ابواء
اَبْواء؛ نام روستای بزرگی در نزدیک ودّان میان راه مکه و مدینه قرار دارد. آمنه بنت وهب مادر پیامبر(ص) در این مکان دفن شده است. همچنین یکی از غزوات پیامبر اکرم به نام غزوه ابواء در این محل صورت گرفته است.
معرفی منطقه
اَبْواء، نام روستای بزرگی در نزدیک ودّان میان راه مکه و مدینه که در جنوب غربی مدینه (۱۷۰ کیلومتر) و شمال غربی مکه (۲۰۰ کیلومتر) قرار دارد.[۱]
ابواء نام کوهی در همان نواحی نیز هست. برخی معنی این کلمه را جای گرد آمدن سیلابها یا گرد آمدن گروه‌های مختلف مردم دانسته‌اند.[۲]
این منطقه محل دو راهه شدن جاده به سوی مکه است: یک راه از طریق ابواء، ودان، جحفه، مکه؛ و راه دیگر از ابواء، جحفه به مکه است. اکنون قریه قدیم ابواء متروک و ویرانه شده و «خریبه» نام دارد و مشتمل بر مزارع و نخلستان‌هایی است و قریه جدید ابواء در شمال آن قرار دارد. در دهه‌های اخیر بیشتر ساکنان آن به شهرهای بزرگ کوچیده‌اند. با افزایش امکانات جدید، این منطقه دیگر بار رونق گرفته است. اکنون این قریه حدود ۷۰۰۰ نفر جمعیت دارد که بیشتر از قبیله حرب هستند.[۱۸]نیز دارای نُه مدرسه ابتدایی، راهنمایی و دبیرستان و مرکز بهداشت است. در تابستان سال ۲۰۱۰ م. مردم این شهر دچار کمبود آب شدند و به ناچار از طریق تانکرهای آبرسانی آب آشامیدنی خود را تأمین کردند.[۳]
رخدادهای تاریخی در ابواء
مقبره مادر پیامبر(ص)
قبر آمنه بنت وهب مادر حضرت محمد(ص) که در مراجعت از مدینه به مکه در سال ۴۶ قبل از هجرت در ابواء درگذشت،[۴] بنابر مشهور در این محل است.[۵]
زمانی که قریش برای خونخواهی کشتگان خود در جنگ بدر قصد مدینه کردند و به ابواء رسیدند، گروهی خواستند قبر آمنه را نبش کنند، ولی ابوسفیان پس از مشورت با صاحب‌نظران قریش از این کار خودداری کرد.[۶]
در واقعه حدیبیه، پیامبر(ص) بر سر قبر آمنه رفت و بر آن گریست و به مرمت و بازسازی آن پرداخت.[۷] پس از حجةالوداع نیز به زیارت قبر آمنه شتافت و بر آن گریه کرد.[۸]
وقوع غزوه ابواء
در صفر سال دوم هجری، پیامبر(ص) به قصد قریش و بنی ضَمره از مدینه بیرون رفت. پس از اینکه به قریش دست نیافت؛ در منزلگاه ابواء با بزرگ قبیله ضمره، مَخْشی بن عمرو روبه رو شده و با او صلح کرد[۹] و پیمان نامه‌ای میان مسلمانان و بنی ضمره نوشته شد[۱۰] و این، نخستین غزوه پیامبر(ص) بود.[۱۱]
نزول آیه تیمم
در یکی از مسافرت‌های پیامبر(ص)، آیاتی از قرآن، از جمله آیه تیمم[۱۲] در ابواء نازل شد.[۱۳]
مسلمان شدن ابوسفیان
در همین منزلگاه، ابوسفیان پیش از فتح مکه به حضور پیامبر(ص) رسید و مسلمان شد.[۱۴]
مدفن مسلم بن عقبه
درگذشت مسلم بن عقبه که او را به علت جنایاتی که در اواخر سال ۶۳ قمری انجام داد، مُسرف بن عقبه می‌نامند، در ابواء اتفاق افتاد و همانجا دفن شد.[۱۵]
مدفن عبدالله بن جعفر
برخی درگذشت عبدالله بن جعفر در ۹۰ سالگی (۹۰ق) را در ابواء می‌دانند که همانجا نیز به خاک سپرده شد.[۱۶]
البته بنابر قول مشهور عبدالله بن جعفر در مدینه درگذشته و ظاهراً عبدالله نام دیگری، از نوادگان عبدالمطلب است که همراه سلیمان بن عبدالملک در ۹۹ق در ابواء مرده است.[۱۷] این اشتباه ظاهراً از آنجا ناشی شده که خاندان جعفر بن ابی طالب در این منطقه دارای خدمتکاران فراوان بوده‌اند.[۱۸]
ولادت امام کاظم(ع)
امام موسی بن جعفر(ع) در هفتم صفر سال ۱۲۸ق. در ابواء ولادت یافت و امام صادق(ع) بدین مناسبت به یاران خود ولیمه داد و اصحاب به او چشم روشنی گفتند.[۱۹]
بیعت با نفس زکیه
در اواخر حکومت امویان عده‌ای از بنی هاشم از جمله عبدالله محض و پسرانش و همچنین سفاح و منصور در ابواء گرد هم آمدند تا با یکی از خودشان بیعت کنند. در آن جلسه عبدالله پسرش محمد را به عنوان مهدی معرفی کرد و آنان را به بیعت با او فراخواند. امام صادق(ع) وقتی از قصد آنان با خبر شد فرمود: چنین مکنید که هنوز وقت این کار (ظهور مهدی) نیست و به عبد الله نیز گفت: اگر می‌پنداری پسرت مهدی است، او مهدی نیست و اکنون نیز هنگام ظهور مهدی نیست. و اگر برای خدا و امر به معروف و نهی از منکر قیام می‌کنی، به خدا تو را که شیخ ما هستی وانمی‌گذاریم تا با پسرت بیعت کنیم.[۲۰]
پانویس
- ↑ ابن‌رسته، الاعلاق النفیسه، ۱۸۹۱م، ج۷، ص۱۷۸.
- ↑ یاقوت، ج۱، ص۱۰۰
- ↑ روزنامه ریاض، تاریخ ۹/۹/۲۰۱۰ و ۷ آب ۲۰۱۰ و ۱۴ حزیران ۲۰۱۰م.؛ نک: سایت اینترنتی روزنامه الریاض
- ↑ ابن هشام، ج۱، ص۱۷۷
- ↑ مقریزی، امتاع الاسماع، ۱۴۲۰ ق، ج۱، ص۱۳؛ ذهبی، تاریخ الاسلام، ۱۴۱۳ق، ج۱، ص۵۰.
- ↑ واقدی، ج۱، ص۲۰۶
- ↑ ابن سعد، ج۱، ص۱۱۶
- ↑ قمی، ج۱، ص۴۴
- ↑ ابن هشام، ج ۱، ص۵۹۱
- ↑ ابن سعد، ج۲، ص۸
- ↑ ابن هشام، ج ۱، ص۵۹۱؛ بخاری، ج۱، ص۵
- ↑ نساء ۴۳
- ↑ ابن سعد، ج۸، ص۷۵؛ ابن حنبل، ج۱، ص۲۲۰
- ↑ واقدی، ج۲، ص۸۰۷
- ↑ بلاذری، ج۴، ص۴۵
- ↑ ابن قتیبه، ص۲۰۶
- ↑ بلاذری، ج۳، ص۲۹۹؛ ذهبی، ج۱، ص۲۰۱-۲۰۲
- ↑ اصطخری، ص۲۲۰؛ یاقوت حموی، ج۴، ص۹۱۰
- ↑ . المحاسن، ج۲، ص۳۱۴؛ بصائر الدرجات، ص۴۶۰
- ↑ مفید، ارشاد، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۱۹۲.
منابع
- احمد ابن حنبل، مسند، استانبول، ۱۴۰۲ق/۱۹۸۲م.
- ابن‌رسته، احمد، الاعلاق النفیسه، لیدن، بریل، ۱۸۹۱م.
- ابن سعد، محمداحمد، الطبقات الکبری، بیروت، دارصادر.
- ابن قتیبه، عبدالله، المعارف، به کوشش ثروت عکاشه، قاهره، ۱۹۶۰م.
- ابن هشام، عبدالملک، السیره النبویه، به کوشش مصطفی السقّا و دیگران، بیروت،دار احیاء التراث العربی.
- ابوالفرج اصفهانی، مقاتل الطالبیین، شرح و تحقیق: احمد صقر، بیروت، مؤسسه الاعلمی للمطبوعات، ۱۹۸۷م/۱۴۰۸ق.
- اصطخری، ابراهیم، مسالک الممالک، به کوشش دخویه، لیدن، ۱۹۲۷م.
- بخاری، محمد، صحیح، استانبول، ۱۴۰۱ق/۱۹۸۱م.
- بلاذری، احمد، انساب الاشراف، به کوشش عبدالعزیز الدوری، بیروت، ۱۳۹۸ق/۱۹۷۸.
- مستوفی، حمدالله، نزهه القلوب، به کوشش گ لسترنج، لیدن، ۱۳۳۱ق/۱۹۱۳م.
- ذهبی، محمد، سیر اعلام النبلاء، به کوشش شعیب ارنؤوط و حسین اسد، بیروت، ۱۴۰۵ق/۱۹۸۵م.
- قمی، عباس، سفینه البحار، نجف.
- مفید، محمد بن محمد، الارشاد في معرفة حجج الله على العباد، قم، كنگره شيخ مفيد، ۱۴۱۳ق.
- واقدی، محمد، المغازی، به کوشش مارسدن جونز، لندن، ۱۹۶۶م.
- همدانی، حسن، صفه جزیره العرب، به کوشش محمد بن علی الاکوع، بیروت، ۱۴۰۳ق/۱۹۸۳م.
- یاقوت حموی، معجم البلدان، دارصادر، بیروت
پیوند به بیرون
- منبع مقاله : دائره المعارف بزرگ اسلامی