عصای موسی(ع) از ودایع امامت است که برخی از معجزات حضرت موسی(ع) از طریق آن رخ داده است. این عصا از مواریث انبیا بوده که پس از حضرت آدم به حضرت شعیب و سپس به موسی رسیده و هنگام ظهور در دست امام مهدی(عج) خواهد بود. در قرآن و کتاب‌های قصه‌های انبیاء برای این عصا حوادث و وقایعی نقل شده است.
در قرآن
عصای حضرت موسی چندین معجزه داشته که قرآن به آنها اشاره کرده است:
- معجزه تبدیل عصای حضرت موسی به مار، در پنج سوره قرآن و هشت آیه ذکر شده است.[۱] بنابر آیات قرآن، عصای موسی در سه ماجرا تبدیل به مار شده است:
- تبدیل عصا به مار در کوه طور: بنابر آنچه در سه سوره قصص، نمل و طه آمده است،[۲] عصای حضرت موسی پس از آنکه بر زمین افتاد،[۳] تبدیل به «جانّ»[۴] یا «حیه»[۵] شد که به‌معنای مار است.[۶]
- تبدیل عصا به مار عظیم در حضور فرعون: بنابر آیات قرآن، وقتی موسی نزد فرعون رفت تا او را به راه حق دعوت کند، فرعون از او شاهدی برای اثبات راستگویی‌اش خواست و حضرت موسی با انداختن عصا به زمین، آن را تبدیل به «ثعبان» شد[۷] که به‌معنای مار عظیم است.[۸]
- تبدیل عصا به مار در برابر ساحران: بنابر آنچه در سوره‌های شعراء، اعراف و طه آمده است، موسی پس از آنکه عصای خود را در حضور فرعون به ماری عظیم تبدیل کرد،[۹] خواسته فرعون را برای رقابت با ساحران اجابت کرد، عصای خود را بر زمین انداخت و عصا تبدیل به ماری شد که همه طناب‌های ساحران را که به شکل مار به نظر می‌رسیدند بلعید[۱۰] و این رویداد منتهی به ایمان آوردن ساحران[۱۱] و در عین حال انکار فرعون شد.[۱۲]
- گشوده‌شدن دریا و عبور بنی‌اسرائیل از دریا: بر اساس آیه ۶۳ سوره شعراء، خداوند به موسی وحی کرد عصای خود را به دریا بزند[۱۳] تا راهی خشک در میان دریا گشوده شود.[۱۴] پس از آنکه موسی(ع) عصای خود را به آب زد، بخش‌هایی از دریا از هم جدا شدند.[۱۵] در نهایت موسی و همه افرادی که همراه او بودند از آب عبور کردند.[۱۶] اما فرعون و سپاهیانش که برای تعقیب بنی‌اسرائیل وارد دریا شده بودند، همگی[۱۷] غرق شدند.[۱۸]
- زدن عصا به سنگ و بیرون آمدن دوازده چشمه آب برای اسباط بنی‌اسراییل[۱۹]
در روایات
درباره نام، جنس، ویژگی و کاربرد این عصا در کتب فریقین مطالبی نقل شده است.[۲۰] امام محمد باقر(ع) فرمود: عصای موسی را حضرت آدم از بهشت به زمین آورد و آن از درخت عوسَج بهشتی بوده است.[۲۱] در حدیث دیگری امام صادق(ع) فرمود: عصای موسی چوبی بود از درخت بهشتی مُورد (درختی شبیه به انار) است.[۲۲]
بر پایه برخی گزارش‌ها، حضرت شعیب(ع) به حضرت موسی(ع) فرمود: داخل خانه شو و یک عصا بردار. وقتی حضرت موسی(ع) داخل شد عصای نوح و ابراهیم(ع) حرکت کردند و در دست ایشان قرار گرفت و چون آن عصا را به نزد شعیب(ع) آورد، شعیب(ع) گفت: این را برگردان و عصایی دیگر را انتخاب کن. موسی(ع) آن عصا را بازگرداند و در میان عصاهای دیگر گذاشت و خواست که عصای دیگری را بردارد، باز همان عصا حرکت نمود و در دستش جای گرفت و این اتفاق تا سه مرتبه تکرار شد! شعیب(ع) چون این ماجرا را مشاهده نمود گفت:ای موسی؛ این عصا را ببر، زیرا که خداوند این عصا را مختص تو قرار داده است.[۲۳]
عصای موسی نزد امامان شیعه
این عصا از مواریث نبوت است. امام محمد باقر(ع) درباره آن فرمود: «عصای موسی یادگاری از حضرت آدم(ع) بود و به شعیب رسیده بود و پس از آن از شعیب به موسی رسیده و هم اکنون نزد ماست، در این نزدیکی او را دیده‌ام و آن سبز بود، مانند آن روز که از درخت بریده شده بود. وقتی با آن سخن می‌گویی، حرف می‌زند و از برای قائم آل محمد مهیا شده است و با آن آنچه را که موسی انجام داده بود، انجام خواهد داد.[۲۴]
امام صادق(ع) نیز فرمود: عصای موسی(ع) نزد ماست.[۲۵]
جستار وابسته
پانویس
- ↑ رهنما و پارچه‌باف، «تأملی در تعریف کلامی معجزه...»، ص۵.
- ↑ رهنما و پارچه‌باف، «تأملی در تعریف کلامی معجزه...»، ص۸-۹.
- ↑ سوره طه، آیه ۱۹.
- ↑ سوره قصص، آیه ۳۱؛ سوره نمل، آیه ۱۰.
- ↑ سوره طه، آیه ۲۰.
- ↑ گروه فرهنگ و ادب بنیاد پژوهشهای اسلامی، فرهنگنامه قرآنی، ۱۳۷۲ش، ج۲، ص۶۰۲.
- ↑ سوره شعراء، آیه ۳۲.
- ↑ طریحی، مجمع البحرین، ۱۳۷۵ش، ج۲، ص۱۷-۱۸.
- ↑ سوره شعراء، آیه ۳۲.
- ↑ سوره اعراف، آیه ۱۱۷.
- ↑ سوره اعراف، آیه ۱۲۰، ۱۲۱؛ سوره طه، آیه ۷۰؛ سوره شعراء، آیه ۴۶-۴۸.
- ↑ سوره اعراف، آیه ۱۲۳؛ سوره طه، آیه ۷۱؛ سوره شعراء، آیه ۴۹.
- ↑ سوره شعراء، آیه ۶۳.
- ↑ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۴ش، ج۱۳، ص۲۵۷.
- ↑ طباطبائی، المیزان، ج۱۵، ص۲۷۷-۲۷۸.
- ↑ تفسیر الصافی، ج4، ص۳۷.
- ↑ سوره اسراء، آیه ۱۰۳.
- ↑ حسینی همدانی، انوار درخشان، ۱۴۰۴ق، ج۸، ص۲۹۳.
- ↑ سوره بقره، آیه۶۰.
- ↑ مجلسی، بحارالانوار،۱۳۹۰ ق، ج۱۳، ص۶۰؛ ثعالبی، قصص الأنبیاء، ۲۰۰۷م، ص۱۷۶.
- ↑ مجلسی، تاریخ پیامبران، ۱۳۸۸ش، ج۱،ص ۶۰۹.
- ↑ طبرسی، مجمع البیان، ۱۳۷۹ق، ج۴، ص۲۵۰.
- ↑ مجلسی، تاریخ پیامبران، ۱۳۸۸ش، ج۱، ص۶۰۳؛ راوندی، قصص الانبیاء، ۱۴۰۹ق، ص۱۵۲.
- ↑ کلینی، الکافی، ۱۳۸۱ق، ج۱، ص۲۳۱؛ مجلسی، بحار الانوار، ج۵۲، ص۳۱۸.
- ↑ کلینی، الکافی، ۱۳۸۱ق، ج۱، ص۲۳۱.
منابع
- کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، تهران، مکتبة الصدوق، ۱۳۸۱ق.
- مجلسی، محمدباقر، بحارالأنوار، تهران، دارالکتب الاسلامیه، ۱۳۹۰ق.
- مجلسی، محمدباقر، تاریخ پیامبران علیهم السلام " حیوة القلوب "، تهران، آدینه سبز، ۱۳۸۸ش.
- ثعالبی، أبی إسحاق أحمد النیشابوری، قصص الأنبیاء (عرائس المجالس) دار الکتب العلمیة، بیروت،۲۰۰۷م.
- راوندی، قطب الدین، قصص الانبیاء، مشهد، آستان قدس رضوی، ۱۴۰۹ق.
- طبرسی، فضل بن حسن، مجمعُ البیان فی تفسیر القُرآن، بیروت، دار احیاء التراث العربی، ۱۳۷۹ق.