عبدالرحمان بن عقیل
 آرامگاه شهدای کربلا در حرم امام حسین(ع) | |
| مشخصات فردی | |
|---|---|
| نام کامل | عبدالرحمان بن عقیل بن ابی‌طالب |
| خویشاوندان | عقیل بن ابی‌طالب(پدر) • مسلم بن عقیل(برادر) |
| وفات | ۶۱ق ، کربلا |
| علت وفات | شهادت در کربلا |
| مدفن | مقبره شهدای کربلا در حرم امام حسین(ع) |
| مشخصات دینی | |
| از یاران | امام حسین(ع) |
عبدالرحمان بن عقیل بن ابی‌طالب، داماد امام علی(ع) و از شهدای کربلا که در روز عاشورا توسط عثمان بن خالد بن اسیر جهنی و بشر بن سوط همدانی قابضی به شهادت رسید.
نسب و ولادت و وفات
عبدالرحمان فرزند عقیل بن ابی‌طالب بوده و طبق نقلی از طبری، مادر عبدالرحمان، ام ولد (کنیز) بوده است.[۱]
عبدالرحمان نیز مانند مسلم بن عقیل و جعفر بن عقیل، داماد امام علی(ع) بوده و همسرش خدیجه[۲] مُلَقَّب به زینب صغری بوده است.[۳] طول قامت وی به گونه‌ای بود که به گفته لباب الانساب، نیزه خانواده(رُمْح عقیلی) عقیل نامیده می‌شد.[۴][یادداشت ۱]
از تاریخ ولادت و سن عبدالرحمان بن عقیل، اطلاعات کمی در دست است؛ مولف لباب الانساب، سن وی را هنگام شهادت ۳۵ سال گزارش کرده‌اند.[۶]
حضور در کربلا
عبدالرحمان بن عقیل بن ابی طالب، از یاران امام حسین (ع) و نیز از شهدای کربلا در روز عاشورا است.[۷] منابع تاریخی، عثمان بن خالد بن اسیر جهنی را قاتل وی معرفی کرده‌اند.[۸] در جای دیگر منابع آمده است که عثمان بن خالد بن اسیر و بشر بن سوط همدانی قابضی، به عبدالرحمان بن عقیل، حمله بردند و او را کشتند.[۹] و لباس‌های او را ربودند.[۱۰]
شیخ مفید نیز در الارشاد، نقل می‌کند که عثمان بن خالد همدانی، به عبدالرحمان بن عقیل بن ابی طالب یورش برد و او را کشت.[۱۱]
صاحب اخبار الطوال، نیز آورده که عبدالله بن عروه خثعمی، تیری به سوی عبدالرحمان بن عقیل انداخت و او را کشت.[۱۲]
نبرد و رجزخوانی
طبق نقلی از ابن شهر آشوب در مناقب، عبدالرحمان، به میدان آمد، در حالی که چنین رجز می‌خواند:[۱۳]
مردانی راستگو که سرور همگنان خود هستند. این، حسین است با نسبی بلند و استوار
و سرور پیران و جوانان است.[۱۴]
آن گاه، هفده جنگجو را کشت و سپس عثمان بن خالد جهنی، او را به شهادت رساند.
زیارت‌های رجبیه و الشهدا
نام عبدالرحمان بن عقیل بن ابی طالب، در زیارت الشهدا (زیارت ناحیه مقدسه غیرمشهور) و زیارت رجبیه امام حسین(ع)، آمده است و قاتل وی عمر بن خالد بن اسد جهنی، لعنت شده است.[۱۵]
پانویس
- ↑ طبری، تاریخ طبری، ج۵، ص۴۶۹؛ ابن‌اثیر، الکامل، ج۴، ص۹۲؛ محمدی ری شهری، دانشنامه امام حسین(ع)، ج۷، ص۱۷۲- ۱۷۳؛ اصفهانی، مقاتل الطالبیین، ص۹۶؛ بنقل از شجری، امالی، ج۱، ص۱۷۱.
- ↑ بلاذری، انساب‌الاشراف، ۱۴۱۷ق، ۱۹۹۶م،ج۲، ص۷۱؛ ابن قتیبه، المعارف،۱۹۹۲م، ج۳، ص۲۰۵؛ محمدی ری شهری، دانشنامه امام حسین(ع)، ج۷، ص۱۷۰ به نقل از نسب قریش، ص۴۵.
- ↑ طبرسی، اعلام‌الوری، مؤسسة آل البيت عليهم السلام لإحياء التراث ـ قم، ج۱، ص۳۹۸؛ مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۳ق، ج۴۲، ص۹۳.
- ↑ محمدی ری شهری، دانشنامه امام حسین(ع)، ج۷، ص۱۷۰-۱۷۱، به نقل از لباب‌الانساب، ج۱، ص۲۶۰.
- ↑ حاجی آبادی، شهدای نینوا،۱۳۹۷ش، ص۶۰
- ↑ محمدی ری شهری، دانشنامه امام حسین(ع)، ج۷، ص۱۷۰-۱۷۱، به نقل از لباب‌الانساب، ج۱، ص۴۰۱.
- ↑ مفید، الارشاد، ج۲، ص۱۰۶؛ بلاذری، انساب‌الاشراف، ج۲، ص۱۰۳.
- ↑ طبری، تاریخ، ج۵، ص۴۶۹؛ ابن‌شهر آشوب، المناقب، ج۴، ص۱۰۶؛ ابن‌نما، مثیرالاحزان، ص۶۷؛ مفید، الارشاد، ج۲، ص۱۰۶؛ مجلسی، بحارالانوار، ج۴۵، ص۴۴؛ ابن‌اثیر، الکامل، ج۴، ص۹۲.
- ↑ طبری، تاریخ، ج۵، ص۴۴۷، ج۶، ص۵۹؛ ابن‌سعد، طبقات الکبری، ج۵، ص۴۷۷؛ ابن‌اثیر، الکامل، ج۴، ص۷۵-۷۴؛ بلاذری، انساب‌الاشراف، ج۳، ص۲۰۰؛ مجلسی، بحارالانوار، ج۴۵، ص۳۳.
- ↑ ابن‌اثیر، الکامل، ج۴، ص۲۴۰.
- ↑ مفید، الارشاد،۱۴۱۳ق، ج۲، ص۱۰۷۶.
- ↑ دینوری، اخبارالطول، ص۲۵۷.
- ↑ ابن شهر آشوب، المناقب، ج۴، ص۱۰۵؛ الفتوح، ج۵، ص۱۱۱؛ مجلسی، بحارالانوار، ج۴۵، ص۳۳؛ خوارزمی، مقتل الحسین، ج۲، ص۲۶.
- ↑ ابن شهر آشوب، المناقب، ۱۳۷۹ق، ج۴، ص۱۰۶.
- ↑ سید بن طاووس، اقبال، ۱۳۷۶ش، ج۳،ص۷۶؛ مجلسی، بحارالانوار،۱۴۰۳ق، ج۹۸، ص۲۷۱؛ ج۴۵، ص۶۵،۳۳.
یادداشت
- ↑ کتاب شهدای نینوا به نقل از امالی صدوق و روضة الواعظین فتال «رمح عقیلی» را به سبب بلندی قامت به عبدالرحمن بن عقیل نسبت داده است.[۵]
منابع
- ابن اثیر، علی بن محمد، الکامل فی التاریخ، دارصادر، بیروت، ۱۳۸۵ق/۱۹۶۵م.
- ابن خلدون، عبدالرحمن بن محمد، دیوان المبتدأ و الخبر فی تاریخ العرب و البربر و من عاصرهم من ذوی الشأن الأکبر، بن خلدون، تحقیق: خلیل شحادة، دارالفکر، بیروت، ۱۴۰۸ق/۱۹۸۸م.
- ابن سعد، الطبقات الکبری(ج۵)، تحقیق: محمد بن صامل السلمی، الطائف، مکتبة الصدیق، ۱۴۱۴ق/۱۹۹۳م.
- ابن شهرآشوب مازندرانی، مناقب آل أبی طالب(ع)، مؤسسه انتشارات علامه، قم، ۱۳۷۹ ق.
- ابن قتیبه، عبداالله بن مسلم، المعارف، تحقیق: ثروت عکاشة، القاهرة، الهیئة المصریة العامة للکتاب، ۱۹۹۲ق.
- ابن نما حلی، مثیرالأحزان، انتشارات مدرسه امام مهدی (عج)، قم، ۱۴۰۶ق.
- اصفهانی، ابوالفرج علی بن الحسین، مقاتل‌الطالبیین، تحقیق: سید احمد صقر، دارالمعرفة، بیروت، بی‌تا.
- بلاذری، احمد بن یحیی، انساب‌الأشراف(ج۲)، تحقیق: محمد باقر المحمودی، مؤسسة الأعلمی للمطبوعات، بیروت، ۱۹۷۴م/۱۳۹۴ق.
- بلاذری، احمد بن یحیی، انساب‌الأشراف(ج۳)، تحقیق: محمد باقر المحمودی، دارالتعارف للمطبوعات، بیروت، ۱۹۷۷ق/۱۳۹۷م.
- بلاذری، احمد بن یحیی، کتاب جمل من انساب‌الأشراف، تحقیق: سهیل زکار و ریاض زرکلی، دارالفکر، بیروت، ۱۴۱۷ق/۱۹۹۶م.
- خوارزمی، موفق بن احمد، مقتل الحسین(ع)، تحقیق و تعلیق: محمد السماوی، قم، مکتبة المفید، بی‌تا.
- دینوری، احمد بن داود، الأخبارالطوال، تحقیق: عبدالمنعم عامر مراجعه جمال‌الدین شیال، منشورات الرضی، قم، ۱۳۶۸ش.
- رازی (ابن مسکویه)، تجارب‌الأمم، تحقیق: ابوالقاسم امامی، تهران، سروش، ۱۳۷۹ش.
- سید بن طاووس، علی بن موسی، اقبال‌الأعمال، دارالکتب الإسلامیة، تهران، ۱۳۶۷ ق.
- طبری، محمد بن جریر، تاریخ الأمم و الملوک، تحقیق: محمدأبوالفضل ابراهیم، دارالتراث، بیروت، ۱۳۸۷ق/۱۹۶۷م.
- لباب الانساب.
- مجلسی، بحارالأنوار، مؤسسة الوفاء، بیروت، ۱۴۰۴ق.
- محمدی ری شهری، دانشنامه امام حسین(ع) (ج۷)، مترجم: عبدالهادی مسعودی، قم: دارالحدیث، ۱۳۸۸.
- مفید، الإرشاد، انتشارات کنگره جهانی شیخ مفید، قم، ۱۴۱۳ ق.