عمر بن علی بن ابی‌طالب مشهور به عمر الاَطرف از فرزندان امام علی(ع) است. شماری از مورخان او را یکی از شهدای کربلا دانسته‌اند و شماری دیگر بر این باورند وی در واقعه کربلا حضور نداشته است.
 آرامگاه شهدای کربلا | |
| مشخصات فردی | |
|---|---|
| خویشاوندان | امام علی(ع)؛ امام حسن(ع)؛ امام حسین(ع) |
| وفات | سال ۶۱ قمری یا سال ۶۷ قمری ، کربلا؛(بنابر قولی) |
| علت وفات | شهادت در واقعه کربلا(بنابر قولی) |
| مشخصات دینی | |
| از یاران | امام حسین (ع) |
زندگانی
برخی عمر بن علی را عمر اکبر[۱] و کنیه او را ابوالقاسم یا ابوحفص[۲] یاد کرده‌اند. نام مادرش به اختلاف گزارش شده است. ابن سعد و یعقوبی نام مادرش را صهبا (ام حبیب) دختر ربیعه تغلبی دانسته و آورده‌اند که این زن را خالد بن ولید در عین التمر به اسارت گرفت و به مدینه آورد، اما اینکه در چه سالی حضرت علی(ع) با او ازدواج کرد اطلاعی در دست نیست.[۳] برخی دیگر نام مادرش را لیلی دختر مسعود دارمی دانسته‌اند. فخر رازی عمر را کوچکترین فرزند علی(ع) دانسته است.[۴]
بنا به نوشته سپهر، امام علی(ع) دو پسر به نام‌های عمر داشته است: یکی عمرالاکبر که مادرش ام حبیبه بود و در کربلا حضور نداشت و دیگری عمراصغر که پس از برادرش ابوبکر در روز عاشورا به شهادت رسید.[۵]
دلیل نامگذاری
بلاذری و ذهبی نوشته‌اند که عمر بن خطاب او را هم نام خود کرد و به او غلامی بخشید.[۶] وی نام افراد دیگری را نیز تغییر داده است.[۷] از سوی دیگر نام عمر و امثال آن از اسامی رایج زمان بوده و بیش از بیست نفر از صحابه دارای این نام بوده‌اند.[۸]
حضور در کربلا
خوارزمی[۹] و ابن شهر آشوب،[۱۰] نام وی را در شمار شهدای کربلا آورده‌اند. وی روز عاشورا در حالی که این رجز را می‌خواند بر دشمن یورش آورد:[۱۱]
وی به زحر که برادرش، ابوبکر، را کشته بود حمله کرد و این اشعار را می‌خواند:
عمر، زحر را کشت و سپس به شهادت رسید.[۱۲]
بر اساس برخی گزارش‌ها عمر اطرف در کربلا حضور نداشته بلکه محمد بن علی بن ابی‌طالب مشهور به عمراکبر بوده که به همراه برادرش ابوبکر در کربلا به شهادت رسیده است. بر همین اساس عمر اطرف تا زمان خلافت عبدالملک بن مروان زنده بود[۱۳] و با حسن مثنی و امام سجاد(ع) دربارهٔ صدقات پیامبر(ص) و علی (ع) نزاع داشت.[۱۴] گزارش‌های دیگری او را از طرفداران مصعب بن زبیر، قاتل مختار ثقفی، دانسته‌اند.[۱۵] گفته شده در «مسکن» کشته شد. قبری نیز در آنجا منسوب به اوست. هرچند در درستی این گزارش شک و تردید وجود دارد.[۱۶]
چنین گزارشی نیز در دست است كه وقتى خبر شهادت امام حسين عليه السلام به وى رسيد، لباس‌هاى رنگى‌اش را پوشيد و بر درِ خانه‌اش نشست و گفت: من، جوانى دورانديشم. اگر با آنان مى‌رفتم، بايد در نبرد، شركت مى‌كردم و كشته مى‌شدم.[۱۷]
پانویس
- ↑ ابن سعد، طبقات الکبری، ج۳، ص۱۴.
- ↑ عمری، المجدی، ص۷؛ الشجره المبارکه، ص۲۰۳؛ ابن عنبه، عمده الطالب، ص۳۶۲.
- ↑ ابن سعد، طبقات الکبری، ج۳، ص۱۱۴؛ تاریخ یعقوبی، ج ۲، ص۱۳۹؛ ابن حزم، جمهرة انساب العرب، ج۱، ص۳۱.
- ↑ الشجره المبارکه، ص۱۸۹.
- ↑ سپهر کاشانی، ناسخ التواریخ، ج۲، ص۳۵۵-۳۳۳.
- ↑ بلاذری، انساب الاشراف، ج۲، ص۴۱۳؛ ذهبی، سیر أعلام النبلاء، ج۴، ص۱۳۴.
- ↑ ابن حجر عسقلانی، الإصابه، ج۵، ص۲۹؛ ج۱، ص۱۸۶.
- ↑ ابن حجر عسقلانی، الإصابه، ج۴، ص۵۸۷-۵۹۷.
- ↑ خوارزمی، مقتل الحسین، ج ۲، ص۲۸.
- ↑ ابن شهر آشوب، مناقب، ج۴، ص۱۰۷.
- ↑ خوارزمی، مقتل الحسین، ج۲، ص۲۹–۲۸.
- ↑ خوارزمی، مقتل الحسین، ج ۲، ص۲۹–۲۸
- ↑ طبری، تاریخ، ج۵، ص۱۵۴.
- ↑ مفید، الارشاد، ج۲، ص۱۴۹؛ شرح الاخبار، ج۳، ص۱۹۱–۱۸۴
- ↑ دینوری، الأخبارالطوال، ص۳۰۷.
- ↑ یوم الطف، ص۱۹۱
- ↑ محمدی ری شهری، دانشنامه امام حسین(ع)، ج۳، ص۴۲۵، پاورقی.
منابع
- منبع اصلی: جمعی از پژوهشگران زیر نظر سید علیرضا واسعی، نگاهی نو به جریان عاشورا، قم، مؤسسه بوستان کتاب، چاپ هفتم، ۱۳۹۰ شمسی، ص۱۳۱-۱۲۹.
- ابن حجر عسقلانی، الإصابة فی تمییز الصحابة، تحقیق علی محمد البجاوی، دار الجیل، بیروت، چاپ اول، ۱۴۱۲ق.
- ابن حزم، جمهرة انساب العرب، چاپ اول: بیروت، دار الکتب العلمیه، ۱۴۰۳ق.
- ابن سعد، طبقات الکبری، تحقیق عبدالقادر عطا، ج ۳، بیروت، دار الکتب العلمیه، چاپ دوم، ۱۴۱۸ق.
- ابن شهرآشوب، مناقب آل ابی طالب، ج ۴، چاپ دوم، بیروت، دار الاضواء، ۱۴۱۲ق.
- ابن عنبه، عمدة الطالب، چاپ دوم: قم، انتشارات رضی، ۱۳۶۲ش.
- بلاذری، جمل من انساب الاشراف، تحقیق سهیل زکار و زرکلی، ج۲، چاپ اول، بیروت، دار الفکر، ۱۴۱۷ق.
- ذهبی، محمد بن أحمد بن عثمان، سیر أعلام النبلاء، تحقیق شعیب الأرناؤوط، محمد نعیم العرقسوسی، مؤسسة الرسالة، بیروت، چاپ نهم، ۱۴۱۳ق.
- طبری، محمد بن جریر، تاریخ طبری، تحقق محمد ابوالفضل ابراهیم، ج ۵، بیروت، بی‌تا.
- عمری، المجدی فی انساب الطالبین، تحقیق احمد مهدوی دامغانی، نشر کتابخانه آیت‌الله مرعشی.
- محمدی ری شهری، محمد، دانشنامه امام حسین(ع)، ترجمه: عبدالهادی مسعودی و مهدی مهریزی، قم، دارالحدیث، چاپ دوم، ۱۳۸۸ش.
- مفید، الارشاد، موسسة آل البیت، ج ۱، چاپ اول، قم، انتشارات الموتمر العالمی، ۱۴۱۳ق.
- یعقوبی، احمد بن واضح، تاریخ یعقوبی، ج ۲، چاپ ششم: بیروت، دار صادر، ۱۴۱۵ق.