امامت در کودکی
امامت در کودکی به‌معنای امامت فردی است که به بلوغ شرعی نرسیده است. به باور شیعیان، امام جواد(ع)، امام هادی(ع) و امام مهدی(ع) از امامان شیعیان اثناعشری در سنین ۵ تا ۸ سالگی به امامت رسیده‌اند. امامیه، امامت را منصبی الهی می‌داند که بلوغ در آن شرط نیست.
شیعیان در پاسخ به مخالفان عقیده خود به آیاتی از قرآن استناد می‌کنند که در آنها به نبوت حضرت یحیی(ع) و حضرت عیسی(ع) در کودکی اشاره شده است. آثاری نیز در تبیین عقیده شیعه در این باره و پاسخ به مخالفان آن نوشته شده است.
| خداشناسی | |
|---|---|
| توحید | اثبات خدا • توحید ذاتی • توحید صفاتی • توحید افعالی • توحید عبادی • صفات ذات و صفات فعل |
| فروع | توسل • شفاعت • تبرک • استغاثه |
| عدل الهی | |
| حُسن و قُبح • بداء • امر بین الامرین | |
| نبوت | |
| عصمت پیامبران • خاتمیت • پیامبر اسلام • معجزه • اصالت قرآن | |
| امامت | |
| باورها | عصمت امامان • ولایت تكوینی • علم غیب • خلیفةالله • غیبت • مهدویت • انتظار فرج • ظهور • رجعت • امامت تنصیصی |
| امامان | امام علی • امام حسن • امام حسین • امام سجاد • امام باقر • امام صادق • امام کاظم • امام رضا • امام جواد • امام هادی • امام عسکری • امام مهدی |
| معاد | |
| برزخ • معاد جسمانی • حشر • صراط • تطایر کتب • میزان | |
| مسائل برجسته | |
| اهل‌بیت • چهارده معصوم • کرامت • تقیه • مرجعیت • ولایت فقیه • ایمان مرتکب کبیره | |
اهمیت مسئله در عقیده امامیه
امامت در کودکی از مباحث مربوط به امامت است که در کتاب‌های کلامی از آن بحث می‌شود.[۱] این بحث بیشتر در پاسخ به ایرادات مخالفان شیعه درباره امامت چندتن از امامان شیعه (امام جواد(ع)، امام هادی(ع) و امام مهدی(عج)) مطرح می‌شود که بین ۵ تا ۸ سالگی به امامت رسیدند.[۲] همین مسئله باعث تردید شماری از شیعیان در پذیرش امامت امام جواد شد؛ چرا که تا آن زمان، باور به شرط بودن بلوغ برای امام رایج بوده است.[۳]
از نظر علمای اهل‌سنت، بلوغ یکی از شروط اصلی امامت است.[۴] اما علمای شیعه، امامت را منصبی الهی می‌دانند که خداوند آن را در فردی که شرایط آن را دارد قرار می‌دهد.[۵] آنان عصمت، افضلیت و وجود نص را در امام شرط می‌دانند.[۶] اعتقاد به شرط نبودن بلوغ برای امام نزد امامیه، موجب مطرح شدن اشکالاتی از جانب مخالفان امامیه و پاسخ متکلمان شیعه[۷] شده است.
ابن‌تیمیه (درگذشت:۷۲۸ق)، ابن‌حجر هیتمی (درگذشت:۹۷۴ق) و احمد الکاتب از کسانی‌اند که به امامت در کودکی اشکالاتی کرده‌اند. تحت‌حضانت بودن کودک یتیم،[۸] محجوربودن کودک یتیم،[۹] ولایت‌نداشتن کودک،[۱۰] مکلف‌نبودن کودک[۱۱] و نداشتن فرصت یادگیری[۱۲] از جمله دلایلی است که برای نامعقول بودن امامت کودک ارائه شده است.
امامانی که در کودکی به امامت رسیدند
- امام جواد(ع): در حدود هشت‌سالگی، به امامت رسید.[۱۳] به گزارش حسن بن موسی نوبختی (درگذشت: ۳۱۰ق) پایین بودن سن امام جواد(ع) به هنگام شهادت امام رضا، سبب تحیر میان شیعیان شد؛[۱۴] و شماری از شیعیان، امامت او را نپذیرفتند.[۱۵]
- امام هادی(ع): در هشت‌سالگی دارای منصب امامت شد.[۱۶] به گفته جاسم حسین تاریخ‌پژوه عراقی به دلیل این که در امامت امام جواد(ع) مسئله امامت در کودکی برای شیعیان حل شده بود، امامت امام هادی(ع) بدون مشکل پذیرفته شد.[۱۷]
- امام مهدی(عج): در پنج سالگی به امامت رسید.[۱۸] گفته شده به امامت رسیدن امام جواد(ع) و امام هادی(ع) در کودکی می‌تواند به دلیل ایجاد آمادگی برای پذیرش امامت امام مهدی(عج) در سنین طفولیت باشد.[۱۹]
استدلال‌های شیعیان برای امامت در کودکی
متکلمان امامیه تبیین کرده‌اند که کمال عقل به بلوغ جسمانی وابسته نیست و اگر با دلیل قطعی امامت فردی ثابت شد، عصمت و علم الهی او نیز ثابت می‌شود و سنّ امام در این مسئله تأثیری ندارد. همچنین محدودیت‌هایی که شریعت در امور مختلف برای سن کودکی قرار داده، مربوط به انسان‌های عادی است که با گذر عمر به رشد عقلی و علمی می‌رسند. نه امام معصوم که دارای علم لَدُنّی است.[۲۰]
توانایی علمی امامان در کودکی
چنان‌که بنا بر روایتی که شیخ مفید نقل کرده، وقتی امام جواد در مناظره با یحیی بن اَکثم به گونه‌ای به سؤال یحیی پاسخ داد که باعث حیرت حاضران شد؛[۲۱] مأمون به اطرافیان خود احتجاج کرد که کودک بودن امام جواد(ع) دلیل بر علم و عقل کم او نیست.[۲۲]
به گفته شیخ مفید (درگذشت: ۴۱۳ق) حضور حسنین(ع) در مباهله پیامبر(ص) با مسیحیان نجران نشان می‌دهد که فرد در عین کودک بودن می‌تواند مسئولیت‌های بزرگ الهی داشته باشد.[۲۳] همچنین ایمان آوردن حضرت علی(ع) در سن کودکی به پیامبر[۲۴] نشان می‌دهد که کودک می‌تواند دارای درک و عقل بالا باشد.[۲۵]
استناد به نبوت سلیمان، یحیی و عیسی در کودکی
برای اثبات امامت در کودکی به نبوت برخی از پیامبران در سنین کودکی استناد شده است.[۲۶] به گفته فخر رازی در آیه ۱۲ سوره مریم مقصود از حکم، نبوت است که خداوند آن را در کودکی به حضرت یحیی(ع) و حضرت عیسی(ع) داده است.[۲۷] همچنین به گفته جعفر سبحانی از متکلمان شیعه آیه ۳۰ سوره مریم که بیان‌گر سخن گفتن حضرت عیسی در کودکی است نشان می‌دهد که اگر خداوند اراده کند می‌تواند علم و عقل و درایت لازم را برای امامت در کودک نیز قرار دهد.[۲۸]
چنان‌که نقل شده است که امام رضا(ع) وقتی فرزندش جواد، سه ساله بود او را به عنوان امام معرفی کرده و با ذکر نمونه حضرت عیسی(ع)، امامت در کودکی را ممکن دانسته است.[۲۹] یا امام جواد(ع) در روایتی با استشهاد به این که سلیمان(ع) در کودکی جانشین حضرت داوود(ع) شد، چنین امری را ممکن دانسته است.[۳۰]
استناد به عمل پیامبر(ص) در یوم الدار
به گفته شیخ مفید متکلم شیعه، عمل پیامبر(ص) در حدیث یوم الدار نشان می‌دهد که اگر خدا اراده کند می‌تواند، کودک را حجت خود قرار دهد.[۳۱] بر اساس اتفاق‌نظر شیعه و سنی پیامبر در یوم الدار حضرت علی(ع) را که بالغ نشده بوده به عنوان وصی و جانشین خویش تعیین کرد.[۳۲]
تک‌نگاری
در مسئله امامت در سنین کودکی آثاری نوشته شده است ː
- کتاب «امامت در سنین کودکی» نوشته علی‌اصغر رضوانی در ۴۸ صفحه سال ۱۳۸۵ش توسط انتشارات مسجد مقدس جمکران به چاپ رسیده است.[۳۳]
- کتاب «ستارگان هدایت: امامت در کودکی» نوشته محمد بامری در ۱۷۶ صفحه سال ۱۳۹۱ش به همت انتشارات ائمه منتشر شده است.[۳۴]
- کتاب امامت در کودکی: «درآمدی تحلیلی بر امامت در کودکی»، نوشته هادی ترکمنی در ۱۶۶ صفحه سال ۱۴۰۲ش توسط انتشارات داعیه به چاپ رسیده است.[۳۵]
پانویس
- ↑ برای نمونه نگاه کنید به شیخ مفید، الفصول المختارة، ۱۴۱۳ق، ص۱۴۹-۱۵۳.
- ↑ نگاه کنید به شیخ مفید، الفصول المختارة، ۱۴۱۳ق، ص۱۴۹-۱۵۳؛ سبحانی، «امامت در کودکی؟»، ص۴۶.
- ↑ نوبختی، فرق الشیعة، ۱۴۰۴ق، ص۸۸.
- ↑ عضدالدین ایجی، شرح المواقف، نشر الشریف الرضی، ج۸، ص۳۵۰؛ تفتازانی، شرح المقاصد، ۱۴۱۲ق، ج۵، ص۲۴۴.
- ↑ مطهری، امامت و رهبری، ۱۳۹۰ش، ص۱۳۱.
- ↑ علامه حلی، کشف المراد، ۱۴۳۷ق، ص۴۹۲-۴۹۵.
- ↑ برای نمونه نگاه کنید به شیخ مفید، الفصول المختارة، ۱۴۱۳ق، ص۱۴۹-۱۵۳.
- ↑ ابن‌تیمیه حرَانی، منهاج السنة النبویة، ۱۴۰۶ق، ج۴، ص۸۹.
- ↑ ابن‌تیمیه حرَانی، منهاج السنة النبویة، ۱۴۰۶ق، ج۴، ص۸۹؛ الکاتب، تطور الفکر السیاسی الشیعی، ۱۹۹۸م، ص۱۰۳.
- ↑ ابن‌حجر هیتمی، الصواعق المحرقة، ۱۴۱۷ق، ج۲، ص۴۸۳.
- ↑ الکاتب، تطور الفکر السیاسی الشیعی، ۱۹۹۸م، ص۱۰۳.
- ↑ الکاتب، تطور الفکر السیاسی الشیعی، ۱۹۹۸م، ص۱۰۳.
- ↑ نوبختی، فرق الشیعه، ۱۴۰۴ق، ص۸۸.
- ↑ نوبختی، فرق الشیعه، ۱۴۰۴ق، ص۸۸.
- ↑ نوبختی، فرق الشیعه، ۱۴۰۴ق، ص۷۷-۷۸.
- ↑ قمی، منتهى الآمال، ۱۳۷۹ش، ج۳، ص ۱۸۷۸.
- ↑ حسین، تاریخ سیاسی غیبت امام دوازدهم، ۱۳۸۵ش، ص۸۱.
- ↑ شیخ مفید، الإرشاد، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۳۳۹.
- ↑ سلیمیان، «حضرت مهدی(عج) خردسال‌ترین پیشوای معصوم»، ص۴۴.
- ↑ شیخ مفید، الفصول المختارة، ۱۴۱۳ق، ص۱۴۹-۱۵۳؛ بحرانی، النجاة فی القیامة،۱۴۱۷ق، ص۲۰۰.
- ↑ شیخ مفید، الارشاد، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۲۸۱-۲۸۶.
- ↑ شیخ مفید، الارشاد، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۲۸۷.
- ↑ شیخ مفید، الفصول المختارة، ۱۴۱۳ق، ص۳۱۶.
- ↑ کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۱، ص۳۸۴.
- ↑ مجلسی، مرآة العقول، ۱۴۰۴ق، ج۴، ص۲۵۲.
- ↑ رضوانی، امامت در سنین کودکی، ۱۳۸۶ش، ص۱۱.
- ↑ فخر رازی، التفسیر الکبیر، ۱۴۲۰ق، ج۲۱، ص۵۱۶.
- ↑ سبحانی، «امامت در کودکی؟»، ص۴۶.
- ↑ کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۱، ص۳۸۳.
- ↑ کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۱، ص۳۸۳.
- ↑ شیخ مفید، الفصول المختارة، ۱۴۱۳ق، ص۳۱۶.
- ↑ برای نمونه نگاه کنید بهː طبری، تاریخ الامم والملوک، ۱۳۸۷ق، ج۲، ص۳۲۰؛ سید بن طاووس، الطرائف، ۱۴۰۰ق، ج۱، ص۲۱؛ حسکانی، شواهد التنزیل، ۱۴۱۱ق، ج۱، ص۵۴۳.
- ↑ رضوانی، امامت در سنین کودکی، ۱۳۸۶ش، شناسه کتاب.
- ↑ بامری، ستارگان هدایت: امامت در کودکی، ۱۳۹۱ش، شناسه کتاب.
- ↑ ترکمنی، درآمدی تحلیلی بر امامت در کودکی، ۱۴۰۲ش، شناسه کتاب.
منابع
- ابن‌حجر هیتمی، احمد بن محمد، الصواعق المحرقة فی الرد علی أهل البدع و الزندقة، بیروت، موسسه الرسالة، ۱۴۱۷ق.
- ابن‌تیمیه حرَانی، احمد بن عبدالحلیم، منهاج السنة النبوية في نقض كلام الشيعة القدرية، ریاض، جامعة الإمام محمد بن سعود الإسلامية، ۱۴۰۶ق.
- الکاتب، احمد، تطور الفکر السیاسی الشیعی من الشوری الی ولایة الفقیه، بیروت، دارالجدید، ۱۹۹۸م.
- بامری، محمد، ستارگان هدایت: امامت در کودکی، قم، ائمه، ۱۳۹۱ش.
- بحرانی، میثم بن علی، النجاة فی القیامة فی تحقیق أمر الإمامة، قم، مجمع الفکر الاسلامی، ۱۴۱۷ق.
- ترکمنی، هادی، درآمدی تحلیلی بر امامت در کودکی، همدان، نشر داعیه، ۱۴۰۲ش.
- تفتازانی، مسعود بن عمر، شرح المقاصد، قم، نشر الشریف الرضی، ۱۴۱۲ق.
- حسکانی، عبیدالله بن عبدالله، شواهد التنزیل لقواعد التفضیل، محقق: محمدباقر محمودی، تهران، سازمان چاپ و انتشارات وزارت ارشاد اسلامی، ۱۴۱۱ق.
- حسين، جاسم، تاريخ سياسى غيبت امام دوازدهم، مترجم: سيد محمدتقى آيتاللهى، سوم، تهران، امير كبير، ۱۳۸۵ش.
- رضوانی، علی‌اصغر، امامت در سنین کودکی، قم، انتشارات مسجد جمکران، ۱۳۸۶ش.
- سبحانی، جعفر، «امامت در کودکی؟»، مجله درس‌هایی از مکتب اسلام، شماره ۶۴۰، شهریور ۱۳۹۳ش.
- سلیمیان، خدامراد، «حضرت مهدی(عج) خردسال‌ترین پیشوای معصوم»، مجله مبلغان، شماره ۴۱، ۱۳۸۲ش.
- سید بن طاووس، علی بن موسی، الطرائف فی معرفه مذاهب الطوائف، قم، چاپخانه خیام، ۱۴۰۰ق.
- شیخ مفید، محمد بن محمد، الإرشاد فی معرفة حجج الله علی العباد، قم، المؤتمر العالمی لالفیة الشیخ المفید، ۱۴۱۳ق.
- شیخ مفید، محمد بن محمد، الارشاد فی معرفة حجج الله علی العباد، قم، کنگره شیخ مفید، ۱۴۱۳ق.
- شیخ مفید، محمد بن محمد، الفصول المختارة، قم، دارالمفید، ۱۴۱۳ق.
- طبری، محمد بن جریر، تاریخ الطبری تاریخ الامم و الملوک ، تحقیق: ابراهیم محمد أبوالفضل، بیروت، دارالتراث، چاپ دوم، ۱۳۸۷ق.
- عضدالدین ایجی، عبدالرحمن بن احمد، شرح المواقف، قم، نشر الشریف الرضی، بی‌تا.
- علامه حلی، حسن بن یوسف، کشف المراد، قم، مؤسسة النشر الاسلامی، چاپ شانزدهم، ۱۴۳۷ق.
- فخر رازی، فخرالدین، التفسیر الکبیر، بیروت، دار احیاء التراث العربی، ۱۴۲۰ق.
- قمی، شیخ عباس، منتهى الآمال، قم، دلیل ما، ۱۳۷۹ش.
- کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، تحقیق: علی‌اکبر غفاری، تهران، دارالکتب الاسلامیة، ۱۴۰۷ق.
مجلسی، محمدباقر، مرآة العقول، تهران، دار الكتب الإسلاميّة، ۱۴۰۴ق.
- مطهری، مرتضی، امامت و رهبری، قم، انتشارات صدرا، ۱۳۹۰ش.
- نوبختی، حسن بن موسی، فرق الشیعة، بیروت، دارالاضواء، ۱۴۰۴ق.