ابوخالد کابلی

ابوخالد کابلی

مشخصات فردی
نام کامل	ابوخالد کابلی وردان
لقب	کنکر
ولادت	کابل
وفات	اول هجری
مشخصات دینی
از یاران	امام سجاد(ع) و امام باقر(ع)
مشایخ	اصبغ بن نباته و یحیی بن ام طویل
شاگردان	جمیل بن صالح، هشام بن سالم، سدیر صیرفی، ضریس بن عبدالملک و مثنی حناط

ابوخالد کابلی وردان ملقب به کَنکَر، از رجال شیعی قرن اول هجری قمری و از اصحاب امام سجاد(ع) و امام باقر(ع) که پس از مهاجرت به مدینه در جرگه یاران امام سجاد(ع) درآمد. ابوخالد علاوه بر این دو امام، از کسانی چون اصبغ بن نباته و یحیی بن ام طویل نیز روایت کرده است.

نام و لقب

کنکر عنوانی بود که مادرش وی را بدین نام می‌خواند و در روزگار خود میان عامه مردم بدان شهرت نداشت، اما به واسطه خطابی که از سوی امام سجاد(ع) به او با عنوان کنکر در روایات بر جای مانده، به این لقب شهرت یافته بود. ابن طاووس به او کنیه ابویحیی داده که مآخذ دیگر آن را تایید نمی‌کند.

زادگاه

از مجموع روایات چنین برمی‌آید که موطن نخستین ابوخالد، کابل بوده است. با اینکه تصریحی به سال ورود او به حجاز نشده است، ظاهر روایات، حکایت از آن دارد که وی در طول حضور خود در حجاز، آنگاه که در کنار امام سجاد(ع) (امامت: ۶۱-۹۵ ق) بوده، دست‌کم یک بار با مساعدت امام به کابل سفر کرده است.

اعتقاد به امامت امام سجاد(ع)

ابوخالد در آغاز اقامت در مدینه، محمد بن حنفیه را امام می‌دانست و زمانی دراز او را مانند امامی واجب الطاعه خدمت می‌کرد.

آورده‌اند که ابوخالد در مدت ملازمت با محمد بن حنیفه، از اشارات وی درباره مقام والای امام سجاد(ع) و احترام فوق‌العاده‌ای که محمد برای آن امام قائل بود و نیز با راهنمایی و اصرار یحیی بن ام طویل به دیدار امام نائل شد و چون امام او را با نام دوران کودکی‌اش (کنکر) خطاب کرد، بر امامت آن حضرت یقین آورد. آنگاه به ملازمت امام درآمد و چنان پایگاهی یافت که وی را بابو یکی از ثقات و از حواریون امام دانسته‌اند.برقی، مفیدو طوسی، او را در زمره اصحاب آن حضرت آورده‌اند. فضل بن شاذان نیز ابوخالد را یکی از ۵ تنی شمرده که در اوایل امامت امام سجاد(ع) از شیعیان ایشان به شمار می‌آمدند.

از جمله روایات معتبر به تغییر عقیده ابوخالد درباره امامت، حکایت مربوط به شهادت و حکمیت حجر الاسود است که در روایت‌های گوناگون به نحوی با ابوخالد ارتباط یافته و سرانجام منجر به تغییر رای وی در باب امام بر حق می‌شود سید حمیری (م ۱۷۳ ق) که گفته شده با شنیدن همین روایات از آیین کیسانیه دست شسته، این واقعه را به نظم درآورده است.

درباره تلاش وی برای یافتن امام بر حق، روایت دیگری دلالت بر آن دارد که او زمانی به نزد حسن مثنی رفته و از وی میراث امامت را سراغ گرفته است و چون از او ناامید شده، به آستان امام سجاد(ع) شتافته است.

ابوخالد از اصحاب امام باقر

با بالا گرفتن سخت‌گیری حکام اموی بر شیعیان که در طی آن کسانی چون یحیی بن ام طویل کشته شدند، ابوخالد به مکه گریخت و مدتی در آنجا پنهان شد. اگرچه تاریخ درگذشت او مشخص نیست، اما وی دوره امام باقر(ع) (امامت: ۹۵-۱۱۴ ق)را دریافته و به جرگه اصحاب آن حضرت درآمده است.

از راویان حدیث

ابوخالد علاوه بر امام سجاد(ع) و امام باقر(ع)، از کسانی چون اصبغ بن نباته و یحیی بن ام طویل روایت کرده است.

از جمله کسانی که از وی روایت کرده‌اند، جمیل بن صالح، هشام بن سالم، سدیر صیرفی، ضریس بن عبدالملک و مثنی حناط را می‌توان نام برد.

با همه آنچه درباره ابوخالد گفته شد، ناشی اکبر(م ۲۹۳ ق)به جماعتی از «فاطمیه» به عنوان «اصحاب ابوخالد کابلی» اشاره می‌کند که امام سجاد(ع) را در زمان شهادت پدرشان در سن بلوغ نمی‌دانستند.

خلط در منابع رجالی

در منابع، به سبب اشتراک کنیه بین ابوخالد کابلی و ابوخالد قماط مسمی به یزید، از اصحاب امام صادق(ع)، گاه میان این دو خلط شده است. شیخ طوسی یک بار در میان اصحاب امام سجاد(ع) از ابوخالد به صورت «کنکر ابوخالد کابلی» نام برده و افزوده که نام او وردان بوده است. همو بار دیگر در میان اصحاب امام باقر(ع) از شخصی با نام «وردان ابوخالد کابلی اصغر» یاد کرده و گفته است که وی از امام صادق(ع) نیز روایت نموده و یادآور شده که کنکر نام «ابوخالد کابلی کبیر» بوده است.

شیخ طوسی در شمار اصحاب امام صادق(ع) از کنکر نامی به صورت «ابوخالد قماط کوفی» و بار دیگر در میان اصحاب همان امام از «وردان ابوخالد کنکر» نام برده و می‌گوید که از امام صادق(ع) روایت می‌کند. شایان ذکر است که ابن شهر آشوب نیز از «ابوخالد قماط کابلی» یاد کرده و گفته: غالیان خود را به او نسبت می‌دهند.. سخن ابن شهرآشوب از آن رو است که فرقه‌هایی مانند نصیریه و مخمسه، ابوخالد الکابلی را باب چهارم امامان می‌شمارند و روایاتِ زیادی به او نسبت داده‌اند.

پیوند به بیرون

• منبع مقاله: دایرة المعارف بزرگ اسلامی