طلوع خورشید از مغرب از نشانه‌های نزدیک شدن قیامت دانسته شده که پس از وقوع آن، توبه پذیرفته نخواهد شد. در روایات این نشانه، قطعی دانسته شده است. برخی نظیر شیخ طوسی این روایات را در حد متواتر معنوی و در مقابل، برخی آن‌ها را غیریقینی و ضعیف السند خوانده‌اند.
شماری از روایات این رویداد را مربوط به ظهور امام عصر(عج) دانسته و برخی نظیر فیض کاشانی، مراد از خورشید را کنایه از مهدی موعود(عج) عنوان نموده‌اند.
چیستی و چگونگی
طلوع خورشید از مغرب، از اشراط الساعة(نشانه‌های نزدیکی قیامت) دانسته شده است.[۱] شیخ مفید درباره چگونگی طلوع خورشید از مغرب معتقد است خورشید ابتدا به هنگامه ظهر در آسمان راکد شده و سپس از محل غروبش طلوع می‌کند.[۲]
پایان توبه
شیخ صدوق روایتی را از امام علی(ع) نقل می‌کند که ابتداطلوع خورشید از مغرب رخ می‌دهد و پس از آن دابَّةُ الْاَرض سر برمی‌آورد و هر کس میان مشرق و مغرب است به اذن خدا او را می‌بیند و پس از این دو رویداد، توبه پذیرفته نخواهد شد و هیچ عملی نیز بالا نخواهدرفت(مورد قبول واقع نمی‌شود)[۳] همچنین در روایتی از امام صادق(ع) نقل شده که پس از طلوع خورشید از مغرب مردم توبه می‌کنند، اما این توبه سودی به حالشان ندارد.[۴][یادداشت ۱]
روایات
در کتاب‌های حدیثی شیعه حدود ۲۰ روایت بدون در نظر گرفتن احادیث تکراری، درباره واقعه طلوع خورشید از مغرب است.[۵] گفته شده چون تعداد راویان حدیث بیش از ۱۰ نفر[یادداشت ۲] است، می‌توان آن را در حد شهرت فتوایی و حتی تواتر معنوی دانست.[۶] وجود این احادیث در برخی کتب مانند الکافی، تهذیب الاحکام، خصال، کمال الدین، ارشاد مفید و غیبت طوسی بر اعتبار آن‌ها افزوده است؛[۷] اگرچه برخی پژوهشگران احادیث مربوط به طلوع خورشید از مغرب را ضعیف السند دانسته‌اند.[۸] پژوهشگران قرآنی نیز آیه ۱۵۸ سوره انعام را اشاره قرآن به مواردی نظیر طلوع خورشید از مغرب دانسته‌اند.[۹]محمد رضا حکیمی پژوهشگر و نویسنده آثار دینی با عنایت به این روایات کتابی به نام خورشید مغرب درباره امام زمان(ع) نوشته است. [۱۰]
نشانه قیامت
روایات طلوع خورشید از مغرب را نشانه‌ای بر قیامت دانسته‌اند. شیخ طوسی نیز معتقد است، روایاتی که رویداد طلوع خورشید از محل غروب آن را نقل کرده، آن را قطعی و نشانه قیامت دانسته است.[۱۱] در کتاب‌های روایی اهل سنت نیز احادیثی که از طلوع خورشید از محل غروب خورشید به عنوان نشانه قیامت دانسته آمده است. سیوطی ۴۳ حدیث دراین باره ذکر کرده است.[۱۲]گفته شده در میان احادیث اهل سنت در خصوص نشانه‌های آخر الزمان که طلوع خورشید از مغرب نیز از آن نشانه‌ها شمرده شده، موارد جعل بسیاری دیده می‌شود.[۱۳]
نشانه ظهور
در برخی روایات این رویداد از نشانه‌های ظهور دانسته شده است.[۱۳]برخی از پژوهشگران این رویداد را تنها با عنوان نشانه ظهور[۱۴] و یا نمادین[۱۵] معرفی کرده‌اند، اما برخی دیگر آن را نشانه برپایی قیامت و رویدادی پس از ظهور حضرت مهدی(عج) و قبل از قیامت دانسته‌اند.[۱۶] عده‌ای مانند فیض کاشانی[۱۷] طلوع شمس از مغرب را عبارتی کنایه بر ظهور حضرت مهدی(عج) دانسته‌اند و گفته‌اند حضرت مهدی(عج) همان خورشیدی است که در پایان عمر طولانی خود طلوع خواهد نمود.[۱۸]
تردیدها
عده‌ای وقوع طلوع خورشید از مغرب را بعید و مستلزم فروپاشی نظم جهان دانسته‌اند، اما شیخ مفید ضمن روایتی نقل می‌کند که همانگونه که در شق القمر، ردالشمس نظم هستی بهم نریخت و زمان هزار ساله قیامت نظم هستی است؛ طلوع خورشید از مغرب نیز این نظم را دگرگون نخواهد کرد.[۱۹] البته شیخ مفید نیز این احادیث را یقین‌آور نمی‌داند.[۱۳]در مقابل گفته شده روایتی که چنین مطلبی را بیان کند، وجود ندارد و به عکس، روایاتی وجود دارد که طلوع خورشید از مغرب را در کنار ظهور حضرت مهدی(عج) و از نشانه‌های قیامت ذکر نموده‌اند.[۲۰]
جستارهای وابسته
پانویس
- ↑ سبحانی، دانشنامه کلام اسلامی، ۱۳۸۷ش، ص۴۷.
- ↑ شیخ مفید، الارشاد، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۳۶۸.
- ↑ شیخ صدوق، کمال الدین، ۱۳۹۵ش، ج۲، ص۵۲۷.
- ↑ سبحانی، دانشنامه کلام اسلامی، ۱۳۸۷ش، ص۴۸.
- ↑ میبدی و پورسیدآقایی، «بررسی طلوع خورشید از مغرب در روایات اسلامی»، ص۱۶۸.
- ↑ میبدی و پورسیدآقایی، «بررسی طلوع خورشید از مغرب در روایات اسلامی»، ص۱۶۹.
- ↑ میبدی و پورسیدآقایی، «بررسی طلوع خورشید از مغرب در روایات اسلامی»، ص۱۶۹.
- ↑ اسماعیلی، «بررسی نشانه‌های ظهور»، ص۷۰.
- ↑ هاشمی رفسنجانی و دیگران، فرهنگ قرآن، ۱۳۸۳ش، ج۱۹، ص۲۲۰.
- ↑ حسینی، مرزبان توحید، چاپ اول، ص۱۲۸۴.
- ↑ برای نمونه رجوع کنید به: شیخ طوسی، الغیبه، ۱۴۱۱ق،ج۱،ص۴۳۵؛
- ↑ سیوطی، الدر المنثور فی التفسیر بالماثور، ۱۴۰۴ق، ص۳۵۷.
- ↑ ۱۳٫۰ ۱۳٫۱ ۱۳٫۲ اسماعیلی، «بررسی نشانه‌های ظهور»، ص۲۲۴.
- ↑ ابراهیم‌زاده و دیگران، اندیشه‌های اسلام در بستر تاریخ، ۱۳۸۳ش، ص۱۸۶.
- ↑ ورمرزیار و ورمرزیار، «طلوع خورشید از مغرب، نماد یا واقعیت»، ص۸۸.
- ↑ دانشنامه مهدویت، پایگاه تخصصی عاشورا، ج۱، ص۴۳۰.
- ↑ فیض کاشانی، الوافی، ۱۴۰۶ق، ج۲، ص۴۴۶.
- ↑ دانشنامه مهدویت، پایگاه تخصصی عاشورا، ج۱، ص۴۳۰.
- ↑ شیخ مفید، الارشاد، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۳۸۵.
- ↑ سلیمیان، فرهنگنامه مهدویت، ۱۳۸۳ش، ج۱، ص۲۹۲.
یادداشت
- ↑ ثُمَّ تَرْفَعُ الدَّابَّةُ رَأْسَهَا فَيَرَاهَا مَنْ بَيْنَ الْخَافِقَيْنِ بِإِذْنِ اللهِ جَلَّ جَلَالُهُ وَ ذَلِكَ بَعْدَ طُلُوعِ الشَّمْسِ مِنْ مَغْرِبِهَا فَعِنْدَ ذَلِكَ تُرْفَعُ التَّوْبَةُ فَلَا تَوْبَةٌ تُقْبَلُ وَ لَا عَمَلٌ يُرْفَعُ
- ↑ اسامی روایان عبارتند از: ابی‌حمزه ثمالی، ابی‌بصیر، زراره، حمران بن اعین، محمد بن مسلم، عامر بن وائله، حذیفه بن اسید غفاری، عبدالله بن عباس، حفص بن غیاث، نزال بن سبره وابی جارود.(میبدی و پورسیدآقایی، «بررسی طلوع خورشید از مغرب در روایات اسلامی»، ص۱۶۹.)
منابع
- ابراهیم‌زاده، عبدالله و دیگران، اندیشه‌های اسلام در بستر تاریخ، تهران، تحسین، چاپ دوم، ۱۳۸۳ش.
- اسماعیلی، اسماعیل، «بررسی نشانه‌های ظهور»، دوفصلنامه حوزه، شماره۷۰، پاییز۱۳۷۴ش.
- دانشنامه مهدویت، تهران، پایگاه تخصصی عاشورا، بی‌تا.
- سبحانی، جعفر، دانشنامه کلام اسلامی، قم، موسسه امام صادق(ع)، چاپ اول، ۱۳۸۷ش.
- سلیمیان، خدامراد، فرهنگنامه مهدویت، قم، بنیاد فرهنگی مهدی موعود(عج)، چاپ سوم، ۱۳۸۳ش.
- سیوطی، جلال‌الدین عبدالرحمن، الدر المنثور فی التفسیر بالماثور، قم، انتشارات آیت‌الله مرعشی نجفی، چاپ اول، ۱۴۰۴ق.
- شیخ صدوق، محمد بن علی بن بابویه، کمال الدین و تمام النعمه، تهران، دارالکتب الاسلامیه، چاپ دوم، ۱۳۹۵ش.
- شیخ طوسی، ابوجعفر محمدبن‌حسن، الغیبه، قم، موسسه معارف اسلامی، چاپ اول، ۱۴۱۱ق.
- شیخ مفید، محمد بن محمد، الارشاد فی معرفه حجج الله علی العباد، قم، کنگره شیخ مفید، چاپ اول، ۱۴۱۳ق.
- فیض کاشانی، محمد محسن بن شاه مرتضی، الوافی، اصفهان، کتابخانه امام امیرالمومنین(ع)، ۱۴۰۶ق.
- میبدی، علیرضا و سیدمسعود پورسیدآقایی، «بررسی طلوع خورشید از مغرب در روایات اسلامی»، فصلنامه مشرق موعود، شماره۳۸، تابستان۱۳۹۵ش.
- ورمرزیار، مصطفی و مرضیه ورمرزیار، «طلوع خورشید از مغرب، نماد یا واقعیت»، فصلنامه پژوهش‌های مهدوی، شماره۱۶، بهار ۱۳۹۵ش.
- هاشمی رفسنجانی، علی اکبر و دیگران، فرهنگ قرآن، قم، انتشارات بوستان کتاب، چاپ دوم، ۱۳۸۳ش.