- صحتی سردرودی، محمد، منطق عاشوراپژوهی: اصول و مبانی تحقیق در تاریخ امام حسین(ع)، خیمه، قم، ۱۳۹۵ش.
- محدث قمی، عباس، مفاتیح الجنان.
- شرح دو دیدگاه درباره «قتیل العبرات»/ امام حسین(ع) کشته کدام اشک‌هاست؟، خبرگزاری تسنیم، تاریخ انتشار: ۱۴ مهر ۱۳۹۵ش.