ان الحیاة عقیدة و جهاد
إنَّ الحیاةَ عقیدةٌ و جهادٌ (به‌راستی که زندگی، عقیده داشتن و در راه آن تلاش کردن است) گفتاری منسوب به امام حسین(ع). برخی آن را از امام حسین(ع) دانسته و به عنوان شعاری برای انسان‌های خداپرست پذیرفته‌اند. در مقابل برخی مانند مرتضی مطهری انتساب این عبارت به امام حسین(ع) را رد می‌کنند. از نگاه مطهری این عبارت به دلایلی مانند سند نداشتن و درست نبودن معنای آن، سخن امام نیست. همچنین عنایت‌الله مجیدی در مقاله «پ‍ژوهشی درباره یک شعار معروف؛ ان الحیوة عقیدة و جهاد»، ضمن بررسی دیدگاه‌های مختلف، معتقد است این عبارت از امام حسین(ع) نبوده و مصرعی از شعر احمد شوقی، شاعر مصری قرن چهاردهم قمری است.
جایگاه
إنَّ الحیاةَ عقیدةٌ و جهادٌ (به‌راستی که زندگی، عقیده داشتن و در راه آن تلاش کردن است) عبارتی است که به واسطه انتساب به امام حسین(ع) مشهور شد اما برخی دیگر مانند مرتضی مطهری، متفکر شیعه، این انتساب را رد می‌کنند.[۱] همچنین عده‌ای آن را به عنوان یک شعار زیبا برای انسان‌های خداپرست و مؤمن پذیرفته‌اند[۲] و عده‌ای دیگر، آن را برای تبلیغ عقیدهٔ خود (بر هر مبانی) مناسب یافته‌اند.[۳] عنایت‌الله مجیدی در مقاله «پ‍ژوهشی درباره یک شعار معروف؛ ان الحیوة عقیدة و جهاد»، ضمن بررسی دیدگاه‌های مختلف درباره عبارت ان الحیوة عقیدة و جهاد، معتقد است این عبارت از امام حسین(ع) نبوده و مصرعی از شعر احمد شوقی، شاعر مصری قرن چهاردهم قمری است.[۴]
انتساب یا عدم انتساب به امام حسین(ع)
درباره انتساب عبارت إن الحیاة عقیدة و جهاد به امام حسین(ع) اختلاف است؛ برخی آن را منتسب به امام حسین(ع) می‌دانند مانند مهدی بازرگان و یحیی نوری[۵] هرچند به منبع این انتساب اشاره نکردند.[۶] همچنین زین‌العابدین رهنما، نویسنده قرن ۱۴ قمری، در کتاب زندگانی امام حسین(ع) این عبارت را شعری از امام می‌داند.[۷]
در مقابل این دیدگاه، برخی مانند مرتضی مطهری[۸] و محمد صحتی سردرودی[۹] آن را از امام حسین(ع) نمی‌دانند. محمدتقی جعفری، متفکر شیعه، در کتاب ترجمه و تفسیر نهج‌البلاغه این عبارت را به عنوان شعر نقل می‌کند؛ بی‌آنکه آن را به کسی منسوب نماید[۱۰] و محمد صحتی سردرودی، عاشوراپژوه معاصر، معتقد است از این بیان جعفری می‌توان نتیجه گرفت او عبارت ان الحیوة را حدیث و روایت نمی‌داند.[۱۱] همچنین برخی نیز معتقدند این عبارت یک مصرع از شعر احمد شوقی، شاعر مصری بوده و بیت کامل آن چنین است: «قف دون رأیک فی الحیوة مجاهداً........ان الحیوة عقیدة و جهاد» (در زندگی پای عقیده‌ات بایست و در راه آن تلاش کن.......به‌راستی که زندگی، عقیده داشتن و در راه آن تلاش کردن است.).[۱۲]
ایرادات به انتساب
مرتضی مطهری در کتاب انسان کامل معتقد است عبارت إنّ الحیاة عقیدة و جهاد از امام حسین(ع) نیست.[۱۳] به نظر او این جمله، معاصر بوده و قدمت آن نیز چهل یا پنجاه سال است.[۱۴] دلایل مطهری عبارتند از:
- این عبارت سند ندارد: در هیچ مدرکی از مدارک اسلامی چنین جمله‌ای از امام حسین(ع) نقل نشده است.[۱۵]
- جهاد باید در راه حق باشد: به نظر مطهری، یک عقیده داشتن و در راه آن عقیده هم جهاد کردن درست نیست.[۱۶] وی معتقد است تأکید قرآن بر سخن حق بوده و جهاد در قرآن و حیات از نظر قرآن این است که حق‌پرستی و جهاد، در راه «حق» باشد نه عقیده و جهاد در راه «عقیده».[۱۷] همچنین بنابر دیدگاه مطهری، این عبارت با منطق امام حسین(ع) و دیگر سخنان او جور درنمی‌آید و امام حسین جملات دیگری دارد که عبارت إن الحیاة عقیدة و جهاد قابل مقایسه با آنها نیست مانند «مَوْتٌ فی عِزٍّ خَیرٌ مِنْ حیاةٍ فی ذُلٍ»[۱۸] (مرگ با عزت و آزادگی بهتر است از زیستن با ذلت و حقارت) و یا جمله دیگر امام در روز عاشورا «الا وَ انَّ الدَّعِی ابْنَ الدَّعِی قَدْ رَکزَ بَینَ اثْنَتَینِ بَینَ السِّلَّةِ وَ الذِّلَّةِ وَ هَیهاتَ مِنَّا الذِّلَّةُ»[۱۹] (این حرام‌زاده پسر حرام‌زاده مرا میان دو چیز مخیّر کرده است: میان شمشیر و تن دادن به خواری و از ما دور است که تن به ذلّت و خواری دهیم).[۲۰]
جستارهای وابسته
پانویس
- ↑ مجیدی، «پ‍ژوهشی درباره یک شعار معروف؛ ان الحیوة عقیدة و جهاد»، ص۵۱؛ مطهری، مجموعه آثار ۲۳، ۱۳۸۹ش، ص۲۴۳.
- ↑ مجیدی، «پ‍ژوهشی درباره یک شعار معروف؛ ان الحیوة عقیدة و جهاد»، ص۵۱.
- ↑ علائی، مجاهدان و شهیدان راه آزادی، ۱۳۵۸ش، ص۵۲۸.
- ↑ مجیدی، «پ‍ژوهشی درباره یک شعار معروف؛ ان الحیوة عقیدة و جهاد»، ص۵۱.
- ↑ مجیدی، «پ‍ژوهشی درباره یک شعار معروف؛ ان الحیوة عقیدة و جهاد»، ص۵۳-۵۴.
- ↑ مجیدی، «پ‍ژوهشی درباره یک شعار معروف؛ ان الحیوة عقیدة و جهاد»، ص۵۳-۵۴.
- ↑ رهنما، زندگانی امام حسین(ع)، ۱۳۴۹ش، ج۱، ص۱۸۹.
- ↑ مطهری، مجموعه آثار ۲۳، ۱۳۸۹ش، ص۲۴۳.
- ↑ صحتی سردرودی، بازخوانیِ چند حدیث مشهور درباره عاشورا، ۱۳۸۱ش، ص۱۲۲.
- ↑ جعفری، ترجمه و تفسیر نهج‌البلاغه، ۱۳۶۰ش، ج۸، ص۱۱۸.
- ↑ صحتی سردرودی، بازخوانیِ چند حدیث مشهور درباره عاشورا، ۱۳۸۱ش، ص۱۲۲.
- ↑ مجیدی، «پ‍ژوهشی درباره یک شعار معروف؛ ان الحیوة عقیدة و جهاد»، ص۵۱؛ «قف دون رأيك في الحياة مجاهدا»، وبسایت الدیوان.
- ↑ مطهری، مجموعه آثار ۲۳، ۱۳۸۹ش، ص۲۴۳.
- ↑ مطهری، مجموعه آثار ۲۳، ۱۳۸۹ش، ص۱۷۱.
- ↑ مطهری، مجموعه آثار ۲۳، ۱۳۸۹ش، ص۲۴۳.
- ↑ مطهری، مجموعه آثار ۲۳، ۱۳۸۹ش، ص۲۴۴.
- ↑ مطهری، مجموعه آثار ۲۳، ۱۳۸۹ش، ص۲۴۴.
- ↑ ابن‌شهرآشوب، المناقب، نشر علامه، ج۴، ص۶۸.
- ↑ سید ابن‌طاووس، اللهوف، ۱۳۴۸ش، ص۹۵.
- ↑ مطهری، مجموعه آثار ۲۳، ۱۳۸۹ش، ص۲۴۴-۲۴۵.
منابع
- ابن‌شهرآشوب، محمد بن علی، المناقب، با گردآوری هاشم رسولی و محمدحسین آشتیانی، قم، نشر علامه، بی‌تا.
- رهنما، زین‌العابدین، زندگانی امام حسین(ع)، بی‌جا، کتاب‌های پرستو، چاپ ششم، ۱۳۴۹ش.
- سید ابن‌طاووس، علی بن موسی، اللهوف علی قتلی الطفوف، به تحقیق احمد فهری زنجانی، تهران، جهان، ۱۳۴۸ش.
- صحتی سردرودی، محمد، بازخوانیِ چند حدیث مشهور درباره عاشورا، قم، علوم حدیث، چاپ اول، ۱۳۸۱ش.
- علائی، امیر، مجاهدان و شهیدان راه آزادی، بی‌جا، تهران، دهخدا، چاپ اول، ۱۳۵۸ش.
- «قف دون رأيك في الحياة مجاهدا»، وبسایت الدیوان، تاریخ بازدید: ۱۳ مرداد ۱۴۰۱ش.
- مجیدی، عنایت‌الله، «پ‍ژوهشی درباره یک شعار معروف ان الحیوة عقیدة و جهاد»، در مجموعه مقالات کنگره بین‌الملی امام خمینی(س) و فرهنگ عاشورا، دفتر اول، تهران، مؤسسۀ تنظیم و نشر آثار امام خمینی(س)، ۱۳۷۴ش.
- مطهری، مرتضی، مجموعه آثار ۲۳ (انسان کامل، عرفان حافظ، آزادی معنوی، بخشی از بیست گفتار، تقوا، کلیات علوم اسلامی: عرفان)، تهران، صدرا، ۱۳۸۹ش.