فُضَیل بن عَیاض (درگذشته در ۱۸۷ق)، عارف و زاهد مشهور و از رجال صوفیه. وی روایاتی از امام صادق(ع) نقل کرده است. اغلب عالمان رجالی شیعه او را از اهل سنت می‌دانند و در عین حال وی را از راویان موثق و قابل اعتماد به شمار میآورند. گفته‌اند که وی در ابتدا راهزن بوده، ولی در پی حادثه‌ای توبه کرده است.
| عارف و زاهد مشهور | |
| مشخصات فردی | |
|---|---|
| نام کامل | فضیل بن عیاض بن مسعود بن بشر تمیمی یربوعی |
| لقب | ابوعلی |
| ولادت | روستای فُندِین، ناحیه مرو، خراسان |
| وفات | محرم، سال ۱۸۷ق |
| مدفن | قبرستان معلاة (قبرستان ابوطالب) |
| مشخصات دینی | |
| از یاران | امام صادق(ع) |
| فعالیت‌ها | از راویان احادیث امام صادق(ع) |
سرگذشت
فضیل بن عیاض بن مسعود بن بشر تمیمی یربوعی، در ناحیه مرو خراسان و در روستایی به نام فُندِین به دنیا آمده است. کنیه‌اش ابوعلی است و اصالتاً او را از اهل کوفه می‌دانند.[۱] وی در ابتدا در محلی بین ابی‌ورد و سرخس به راهزنی مشغول بود[۲] ولی در پی واقعه‌ای توبه کرد و به عبادت و زهد مشغول شد.
روایتهای مشهور تاریخی درباره داستان توبه فضیل گفته‌اند که شبی وی به نیت یک زن از دیوار خانه‌ای بالا رفته بود، صدای کسی را شنید که مشغول خواندن این آیه از قرآن بود:
- «أَلَمْ یأْنِ لِلَّذِینَ آمَنُوا أَنْ تَخْشَعَ قُلُوبُهُمْ لِذِکْرِ اللّهِ...» (ترجمه:آيا براى كسانى كه ايمان آورده‌اند هنگام آن نرسيده كه دلهايشان به ياد خدا نرم [و فروتن] گردد.)[سوره حدید–۱۶] و بر این اساس فضیل با شنیدن این کلام دگرگون شد و فریاد برآورد: پروردگارا، اکنون زمانش رسیده است. وی در پی این حادثه به گوشه‌ای رفت و زهد اختیار کرد.[۳] داستان توبه او در منبرهای واعظان زیاد یاد می‌شود.
.jpg)
از نظر عالمان
عالمان رجال شیعه از جمله نجاشی[۵]، محمدتقی شوشتری [۶] و سید ابوالقاسم خویی، فضیل را از رجال اهل سنت معرفی کرده‌اند. از وحید بهبهانی نقل شده که وی فضیل را شیعه دانسته است.[۷]
از منظر علمای شیعه فضیل از راویان موثق و قابل اعتماد،[۸] و از اصحاب امام صادق(ع) است.[۹]
پانویس
- ↑ سلمی، طبقات الصوفیه، ۱۴۱۸ق، ص۷.
- ↑ ابن‌خلکان، وفیات الاعیان، دارالثقافه، ج۴، ص۴۷.
- ↑ ابن‌خلکان، وفیات الاعیان، دارالثقافه، ج۴، ص۴۷.
- ↑ سلمی، طبقات الصوفیه، ۱۴۱۸ق، ص۸.
- ↑ نجاشی، الرجال، ۱۴۲۴ق، ص۳۱۰.
- ↑ شوشتری، قاموس الرجال، ۱۴۱۷ق، ج۸، ص۴۳۸.
- ↑ خویی، معجم الرجال، دارالزهرا، ج۱۳، ص۳۳۱-۳۳۲.
- ↑ نجاشی، الرجال، ص۳۱۰.
- ↑ طوسی، رجال، ۱۴۱۵ق، ص۲۶۹.
منابع
- ابن‌خلکان، احمد بن محمد، وفیات الاعیان، بیروت، دارالثقافه.
- خویی، ابوالقاسم، معجم الرجال الحدیث، بیروت، دارالزهرا.
- سلمی، عبدالرحمن، طبقات الصوفیه، قاهره، مکتبة الخانجی، ۱۴۱۸ق.
- شوشتری، محمدتقی، قاموس الرجال، قم، موسسه نشر اسلامی، ۱۴۱۷ق.
- طوسی، محمد بن حسن، رجال الطوسی، قم، انتشارات جامعه مدرسین، ۱۴۱۵ق.
- نجاشی، احمد بن علی، رجال نجاشی، قم، انتشارات جامعه مدرسین، ۱۴۲۴ق.