رمضان
 | |
| اطلاعات کلی | |
|---|---|
| نام‌های دیگر: | رمضان المبارک، رمضان المعظم |
| ماه قبل: | شعبان |
| ماه بعد: | شوال |
| در سنت دینی | |
| اعمال و آیین‌ها: | هزار رکعت نماز، احیاء شبهای قدر، اعتکاف، نمازهای ماه رمضان، قرآن به سر گرفتن. |
| دعاها: | دعای ورود به ماه رمضان، دعاهای مختصر روزانه، دعای افتتاح، دعای سحر، دعای ابوحمزه ثمالی، دعای مجیر، دعای جوشن کبیر. |
| احکام شرعی | روزه واجب، استهلال، کفاره جمع، کفاره روزه |
| از ماه‌های حرام | نمی‌باشد |
| مناسبت‌ها و وقایع | نزول قرآن، غزوه بدر، فتح مکه، ولایتعهدی امام رضا(ع)، ضربت خوردن امام علی(ع)، معراج پیامبر. روز قدس. |
| آیات مرتبط | سوره بقره آیه ۱۸۵. |
| در فرهنگ عامه | |
| سنت‌های عرفی: | افطاری دادن، پخت غذاها و شیرینی‌های مخصوص این ماه، سحرخوانی، گرگیعان |
رَمَضان یا رَمَضانُ المُبارَک نهمین ماه قمری که روزه در آن بر مسلمانان واجب است. این ماه را بهترین زمان برای نزدیک‌شدن انسان به خداوند دانسته‌اند. عبادت و روزه‌داری در ماه رمضان را بخشی از هویت مسلمانان در جهان امروز برشمرده‌اند.
ماه رمضان، بنا به گفته پیامبر اسلام و اهل‌بیت(ع)، ماه میهمانی خدا است که درهای آسمان در آن گشوده شده و ارزش نماز در آن، چند برابر نماز در ماه‌های دیگر است. قرآن و برخی دیگر از کتاب‌های آسمانی، در این ماه نازل شده است.
این ماه تنها ماهی است که نام آن در قرآن آمده است. این ماه، نزد مسلمانان احترام و جایگاه ویژه‌ای دارد. از مهمترین عبادت‌های این ماه، تلاوت قرآن، اِحیای شبهای قدر، دعا، استغفار، افطاری‌دادن و کمک به نیازمندان است. حضرت علی(ع)، نخستین امام شیعیان در بیست و یکم ماه رمضان به شهادت رسیده است.
فرهنگ‌ها و زیست‌گاه‌های مختلف، سبب شکل‌گیری سنت‌های عرفی و قومی متنوع، مخصوص ماه رمضان شد. این سنت‌ها شامل مهمانی‌ها، مراسمات جمعی، پخت انواع شیرینی‌ها و غذاها، تزئینات، نمادهای متفاوت، برگزار کردن انواع مسابقات فرهنگی و ورزشی و ... است.
محتویات
کلیات
«رَمَضان» به معنای شدت گرمای خورشید[۱] نهمین ماه قمری است[۲] که گرفتن روزه در آن بر عموم مسلمانان واجب است.[۳]
قرآن کریم[۴] و برخی دیگر از کتاب‌های آسمانی در این ماه بر پیامبران نازل شده‌اند.[۵] کلمه رمضان، یکی از اسماء الهی است.[۶] ماه مبارک رمضان نمادی از هویت دینی جامعه اسلامی شمرده شده است.[۷]
واژه رمضان یک بار در قرآن ذکر شده[۸] و تنها ماهی است که نامش در قرآن آمده است:[۹]
شَهْرُ رَمَضَانَ الَّذِی أُنزِلَ فِیهِ الْقُرْآنُ هُدًی لِّلنَّاسِ وَبَینَاتٍ مِّنَ الْهُدَیٰ وَالْفُرْقَانِ ۚ فَمَن شَهِدَ مِنكُمُ الشَّهْرَ فَلْیصُمْهُ ۖ
|
ماه رمضان [همان ماه] است كه در آن، قرآن فرو فرستاده شده است، [كتابی] كه مردم را راهبر، و [متضمّن] دلایل آشكار هدایت، و [میزان] تشخیص حق از باطل است. پس هر كس از شما این ماه را درک كند باید آن را روزه بدارد، و كسی كه بیمار یا در سفر است [باید به شماره آن،] تعدادی از روزهای دیگر [را روزه بدارد]... .[۱۰]
|
همچنین سوره قدر در قرآن وجود دارد و در آن به نزول قرآن در شب قدر اشاره شده است. همه مفسران، شب قدر را در ماه رمضان دانسته‌اند.[۱۱]
فضائل ماه رمضان
پیامبر اکرم(ص) در خطبه شعبانیه فضایلی را برای این ماه بر شمردند از جمله این که مردم در آن ماه به مهمانی خدا دعوت شده‌اند. شب قدر در این ماه و بهتر از هزار ماه است. احیا و نمازگزاردن در یک شب از شبهای آن برابر با نماز هفتاد شب در ماه‌های دیگر است. ماه صبر است و پاداش صبر بهشت خداست. ماه همدردی است. ماهی است که روزی بندگان مؤمن افزون می‌شود. پاداش آنکه در این ماه مؤمنی را افطار دهد، برابر با آزادکردن بنده است.[۱۲] هم چنین ایشان، این ماه را ماهی می دانند که اگر ارزش آن شناخته شود انسان آرزو می‌کند تمام سال رمضان باشد؛[یادداشت ۱] طبق سخن پیامبر(ص)، ماه رمضان،ماه بسته‌شدن درهای جهنم، ماه گشوده‌شدن درهای بهشت و ماه به زنجیر کشیده شدن شیاطین است.[یادداشت ۲]
علاوه بر سخنان پیامبر(ص)، در روایات متعددی از معصومین(ع)، فضایل بسیاری برای این ماه نقل شده است. برخی از این اوصاف عبارت‌اند از:
- ماه مغفرتی که اگر بنده‌ای در آن بخشیده نشود امیدی به آمرزش او در سایر ماه‌ها نیست؛[یادداشت ۳]
- ماه خدا[یادداشت ۴]
- ماه رحمت و بخشایش الهی[یادداشت ۵]
- ماه سوختن گناهان[یادداشت ۶]
- ماه گشوده شدن درهای آسمان[یادداشت ۷]
- ماه مضاعف شدن پاداش‌ها[یادداشت ۸]
- بهار قرآن[یادداشت ۹]
بر اساس حدیثی از امام صادق(ع)، خوش اخلاقی در این ماه باعث ثبات قدم شخص بر روی پل صراط خواهد شد.[یادداشت ۱۰]
تعیین آغاز و پایان ماه رمضان
اول ماه رمضان و اول ماه شوال با یکی از راه‌های زیر ثابت می‌شود:
- خود شخص هلال اول ماه را ببیند.
- یقین پیدا کردن از گفته عده‌ای.
- شهادت دو مرد عادل که گفته آنها با یکدیگر در تعارض نباشد.
- سی روز از اول ماه قبل گذشته باشد.
- حُکم حاکم شرع (نظر برخی مراجع تقلید)[۱۳]
برخی احادیث، ماه رمضان را همیشه سی روزه دانسته[۱۴] و گروهی از فقهای قدیم بدان قائل بودند[۱۵] اما در مقابل، بعضی روایات بیان می‌کند که ماه رمضان همچون دیگر ماه‌ها در نوسان است؛ می‌تواند ۲۹ یا ۳۰ روزه باشد.[۱۶] بیشتر فقها قائل به این دیدگاه‌اند.[۱۷]
اعمال ماه رمضان
ماه رمضان مهمترین ماه عبادت مسلمانان است و در روایات، اعمال و عبادت‌های مختلفی برای این ماه نقل شده که برخی مشترک و برخی برای برای روزهای خاص می‌باشند. دعای مشترکی برای تمام روزهای ماه رمضان نقل شده چنین است:
| « | یا عَلِیُ یا عَظیمُ یا غَفُورُ یا رحیمُ أنْتَ الرَّبُّ العظیمُ الَذی لیس کَمِثْلِهِ شَی ءٌ و هُوَ السَّمیعُ الْبَصیرُ وَ هذا شَهْرٌ عَظَّمْتَهُ و کَرَّمْتَهُ و شَرَّفْتَهُ و فَضَّلْتَهُ عَلَی الشُّهُورِ و هُوَ الشَّهْرُ الَّذی فَرَضْتَ صِیامَهُ عَلَی و هُوَ شَهْرُ رَمَضانَ الَّذی أَنْزَلْتَ فِیهِ الْقُرانَ هُدی لِلنّاسِ و بَیناتٍ مِنَ الْهُدی و الْفُرْقانِ و جَعَلْتَ فیهِ لَیلَةَ الْقَدْرِ و جَعَلْتَها خَیرا من أَلْفِ شَهْرٍ فَیاذَ الْمَنِّ و لا یمَنُّ عَلَیکَ مُنَّ عَلَی بِفَکاکِ رَقَبَتی مِنَ النّارِ فیمَنْ تَمُنُّ عَلَیه وَ أَدْخِلْنی الْجَنَّة بِرَحْمتِکَ یا أرْحَم الرّاحِمِینَ[۱۸][یادداشت ۱۱] | » |
روزه
روزه، خودداری از انجام برخی کارها از جمله خوردن و آشامیدن از اذان صبح تا اذان مغرب است.[۱۹] دستور روزه گرفتن در ماه رمضان و بسیاری از احکام مربوط به آن در سوره بقره آمده است.[۲۰] وجوب روزه ماه رمضان را از ضروریات دین و منکر آن را مرتد دانسته‌اند.[۲۱]
قرآن و اهل‌بیت برای روزه آثار بسیاری از جمله کسب تقوا،[۲۲] وسیله امتحان و تثبیت اخلاص،[۲۳] یادآوری گرسنگی و تشنگی قیامت،[۲۴] و استجابت دعا هنگام افطار[۲۵] ذکر کرده‌اند.
شب قدر
شیعیان شب قدر را یکی از شبهای ۱۹، ۲۱ و یا ۲۳ این ماه است و احتمال شب قدر بودن شب ۲۳ رمضان را بیشتر دانسته‌اند.[۲۶] اهل‌سنت بر شب ۲۷ رمضان برای شب قدر بودن تاکید بیشتری دارند.[۲۷]
شیعیان هر ساله در مساجد، تکیه‌ها، حرم امامان یا امامزادگان، حسینیه‌ها یا خانه‌های خود مراسم و اعمال شب قدر را به جا می‌آورند و از شب تا سحرگاه به احیا (شب‌زنده‌داری) و عبادت می‌پردازند.[۲۸] برگزاری مجالس سخنرانی علمای دینی، اقامه نماز جماعت، خواندن دعای افتتاح، ابوحمزه ثمالی، جوشن کبیر و دعای قرآن به سر به صورت دسته‌جمعی نیز از مهمترین اعمالی است که در این شب‌ها به صورت عمومی انجام میگردد.[۲۹]
- همچنین ببینید: قرآن به سر
نماز مستحبی
مشهور فقهای شیعه نماز مستحبی ماه رمضان را هزار رکعت دانسته‌اند که بصورت دورکعتی و فرادا خوانده می‌شود.[۳۰] خواندن این نمازها را بیشتر چنین دانسته‌اند: از شب اول رمضان تا شب بیستم در هر شب ۲۰ رکعت و از شب بیستم تا پایان ماه هر شب ۳۰ رکعت اقامه می‌شود و در شب‌هایی که احتمال شب قدر باشد، افزون بر این‌ها، ۱۰۰ رکعت دیگر هم خوانده می‌شود.[۳۱]
اهل سنت در هر شب ۲۰ رکعت نماز مستحبی می‌خوانند. این نماز در اصطلاح نماز تراویح خوانده می‌شود.[۳۲] اهل سنت به تبعیت از خلیفه دوم این نماز را بصورت جماعت می‌خوانند که شیعیان جماعت خواندن آن‌را بدعت می‌دانند.[۳۳]
اعتکاف دهه آخر
پیامبر اسلام ابتدا دهه اولِ ماه رمضان، سپس دهه دوم و در نهایت، دهه سوم این ماه را برای انجام اعتکاف برگزید و پس از آن، تا آخر عمر، در دهه آخر ماه رمضان به اعتکاف می‌رفت.[۳۴]
جنگ بدر در ماه رمضان اتفاق افتاد و پیامبر اسلام در آن سال نتوانست اعتکاف برود، به همین جهت، ایشان در سال بعد، بیست روز از ماه رمضان را معتکف شد؛ ده روز برای همان سال و ده روز قضای سال پیش.[۳۵]
- همچنین ببینید: اعتکاف
وقایع و مناسبت‌ها
| شعبان | رمضان | شوال | ||||
| ۱ | ۲ | ۳ | ۴ | ۵ | ۶ | ۷ |
| ۸ | ۹ | ۱۰ | ۱۱ | ۱۲ | ۱۳ | ۱۴ |
| ۱۵ | ۱۶ | ۱۷ | ۱۸ | ۱۹ | ۲۰ | ۲۱ |
| ۲۲ | ۲۳ | ۲۴ | ۲۵ | ۲۶ | ۲۷ | ۲۸ |
| ۲۹ | ۳۰ | |||||
| گاه‌شماری هجری قمری | ||||||
- اعلام ولایتعهدی امام رضا (ع) (۷ رمضان ۲۵۱ق)
- درگذشت حضرت خدیجه (۱۰ رمضان ۱۰بعثت)
- مراسم عقد اخوت بین اصحاب پیامبر(ص) و همچنین بین رسول خدا(ص) و امیرالمؤمنین(ع) (۱۲ رمضان ۱ق)
- ولادت امام حسن مجتبی(ع) (۱۵ رمضان ۳ق)
- غزوه بدر (۱۷ رمضان ۲ق)
- شب قدر و نزول قرآن (شب ۱۹ رمضان یا ۲۱ رمضان یا ۲۳ رمضان ۱ بعثت)
- فتح مکه (۲۰ رمضان ۸ق)
- شهادت امام علی(ع) (۲۱ رمضان ۴۰ق)
روز قدس
امام خمینی آخرین جمعۀ ماه رمضان را روز قدس نام‌گذاری کرده است. هر ساله در این روز، مسلمانان کشورهای مختلف در حمایت از مردم فلسطین و آزادی مسجدالاقصی راهپیمایی می‌کنند.
آداب و رسوم مردم
در جوامع اسلامی، آداب و رسوم ماه رمضان گوناگون و گسترده است.
- خانه‌تکانی، نظافت مساجد، اماکن مذهبی، محله‌ها و بازارها در روزهای مانده به رمضان.[۳۶]
- آشتی‌کنان[۳۷]
- مراسم کلوخ‌اندازان؛ در روز آخر شعبان، مردم در خانه‌های بزرگ‌ترها یا باغ‌ها و تفرج‌گاه‌های جمع می‌شدند و شادی می‌کردند.[۳۸]
- روزه پیشواز یا پیشباز؛ روزه یک تا سه روز قبل از رمضان، به عنوان پیشباز رمضان روزه می‌گیرند.[۳۹]
- اعلام وقت سحر و بیدارکردن مردم به شیوه‌های گوناگون مانند دوره‌گردی مؤذنان و جارچیان در خیابان‌ها[۴۰]، برافروختن فانوس در گلدسته‌ها[۴۱]، طبل و شیپور نواختن[۴۲]، کوبیدن در خانه‌ها[۴۳]، شلیک توپ.[۴۴]
- برگزاری مسابقات فرهنگی و جام‌های مختلف ورزشی به مناسبت ماه رمضان.
- پخش سریال‌های مناسبتی مخصوص ماه رمضان که تلاش می‌شود ارتباط با این ماه داشته باشد.
شب میلاد امام حسن (ع) و ایام شهادت امام علی (ع) نیز در سراسر مناطق شیعه‌نشین با برنامه‌های خاص مولودی و عزاداری از بقیه روزها ممتاز می‌شود. افطاری دادن، کمک به نیازمندان و ایتام در این روزها پررنگ‌تر انجام می‌گیرد.
دعای سحر و مناجات ربنا به هنگام افطار از نواهای ماندگار این ایام‌اند.
مساجد و تبلیغ دین
در مناطق مختلف، هر شب مراسم سخنرانی و روضه خوانی در مساجد، حسینیه‌ها و خانه‌ها برگزار می‌شود.[۴۵] مبلغان به شهرها و آبادی‌ها برای تبلیغ دین اسلام می‌روند.[۴۶]
از دیرباز، مردم از ابتدای این ماه روزانه یک جزء قرآن تلاوت کرده و تا پایان ماه یک ختم قرآن انجام می‌دادند. در گذشته این ختم‌ها بیشتر در مساجد صورت می‌گرفت و امروزه رادیو و تلوزیون بخشی از این فرهنگ را به عهده گرفته‌اند.
در برخی مساجد نماز جماعت بلافاصله پس از اذان مغرب خوانده می‌شود و در برخی پس از صرف افطار اقامه شده و بعد از آن برنامه‌های سخنرانی و مناجات برگزار میگردد.
خوراکی‌ها
پخت شیرینی‌ها و غذاهای مختلف، مخصوص ماه رمضان در بسیاری از فرهنگ‌های متنوع مسلمان رواج دارد.[۴۷] استفاده از خرما، زولبیا بامیه، شیرینی‌های محلی و غذاهایی مانند انواع آش‌ها، شله‌زرد و شیربرنج در این ماه بیشتر می‌شود.[۴۸] در برخی مناطق، هر شب سفره‌های افطاری ساده‌ای در مساجد انداخته می‌شود.[۴۹]
رمضان در اشعار فارسی
مولانا:
| اندر رمضان خاک تو زر میگردد | چون سنگ که سرمهٔ بصر میگردد[۵۰] | |
| آمد رمضان و عید با ماست | قفل آمد و آن کلید با ماست | |
| بربست دهان و دیده بگشاد | وان نور که دیده دید با ماست | |
| آمد رمضان به خدمت دل | وان کش که دل آفرید با ماست[۵۱] | |
شاه نعمت‌الله ولی:
| رمضان آمد و روان بگذشت | بود ماهی به یک زمان بگذشت | |
| گوئیا عمر بود زود برفت | تا که گفتم چنین چنان بگذشت[۵۲] | |
صائب تبریزی:
| افسوس که ایام شریف رمضان رفت | سی عید به یک مرتبه از دست جهان رفت | |
| افسوس که سی پاره این ماه مبارک | از دست به یکبار چو اوراق خزان رفت[۵۳] | |
گالری
جلسه‌های قرآن در اندونزی.
نماز عید فطر در دهلی نو.
نماز عید فطر در مصلی تهران.
افطار یک خانواده فلسطینی.
سفره‌های افطار در حرم امام رضا(ع).
سفره‌های افطار در استانبول.
کتاب‌شناسی
درباره ماه رمضان آثار متعددی منتشر شده است که برخی از آنها عبارتند از:
- «شهر الله فی الکتاب و السنة» اثر محمد محمدی ری‌شهری. این کتاب، گزارشی جامع درباره ویژگی‌ها، فضایل و آداب ماه رمضان و روزه‌داری آن براساس آموزه‌های قرآن و احادیث اهل بیت(ع) است. این کتاب با عنون «ماه خدا (پژوهشی جامع درباره ماه مبارک رمضان از نگاه قرآن و حدیث)» توسط جواد محدثی به فارسی ترجمه شده است. گزیده کتاب نیز با عنوان «مراقبات ماه رمضان» به چاپ رسیده است.[۵۴]
- «در محضر ماه مبارک رمضان: پژوهشی در فضایل، اعمال، احکام شرعی و مناسبت‌های ماه مبارک رمضان» به قلم ابوالفضل شیخی، انتشارات روضة العباس.
- «اهمیت ماه مبارک رمضان از دیدگاه قرآن و روایات»، اثر اکبر اکبرزاده مرشدی، انتشارات کوثر هدایت.
جستارهای وابسته
پانویس
- ↑ راغب، مفردات ألفاظ القرآن، ۱۴۱۲ق، ص۳۶۶.
- ↑ قرشی، قاموس قرآن، ۱۴۱۲ق، ج۳، ص۱۲۳.
- ↑ بستانى، فرهنگ ابجدى، ۱۳۷۵ش، ص۴۴۳.
- ↑ سوره بقره، آیه۱۸۵.
- ↑ کلینی، الکافی، ج۲، ص۶۲۸.
- ↑ میزان الحکمه، روایت ۷۴۴۲.
- ↑ «ماه مبارک رمضان نمادی از هویت دینی جامعه اسلامی است»..
- ↑ بقره، آیه ۱۸۵.
- ↑ قرائتی، تفسير نور، ۱۳۸۳ق، ج۱، ص۲۸۷.
- ↑ سوره بقره، آیه ۱۸۵.
- ↑ سروش، «رمضان و قرآن»، کانال تلگرام عبدالکریم سروش.
- ↑ صدوق، عیون اخبار الرضا(ع)، ج۱، حدیث ۵۳.
- ↑ مقاله استهلال و نظرات فقهی پیرامون آن، مجله ره توشه، شماره ۱۰۲، شهریور ۱۳۹۰.
- ↑ وسائل الشیعة، ج۱۰، ص۲۶۸-۲۷۴.
- ↑ الإقبال، ج۱، ص۳۳-۳۵.
- ↑ وسائل الشیعة، ج۱۰، ص۲۶۱-۲۶۸.
- ↑ الحدائق الناضرة، ج۱۳، ص۲۷۰-۲۷۱؛ مصباح الهدی، ج۸، ص۳۸۴.
- ↑ سید بن طاووس، الإقبال بالأعمال الحسنة، ۱۳۷۶ش، ج۱، ص۸۰.
- ↑ «احكام روزه».
- ↑ سوره بقره، آیات ۱۸۳-۱۸۵، و آیه ۱۸۷ .
- ↑ طباطبایی یزدی، العروة الوثقی(محشی)، ۱۴۱۹ق، ج۳، ص۵۲۱.
- ↑ سوره بقره، آیه ۱۸۳.
- ↑ نهج البلاغه، تصحیح صبحی صالح، ص۵۱۲، ح۲۵۲.
- ↑ حرّ عاملی، وسائل الشیعة، ۱۴۰۹ق، ج۱۰، ص۹، ح۱۲۷۰۱.
- ↑ علامه مجلسی، بحار الانوار، بیروت، ج۹۳، ص۲۵۵، ح۳۳.
- ↑ صدوق، الخصال، ۱۳۶۲ش، ص۵۱۹.
- ↑ طباطبایی، تفسیر المیزان، ۱۳۶۳ش، ج۲۰، ص۵۶۶.
- ↑ مجیدی خامنه، «شبهای قدر در ایران»، ص۲۱.
- ↑ مجیدی خامنه، «شبهای قدر در ایران»، ص۲۲.
- ↑ «تراویح».
- ↑ جواهر الکلام، ج۱۲، ص۱۸۷-۱۹۰.
- ↑ «چرا شیعیان نماز تراویح نمی خوانند؟».
- ↑ «تراویح».
- ↑ «اعتکاف دهه آخر ماه رمضان».
- ↑ شیخ صدوق، من لا يحضره الفقيه، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۱۸۴.
- ↑ وکیلیان، احمد، رمضان در فرهنگ مردم، ج۱، ص ۱۵-۱۸.
- ↑ وکیلیان، احمد، رمضان در فرهنگ مردم، ج۱، ص۲۴.
- ↑ وکیلیان، احمد، رمضان در فرهنگ مردم، ج۱، ص ۲۷-۳۳؛ صاعدی شیرازی، حدیقة السلاطین قطبشاهی، ص ۱۰۳؛ شهری‌باف، جعفر، طهران قدیم، ج۳، ص ۳۰۵-۳۰۷.
- ↑ وکیلیان، احمد، رمضان در فرهنگ مردم، ج۱، ص ۳۳-۳۴؛ شهری‌باف، جعفر، طهران قدیم، ج۳، ص ۳۰۵.
- ↑ کندی، ص ۲۰۱؛ حسن عبدالوهاب، ص ۴۷-۴۹.
- ↑ ابن بطوطه، ج۱، ص ۱۷۹؛ ابن جبیر، ص ۱۶۹-۱۷۰.
- ↑ حجیّ، ص ۱۰۰؛ سلمان هادی طعمه، ص ۲۵۶؛ احمد امین، ذیل المسحرات؛ مؤید محسنی، ص ۲۹۴.
- ↑ حسن عبدالوهاب، ص ۵۰.
- ↑ ویلز، ۱۳۶۸؛ ص ۳۲۷؛ وکیلیان، رمضان در فرهنگ مردم، ج۱، ص۵۲.
- ↑ همشهری آنلاین.
- ↑ وکیلیان، رمضان در فرهنگ مردم، ج۱، ص ۲۴-۲۶.
- ↑ برای اطلاعات بیشتر ر.ک: «فرهنگ غذایی جهان در ماه رمضان+ تصاویر».
- ↑ سایت تبیان.
- ↑ کردپرس.
- ↑ مولانا «دیوان شمس» رباعی ۵۳۷..
- ↑ مولانا «دیوان شمس» غزل ۳۷۰..
- ↑ شاه نعمت‌الله ولی » غزل ۲۶۴..
- ↑ صائب تبریزی «دیوان اشعار» غزل ۲۱۹۸..
- ↑ «ماه خدا (پژوهشی جامع درباره ماه مبارک رمضان از نگاه قرآن و حدیث)»، پایگاه رسمی محمد محمدی ری‌شهری..
- ↑ حضرت محمد صلی الله علیه و آله و سلم: لو یعلم العبد ما فی رمضان لود ان یکون رمضان السنة؛ اگر بنده «خدا» می‌‌دانست که در ماه رمضان چیست [چه برکتی وجود دارد] دوست می‌‌داشت که تمام سال، رمضان باشد. بحار الانوار، ج۹۳، ص۳۴۶.
- ↑ حضرت محمد صلی الله علیه و آله و سلم: إذا استَهَلَّ رَمَضانُ غُلِّقَت أبوابُ النارِ، و فُتِحَت إبوابُ الجِنانِ، و صُفِّدَتِ الشَّیطانُ -- چون هلال ماه رمضان پد ید آ ید، درهای دوزخ بسته گردد و درهای بهشت گشوده شود و شیاطین به زنجیر کشیده شوند. میزان الحکمه، روایت ۷۴۵۳.
- ↑ امام صادق (علیه‌السلام): مَن لَم یغفَر لَهُ فی شهرِ رمضانَ لَم یغفَر لَهُ إلی مِثلِهِ مِن قابِلٍ الّا أن یشهَدَ عَرَفَةَ -- کسی که در ماه رمضان آمرزیده نشود، تا رمضان آینده آمرزیده نگردد، مگر آن که در عرفه حاضر شود. میزان الحکمه، روایت ۷۴۶۱.
- ↑ امام علی علیه‌السلام: شهر رمضان شهر الله و شعبان شهر رسول الله و رجب شهری -- رمضان ماه خدا و شعبان ماه رسول خدا و رجب ماه من است. وسائل الشیعه، ج۷، ص۲۶۶، ح ۲۳.
- ↑ حضرت محمد صلی الله علیه و آله و سلم: هو شهر اوله رحمة و اوسطه مغفرة و اخره عتق من النار -- رمضان ماهی است که ابتدایش رحمت است و میانه‌اش مغفرت و پایانش آزادی از آتش جهنم. بحار الانوار، ج۹۳، ص۳۴۲.
- ↑ حضرت محمد صلی الله علیه و آله و سلم: إنَّما سُمِّی الرَّمَضانُ لأنَّهُ یرمَضُ الذُّنوبَ. رمضان، بدین سبب رمضان نامیده شده است که گناهان را می‌سوزاند. میزان الحکمه، روایت ۷۴۴۱.
- ↑ حضرت محمد صلی الله علیه و آله و سلم: إنَّ أبوابَ السَّماءِ تُفتَحُ فی أوَّلِ لَیلَةٍ مِن شَهرِ رَمَضانَ و لاتُغلَقُ إلی آخِرِ لَیلَةٍ مِنهُ -- درهای آسمان در شب اول ماه رمضان گشوده می‌شود و تا آخرین شب این ماه بسته نمی‌شود. بحارالأنوار - ج۹۶ - ص۳۴۴.
- ↑ حضرت محمد صلی الله علیه و آله و سلم: شَهرُ رَمَضانَ شَهرُ اللّه عَزَّوَجَلَّ وَ هُوَ شَهرٌ یضاعِفُ اللّه فیهِ الحَسَناتِ وَ یمحو فیهِ السَّیئاتِ وَ هُوَ شَهرُ البَرَکةِ -- ماه رمضان، ماه خداست و آن ماهی است که خداوند در آن حسنات را می‌افزاید و گناهان را پاک می‌کند و آن ماه برکت است. بحار الانوار(ط-بیروت) ج۹۳، ص۳۴۰.
- ↑ امام محمد باقر علیه‌السلام: لکل شیء ربیع و ربیع القرآن شهر رمضان -- هر چیز بهاری دارد و بهار قرآن ماه رمضان است. کافی (ط-الاسلامیه) ج۲، ص۶۳۰.
- ↑ شیخ صدوق (رَحمَة‌ُالله) به سند معتبر از پیامبر (صَلَی اللهُ عَلیه وَآله وسَلم) روایت می‌کند که فرمود: أَیهَا النَّاسُ مَن حَسَّنَ مِنكُم فِی هَذَا الشَِهرِ خُلُقَهُ كَانَ لَهُ جَوَازٌ عَلَی الصِّرَاطِ یومَ تَزِلُّ فِیهِ الأَقدَامُ وَ مَن خَفَّفَ فِی هَذَا الشَّهرِ عَمَّا مَلَكَت یمِینُهُ خَفَّفَ اللهُ عَلَیهِ حِسَابَهُ وَ مَن كَفَّ فِیهِ شَرَّهِ كَفَّ اللهُ عَنهُ غَضَبَهُ یومَ یلقَاهُ. «مردم هر کدام از شما که اخلاق خود را در این ماه اصلاح کند، روزی که در صراط پاها می‌لغزد، جوازی بر صراط خواهد داشت. و هر کدام از شما که بر بنده و کنیز خود آسان بگیرد، خداوند در حساب بر او آسان خواهد گرفت». أمالی شیخ صدوق، ص۱۵۴؛ روضة الواعظین، ج۲، ص۳۴۶.
- ↑ ای خدای بلند مقام، ای بزرگوار، ای آمرزنده، ای مهربان، تویی خدای بزرگ که هیچ مانندی ندارد و به گفتار و کردار خلق شنوا و بینا است. و این ماهی که مقامش را بلند گردانیدی و بر دیگر ماه‌ها کرامت و شرافت بخشیدی، و روزه‌اش را بر من واجب گردانیدی، ماه رمضان است. ماهی که در آن قرآن را برای راهنمایی مردم و نشان دادن راه هدایت و جدا نمودن حق از باطل فرو فرستادی و شب قدر را در این ماه مقرر داشتی و نیز آن شب را بر هزار ماه برتری دادی. پس‌ای خدای صاحب منت که هیچ کس بر تو منت ندارد. در میان آن همه بندگانت که منت گزارده‌ای بر من منت گزار و از آتش دوزخ نجات بخش و به بهشت همیشگی داخل گردان. به حق رحمت بی‌پایانت‌ای مهربان‌ترین مهربانان.
منابع
- آملی، میرزا محمدتقی، مصباح الهدی فی شرح عروة الوثقی.
- بحرانی، شیخ یوسف، الحدائق الناضره، دارالکتب الاسلامیه.
- سید بن طاووس، الاقبال باعمال الحسنه، انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی.
- شیخ حر عاملی، محمد بن حسن، وسائل الشیعه، مؤسسة آل البیت علیهم السلام، قم، ۱۴۰۹ق.
- شیخ صدوق، محمد بن علی، امالی، نشر صدوق، ۱۳۶۷ش.
- طباطبایی یزدی، سیدمحمد کاظم، العروة الوثقی(محشی)، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ اول، ۱۴۱۹ق.
- علامه مجلسی، محمد باقر، بحار الانوار، دارالکتب اسلامیة، تهران، ۱۳۶۲ش.
- کلینی، محمد بن یعقوب، کافی،دار الکتب الإسلامیة، ۱۴۰۷ق.
- محمدی ری‌شهری، محمد، شهرالله فی الکتاب و السنّة (و ترجمه فارسی: شهرخدا)، قم، انتشارات دارالحدیث.
- محمدی ری‌شهری، محمد، میزان الحکمه، قم، انتشارات دارالحدیث.
- مسعودی، علی بن الحسین، مروج الذهب و معادن الجوهر، تحقیق، داغر، اسعد، قم، دار الهجرة، چاپ دوم، ۱۴۰۹ق.
- نجفی، محمد حسن، جواهرالکلام، انتشارات دایرة المعارف فقه اسلامی.
