ناکثین
ناکثین به معنای پیمانشکنان به افرادی اشاره دارد که در آغاز حکومت امام علی(ع) با او بیعت کردند اما بیعت خود را شکستند و جنگ جَمَل را به راه انداختند.[۱] سرشناسترین افراد این گروه، طَلحه و زُبیر بودند[۲] که به گفته منابع، به دلیل برآورده نشدن آرزوهای قدرتطلبانهشان،[۳] مانند شراکت در حکومت از امام علی(ع) فاصله گرفتند[۴] و با همراهی عایشه و به بهانه خونخواهی عثمان، سپاهی را برای مقابله با امام علی(ع) سازماندهی کردند و جنگ جمل را به راه انداختند.[۵]
به گفته محمد محمدی ریشهری (درگذشت: ۱۴۰۱ش) حدیثپژوه شیعه، رفتار این گروه باعث شد تا برخی مردم عادی که حقانیت را در چهرههای مشهور جستجو میکردند، دچار تردید شوند؛ امام علی عبارت مشهور «لا يُعْرَفُ الْحَقُّ بِالرِّجَالِ اعْرِفِ الْحَقَ تَعْرِفْ أَهْلَه؛ حقیقت با شخصیتها شناخته نمیشود؛ حق را بشناس تا اهل حق را بشناسی» را خطاب به این افراد بر زبان جاری کرد.[۶]
بنا بر روایتی که در منابع شیعه و سنی نقل شده، پیامبر اکرم(ص) به طور پیشگویانه امام علی(ع) را از جنگ با سه گروه ناکثین، قاسطین و مارقین آگاه کرده بود.[۷] طبق نقل وقعة صفین، امام علی(ع) در جنگ صفین در مواجه با سپاه شام، به این پیشگویی پیامبر(ص) اشاره کرد و گفت که طبق دستور او با ناکثین جنگیده است.[۸]
در نهج البلاغه، در بیست خطبه همچون خطبههای شقشقیه[۹] و خطبه ۷۵،[۱۰] و سه نامه و یک حکمت درباره ناکثین پرداخته شده است.[۱۱] در برخی احادیث به نفرین پیامبر(ص) بر ناکثین اشاره شده است.[۱۲] در دعای ندبه نیز به نبرد امام علی(ع) با ناکثین اشاره شده است.[۱۳]
جستارهای وابسته
پانویس
- ↑ خاتمی، «کاوشی در نهج البلاغه»، ج۱، ص۳۵۸.
- ↑ خاتمی، «کاوشی در نهج البلاغه»، ج۱، ص۳۵۸.
- ↑ نهجالبلاغه، تصحیح صبحی صالح، حکمت۲۰۲، ص۵۰۵.
- ↑ ابنقتیبة دينوری، الامامة والسياسة، ۱۴۱۰ق، ج۱، ص۷۱.
- ↑ مفيد، الجمل، ۱۴۱۳ش، ص۲۲۹.
- ↑ محمدی ریشهری، دانشنامه امیرالمومنین(ع)، ۱۳۸۶ش، ج۴، ص۴۹۹ و ۵۰۰.
- ↑ علامه مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۳ق، ج۳۰، ص۵۸۸.
- ↑ ابناعثم کوفى، الفتوح، ۱۴۱۱ق، ج۳، ص۷۷؛ نصر بن مزاحم، وقعه صفین، ۱۳۸۲ق، ص ۳۳۸.
- ↑ نهجالبلاغه، تصحیح صبحی صالح، خطبه۳، ص۴۹.
- ↑ نهج البلاغه، تصحیح صبحی صالح، خطبه ۷۵، ص۱۰۳.
- ↑ خزعلی، «ناکثین، قاسطین و مارقین در نهج البلاغه»، ص۳۹۸.
- ↑ صدوق، الأمالی، تهران، ۱۳۷۶ش، ص۶۰۶؛ مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۳ق، ج۳۲، ص۱۲۷؛ کوفی، تفسیر فرات الکوفی، ۱۴۱۰ق، ص۱۴۱.
- ↑ علامه مجلسی، زاد المعاد، ۱۴۲۳ق، ص۳۰۵.
منابع
- ابناعثم کوفی، أحمد، الفتوح، تحقیق، شیری، علی، بیروت، دارالأضواء، چاپ اول، ۱۴۱۱ق.
- ابنقتیبة دینوری، عبدالله بن مسلم، الامامة والسیاسة، محقق: علی شیری، بیروت، دار الأضواء، چاپ اول، ۱۴۱۰.
- خاتمی، سید احمد، «کاوشی در نهج البلاغه»، در مجموعه مقالات و سخنرانیها در کنگره بینالمللی هزاره نهجالبلاغه، قم، بنیاد نهج البلاغه، جلد اول، بیتا.
- خزعلی، ابوالقاسم، «ناکثین، قاسطین و مارقین در نهج البلاغه»، در مجموعه مقالات و سخنرانیها در کنگره بینالمللی هزاره نهجالبلاغه، ج۱، بیتا.
- سید رضی، محمد بن حسین، نهج البلاغة، تصحیح صبحی صالح، قم، هجرت، چاپ اول، ۱۴۱۴ق.
- شیخ مفید، محمد بن محمد، الجمل و النصرة لسید العترة فی حرب البصرة، محقق: علی میرشریفی، قم، کنگره شیخ مفید، چاپ اول، ۱۴۱۳ش.
- صدوق، محمد بن علی، الأمالی، تهران، کتابچی، چاپ ششم، ۱۳۷۶ش.
- علامه مجلسی، محمدباقر، زاد المعاد- مفتاح الجنان، محقق: علاءالدین اعلمی، بیروت، موسسة الأعلمی للمطبوعات، چاپ اول، ۱۴۲۳ق.
- کوفی، فرات بن ابراهیم، تفسیر فرات الکوفی، محقق، محمد کاظم، تهران، مؤسسة الطبع و النشر فی وزارة الإرشاد الإسلامی، چاپ اول، ۱۴۱۰ق.
- مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، محقق، جمعی از محققان، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، چاپ دوم، ۱۴۰۳ق.
- محمدی ریشهری، محمد، دانشنامه امیرالمؤمنین(ع) بر پایه قرآن، حدیث و تاریخ، قم، ج۴، دارالحدیث، چاپ اول، ۱۳۸۶ش.
- نصر بن مزاحم، وقعه صفین، قاهره، المؤسسه العربیه الحدیثه، چاپ دوم، ۱۳۸۲ق.