موسی مُبَرْقَعْ (متوفای ۲۹۶ق) فرزند امام جواد(ع) و برادر کوچک‌تر امام هادی(ع) است. وی اهل علم بوده و روایاتی را از امام جواد(ع) نقل کرده است. مدفن وی در قم است.
او را به جهت پوشاندن چهره‌اش با نقاب، مُبَرقَع می‌نامیده‌اند. موسی مبرقع، جد سادات رضوی است. معروف است که خاندان سادات بُرقعی قم و اطراف ری به او منسوب‌اند. مزار وی در محله چهل اختران قم مورد زیارت و تکریم شیعیان است.
 بقعه و بارگاه امام زاده موسی مبرقع | |
| نام | موسی بن محمد الجواد(ع) |
|---|---|
| کنیه | ابو جعفر، ابو احمد |
| زادگاه | مدینه |
| درگذشت | ۲۲ ربیع‌الثانی سال ۲۹۶ ق |
| مدفن | قم |
| محل زندگی | مدینه (تا شهادت پدر)، کوفه، کاشان، قم |
| لقب(ها) | مبرقع |
| پدر | امام جواد(ع) |
| مادر | سمانه مغربیه |
| مختصات مدفن | ۳۴°۳۸′۱۹″شمالی ۵۰°۵۴′۰۰″شرقی / ۳۴٫۶۳۸۷۰۳°شمالی ۵۰٫۸۹۹۹۷۶°شرقی |
| امامزادگان مشهور | |
| عباس بن علی • زینب کبری • فاطمه معصومه • سید محمد • شاهچراغ • سیده نفیسه سایر امامزادگان | |
نام، لقب و کنیه
نام او موسی است که به موسی مُبَرقَع شهرت دارد. گفته شده که وی برای شناخته نشدن، صورت خود را با نقاب (بُرقَع) می‌پوشاند به‌همین جهت به او مُبَرقَع گفته‌اند.[۱]برخی نیز او را همچون حضرت یوسف (ع) دارای چهره زیبایی دانسته‌اند تا جایی که هنگام عبور از بازار مردم دست از کسب و کار خود برداشته و به آن حضرت خیره می‌شدند به همین دلیل، روی بند به صورت می‌زد تا مبادا باعث گناه کسی شود و به همین دلیل به موسی مبرقع (ع) [برقع پوش] معروف شدند. [۲] از کنیه‌های ذکر شده برای وی، می‌توان به ابواحمد و ابوجعفر اشاره نمود.
زندگینامه
موسی فرزند امام جواد(ع) و مادرش سمانه مغربیه همان مادر امام هادی(ع) است. میان مورخان در تعداد و اسامی فرزندان امام جواد(ع) اختلافاتی وجود دارد؛ با این وجود همه آنها موسی مبرقع را جزء فرزندان ایشان برشمرده‌اند.[۳] وی دو سال بعد از امام هادی(ع) در سال ۲۱۴ [۴] در مدینه به دنیا آمد. موسی در خُلق و خو به مادرش شباهت داشت.[۵] موسی تا زمان شهادت امام جواد(ع) در آنجا اقامت داشت و بعد از آن به کوفه رفت و مدتی را در این شهر سپری کرد و در سال ۲۵۶ق برای سکونت، قم را برگزید[۶] و به آنجا مهاجرت کرد؛ البته برخی از اهالی شهر به جهت عدم شناخت، او را اخراج کردند[یادداشت ۱] و او به کاشان رفت، و در آنجا مورد تکریم عبدالعزیز بن ابی دلف قرار گرفته و به وی خلعت و مَرکَب بخشید و حقوق سالیانه برای وی مشخص نمود.[۸] بعد از مدتی مردم قم از این عمل خود پشیمان گشته و خواستار بازگشت موسی به قم شدند.[۹]. وی در ۲۲ ربیع‌الثانی سال ۲۹۶ هجری در قم رحلت کرد.[۱۰] در محله چهل اختران به خاک سپرده شد.[۱۱][یادداشت ۲]
جایگاه حدیثی موسی
موسی با علم حدیث و درایه آشنا بود و همچنین راوی حدیث بوده است. علمای شیعه به عدالت، وثاقت و دیانت موسی مبرقع اعتراف کرده و برخی از راویان حدیث که هیچگاه از افراد ضعیف و غیر ثقه روایت نمی‌کنند از او روایت کرده‌اند.[۱۲] شیخ کلینی در کتاب کافی[۱۳]، شیخ طوسی در کتاب تهذیب،[۱۴] شیخ مفید در الاختصاص،[۱۵] و ابن شعبه حرانی در کتاب تحف العقول از وی حدیث نقل کرده‌اند.[۱۶] هم چنین موسی مبرقع نقل کرده که یحیی بن اکثم نامه‌ای به امام هادی(ع) نگاشته و از وی در مورد مسائلی مانند تشخیص خنثی نظر خواسته است.[۱۷]
جد سادات رضوی
موسی مبرقع جد سادات رضوی به شمار می‌آید و نسب آنها به موسی می‌رسد، سادات رضوی در کشورهای مختلف از جمله ایران، هند، پاکستان، افغانستان، عراق، شام و غیره زندگی می‌کنند.
| نام امامزاده | بقعه | از نسل امام | شهر، استان |
|---|---|---|---|
| هلال بن علی | امامزاده هلال بن علی | امام علی (ع) | اصفهان-آران و بیدگل |
| هاشم بن حسن بن یحیی | امامزاده هاشم | امام علی (ع) امام حسن(ع) |
مازندران-آمل |
| عبدالعظیم حسنی | حرم حضرت عبدالعظیم | امام حسن(ع) | ری |
| شرف‌الدین داود الحسنی | امامزاده داود | امام حسن(ع) | تهران-کوه‌های کن |
| حسن بن حسین بن اسحاق | امام حسن(ع) | لرستان-الیگودرز | |
| جلال الدین اشرف | امامزاده جلال الدین اشرف | امام حسن(ع) | گیلان-آستانه اشرفیه |
| محسن بن علی بن حسین (الاثرم) | امامزاده محسن یا امامزاده کوه | امام حسن(ع) | همدان |
| علی‌اکبر بن ابراهیم بن حسین | امامزاده علی‌اکبر چیذر | امام سجاد(ع) | محله چیذر تهران |
| محمد بن محمد بن زید | امامزاده محروق | امام سجاد(ع) | خراسان رضوی - نیشابور |
| عبدالله بن حسین بن علی اصغر بن زین‌العابدین | امامزاده عبدالله | امام سجاد(ع) | خوزستان-شوشتر |
| محمد بن زید بن علی | امامزاده محمد بن زید | امام سجاد(ع) | خوزستان - شوشتر |
| حسن، حسین، ابراهیم و جعفر | بقعه چهار امامزاده قم | امام سجاد(ع) | قم |
| اظهر بن علی | امامزاده اظهر بن علی | امام سجاد(ع) | روستای درگزین، شهر رزن، همدان |
| احمد بن علی | امامزاده احمد | امام باقر(ع) | اصفهان - حسن آباد |
| علی بن محمد باقر(ع) | مشهد اردهال | امام باقر(ع) | اصفهان - کاشان |
| علی بن جعفر الصادق | سه بقعه منسوب در عُریض (مدینه)، قم و سمنان | امام صادق(ع) | مدینه/قم/ سمنان |
| علی زین العابدین | درب امام | امام صادق(ع) | اصفهان |
| جعفر بن علی | امامزاده جعفر | امام صادق(ع) | یزد |
| خدیجه خاتون | بقعه خدیجه‌خاتون | امام صادق(ع) | قم |
| حمزه بن موسی(ع) | در جوار آستانه حضرت عبدالعظیم | امام کاظم(ع) | تهران - ری |
| حسین بن موسی بن جعفر(ع) | علاءالدین حسین | امام کاظم(ع) | فارس - شیراز |
| محمد بن موسی بن جعفر(ع) | سید میرمحمد | امام کاظم(ع) | فارس - شیراز |
| حکیمه دختر امام کاظم(ع) | امام کاظم(ع) | کهکیلویه و بویراحمد - گچساران | |
| اسحاق بن موسی(ع) | مشهدِ نور گرگان | امام کاظم(ع) | شهر گرگان |
| اسحاق بن موسی(ع) | امامزاده اسحاق بن موسی بن جعفر (ساوه) | امام کاظم(ع) | |
| جعفر بن موسی کاظم | امامزاده شاهرضا | امام کاظم(ع) | اصفهان - شهرضا |
| زینب بنت موسی بن جعفر | زینبیه | امام کاظم(ع) | اصفهان |
| آقاعلی عباس | امامزاده آقا علی عباس | امام کاظم(ع) | اصفهان - کاشان |
| صالح بن موسی کاظم | امامزاده صالح | امام کاظم(ع) | تهران - تجریش |
| حسین بن موسی بن جعفر | امام کاظم(ع) | کوفه/ شیراز/ خراسان جنوبی - طبس | |
| محمد بن موسی کاظم | امامزاده سبز قبا | امام کاظم(ع) | خوزستان-دزفول |
| سید بهاءالدین محمد | امامزاده سید بهاء الدین محمد (شیخ شبان) | امام کاظم(ع) | چهارمحال وبختیاری |
| علی بن حمزه | امامزاده شاه میر علی بن حمزه | امام کاظم(ع) | فارس - شیراز |
| محمد بن حسن | آقامشهید | امام کاظم(ع) | فارس - فراشبند |
| یحیی بن موسی کاظم | امامزاده یحیی بن موسی | امام کاظم(ع) | سمنان |
| عبیدالله بن موسی | کوسه هجیج | امام کاظم(ع) | کرمانشاه - روستای هجیج |
| سید سلطان‌محمد | امامزاده سید سلطان‌محمد (پیرچوگان) | امام کاظم(ع) | هرمزگان - رودان |
| عبدالله بن احمد الشعرانی | امامزاده عبدالله | امام کاظم(ع) | همدان |
| حسن بن عبدالله | امامزاده امام حسن | امام کاظم(ع) | شهرستان دیلم، استان بوشهر |
| حبیب بن موسی بن جعفر | زیارتگاه حبیب بن موسی | امام کاظم(ع) | کاشان |
| خدیجه خاتون | بقعه خدیجه‌خاتون | امام کاظم(ع) | قم |
| حسین بن علی | امامزاده حسین | امام رضا(ع) | قزوین |
| جعفر بن علی بن موسی الرضا | امامزاده جعفر بن رضا معروف به امامزاده شاه‌کرم | امام رضا(ع) | اصفهان |
| موسی بن محمد | امامزاده موسی مبرقع - چهل‌اختران | امام جواد(ع) | قم |
| احمد بن موسی مبرقع | امامزاده سلطان میراحمد یا احمد بن موسی مبرقع | امام جواد(ع) | اصفهان - کاشان |
| امامزاده اسماعیل | امام جواد(ع) | فارس - فسا | |
| حسین بن علی النقی | شاهزاده حسین | امام هادی(ع) | همدان |
مهاجرت خواهران موسی به قم
گفته شده وقتی موسی به قم آمد خواهرانش زینب، ام محمد و میمونه نیز به نزد او در قم آمده و ساکن شدند و در همانجا رحلت کردند و در کنار حضرت معصومه به خاک سپرده شدند.[۱۸]
بقعه و بارگاه
تاریخ بنای بارگاه موسی مبرقع سال ۹۵۰ق و بانی آن شاه طهماسب صفوی است. معمار این بنا "استاد سلطان قمی" از مشاهیر معماری دوره صفویه است که نام وی در زیارتگاه ضبط شده است. در سال ۹۵۳ق به دستور شاه طهماسب صفوی سقفی بسیار مرتفع از آجر بر این بقعه زده شد.
چهل اختران
تعدادی از فرزندان و نوادگان موسی مبرقع در بقعه خانوادگی وی در کنار مرقدش معروف به چهل اختران مدفون می‌باشند.[۱۹] اسامی ۱۴ نفر آنها در تاریخ قم آمده است.[۲۰] مشهور است که در این بقعه چهل زن، چهل مرد و بیست و پنج کودک (در مجموع صد و پنج نفر) دفن شده‌اند.
امامزاده زید
در نزدیکی مقبره موسی مبرقع امامزاده‌ای از نوادگان امام سجاد(ع) به نام زید بن علی نیز مدفون است.[۲۱] بنای این امامزاده عمارتی است که گنبدی کوچک از آجر به شکل کلاه خود بر فراز آن به چشم می‌خورد و به سده نهم تعلق دارد. فیض قمی نسب او را با ۹ واسطه به امام سجاد(ع) رسانده است.[۲۲] به نظر برخی امامزاده علی‌اکبر چیذر جد وی است.[۲۳]
آثار درباره او
- البدر المشعشع در احوال ذریة موسی المبرقع، نوشته: حسین نوری طبرسی[۲۴]
- ترجمه موسی المبرقع (کتاب)|ترجمه موسی المبرقع، تألیف محمد کجوری طهرانی.
- اضواء علی حیات موسی المبرقع و ذریته، تألیف فرزند مرحوم حاج سید علینقی کشمیری.
- ستاره درخشان آسمان امامت و ولایت، تألیف سید مصطفی برقعی.
نگارخانه
-
ورودی آستانه امام زاده موسی مبرقع
-
نمایی از ضریح و آینه کاری زیر گنبد امامزاده موسی مبرقع
-
بخشی از آینه کاری امامزاده موسی مبرقع
-
آیت الله صافی گلپایگانی در حال نماز خواندن کنار ضریح امامزاده موسی مبرقع
-
آیت‌الله نوری همدانی در مراسم غبارروبی ضریح امامزاده موسی مبرقع
.jpg)
.jpg)
پانویس
- ↑ حرانی، تحف العقول عن آل الرسول، ۱۴۱۶ق، ص۴۷۶؛ عطاردی، مسند الامام الجواد، ۱۴۱۰ق، ص۸۴ و ۸۵
- ↑ چهل اختران سومین قطب مذهبی قم؛ https://www.mehrnews.com/news/5177924/چهل-اختران-سومین-قطب-مذهبی-قم
- ↑ بحرالعلوم گیلانی، انوار پراکنده در ذکر احوال امامزادگان و بقاع متبرکه ایران، ۱۳۷۶ش، ج۱، ص۳۷۸.
- ↑ بحرانی، عوالم العلوم و المعارف، ج۲۳-الجوادع، ص۵۵۳
- ↑ مجلسی، بحارالانوار،۱۴۰۳ق، ج۵۰، ص۱۲۳
- ↑ قمی، تاریخ قم، ۱۳۶۱ش، ص۲۱۵
- ↑ عطاردی، مسند الامام الجواد، ص۸۶.
- ↑ قمی، تاریخ قم، ۱۳۶۱ش، ص۲۱۵
- ↑ حرانی، تحف العقول عن آل الرسول، ۱۴۱۶ق، ص۴۷۶؛ عطاردی، مسند الامام الجواد، ۱۴۱۰ق، ص۸۴ و ۸۵.
- ↑ حرانی، تحف العقول عن آل الرسول، ۱۴۱۶ق، ص۴۷۶؛ عطاردی، مسند الامام الجواد، ۱۴۱۰ق، ص ۸۴ و ۸۵
- ↑ قمی، تاریخ قم، ۱۳۶۱ش، ص۲۱۵
- ↑ بحرالعلوم گیلانی، انوار پراکنده در ذکر احوال امامزادگان و بقاع متبرکه ایران، ۱۳۷۶ش، ج۱، ص۳۸۴.
- ↑ کلینی، فروع کافی، ج۷، ص۱۵۸، به نقل از: بحرالعلوم گیلانی، انوار پراکنده در ذکر احوال امامزادگان و بقاع متبرکه ایران، ۱۳۷۶ش، ج۱، ص۳۸۴.
- ↑ طوسی، تهذیب الکلام، ۱۴۰۶ق، ج۹، ص۳۵۵.
- ↑ مفید، الإختصاص، ۱۴۱۳ق، ص ۹۱
- ↑ حرانی، تحف العقول عن آل الرسول، ۱۴۱۶ق، ص۴۷۶.
- ↑ کلینی، کافی،۱۳۶۷ش، ج۷، ص۱۵۸؛ طوسی، تهذیب الکلام، ۱۴۰۶ق، ج۹، ص۳۵۵.
- ↑ قمی، تاریخ قم، ۱۳۶۱ش، ص۲۱۶؛ عطاردی، مسند الامام الجواد، ۱۴۱۰ق، ص ۸۴ و ۸۵
- ↑ اردکانی، سبز پوشان، ۱۳۸۴ش، ۱۱۴
- ↑ قمی، تاریخ قم، ۱۳۶۱ش، ص۲۲۴
- ↑ بحرالعلوم گیلانی، انوار پراکنده در ذکر احوال امامزادگان و بقاع متبرکه ایران، ۱۳۷۶ش، ج۱، ص۴۳۷.
- ↑ فیض قمی، گنجینه آثار قم، ۱۳۴۹-۱۳۵۰ش، ص۵۵۲.
- ↑ احمدی، نور علی نور، ۱۳۸۸ش، ص۱۳
- ↑ البدر المشعشع فى احوال ذرّیّة موسى المبرقع، وبگاه کتابخانه های ایران.
یادداشت
- ↑ عطاردی مسند نگار شیعه بر این باور است که موسی مبرقع به سبب روبند و نقابی که بر چهره‌اش می‌افکند مورد شناسایی مردم قم واقع نشد و به همین دلیل او را از شهر بیرون کردند ولی بعد ازآن که او را شناختند بی نهایت تکریم کردند. [۷]
- ↑ عطاردی به اشتباه محل دفن موسی مبرقع را به جای چهل اختران محله «دربهشت» قم معرفی کرده است. عطاردی، مسند الامام الجواد، ص۸۶
منابع
- البدر المشعشع فى احوال ذرّیّة موسى المبرقع، وبگاه کتابخانه های ایران.
- ابن عنبه، احمد بن علی بن حسین بن علی، عمدة الطالب، نجف.
- احمدی قمی، حسین، نور علی نور (زیارت نامه حضرات امام زادگان موسی مبرقع، احمدبن محمد اعرج، زید و چهل اختران علیهم السلام)، قم، مسجد مقدس جمکران، ۱۳۸۸ش.
- اردکانی، احمد محیطی، سبز پوشان، انتشارات زائر، ۱۳۸۴ش.
- بحرالعلوم گیلانی، محمد مهدی، انوار پراکنده در ذکر احوال امامزادگان و بقاع متبرکه ایران، قم، انتشارات مسجد مقدس جمکران، چاپ اول، ۱۳۷۶ش.
- بحرانی، عبد الله اصفهانی، عوالم العلوم و المعارف، مستدرک- حضرت زهرا تا امام جواد(ع)، قم، مؤسسة الإمام المهدی عجّل الله تعالی فرجه الشریف.
- حرانی، محمد حسن بن علی بن حسین، تحف العقول عن آل الرسول، تصحیح علی اکبر غفاری، قم، مؤسسة النشر الاسلامی، ۱۴۱۶ق.
- طوسی، ابی جعفر محمد بن الحسن، تهذیب الکلام، محقق سید حسن الخرسان، بیروت، دار الاضواء، الطبعة الثالثة، ۱۴۰۶ق/ ۱۹۸۵م.
- عطاردی، عزیز الله، مسند الامام الجواد، قم، المؤتمر العالمی للامام الرضا، ۱۴۱۰ق.
- فیض قمی، کتاب گنجینه آثار قم، قم، ۱۳۴۹-۱۳۵۰ش.
- قمی، حسن بن محمد بن حسن، تاریخ قم، ترجمه حسن بن علی بن حسن عبد الملک قمی، تحقیق سید جلال الدین تهرانی، تهران، توس، ۱۳۶۱ش.
- مفید، الإختصاص، کنگره شیخ مفید، قم، ۱۴۱۳ق، چاپ اوّل.
- نوری، میرزا حسین، بدر مشعشع فی احوال موسی مبرقع، چاپ سنگی، قم.
- سایت راسخون؛ https://rasekhoon.net/media/show/1555438/آشنایی-با-امامزاده-موسی-مبرقع-فرزند-بلافصل-امام-جواد-علیه-السلام
پیوند به بیرون