آیه ۵۶ سوره مائده

افزودن پیوند
از ویکی شیعه
آیه ۵۶ سوره مائده
مشخصات آیه
واقع در سورهمائده
شماره آیه۵۶
جزء۶
اطلاعات محتوایی
مکان نزولمدینه
موضوعاعتقادی
دربارهپذیرش ولایت
آیات مرتبطآیه ۵۵ سوره مائده مشهور به آیه ولایت


آیه ۵۶ سوره مائده ولایت‌پذیری خدا، رسول خدا(ص) و مؤمنان را عامل پیروزی و رستگاری انسان می‌داند و آن را از ویژگی‌های حزب‌الله معرفی کرده است. این آیه در مدینه نازل شده و به عقیده مفسران، تکمیل‌کننده آیه ۵۵ سوره مائده است.

مفسران شیعه و برخی از اهل‌سنت معتقدند که آیات ۵۶ و ۵۵ سوره مائده هر دو در شأن علی بن ابی‌طالب(ع) نازل شده است. در معنای «وَلیّ»، بین مفسران شیعه و اهل‌سنت اختلاف است؛ اهل‌سنت «ولیّ» را به‌معنای دوستی و نصرت معنا می‌کنند؛ ولی مفسران شیعه بر این باورند با توجه به شأن نزول و سیاق آیه که در مورد پیروزی حزب‌الله است، «ولیّ» به معنای سرپرست و صاحب‌اختیار است.

معرفی، متن و ترجمه آیه

آیه ۵۶ سوره مائده، کسانی که ولایت خدا و رسول خدا و مؤمنان خاص را بپذیرند، از یاران خدا معرفی کرده و پیروزی آنها را قطعی دانسته است.[۱] این آیه را تکمیل‌کننده مضمون آیه قبل و دنبال‌کننده هدف آن می‌دانند.[۲] شیعیان با توجه به معنای حزب که گروهی از مردم معنا شده است، ولایت را در این آیه، به‌معنای سرپرستی و رهبری و تصرف در امور می‌دانند.[۳] به گفته فخر رازی از مفسران اهل سنت، حزب‌الله را جندالله و انصارالله نیز معنا کرده‌اند.[۴] در تفسیر اطیب البیان مراد از پیروزی، رستگاری دنیا و آخرت، تفسیر شده است.[۵] مفسران اهل‌سنت، ولایت در این آیه را به معنای دوستی و یاری دانسته‌اند.[۶]

﴿وَمَنْ يَتَوَلَّ اللَّهَ وَرَسُولَهُ وَالَّذِينَ آمَنُوا فَإِنَّ حِزْبَ اللَّهِ هُمُ الْغَالِبُونَ ۝٥٦﴾
﴿و هر کس خدا و پیامبر او و کسانی را که ایمان آورده‌اند ولی خود بداند [پیروز است چرا که] حزب خدا همان پیروزمندانند ۝٥٦﴾


سوره مائده، آیه ۵۶


علی بن ابی‌طالب(ع)، ولی الهی جامعه

مفسران شیعه و برخی از اهل‌سنت، این آیه را در شأن علی بن ابی‌طالب(ع) دانسته‌اند.[۷] در شأن نزول این آیه چنین نقل کرده‌اند که پس از نزول آیه ۵۵ سوره مائده، پیامبر به همراه اصحاب به طرف مسجد رفت و پس از آنکه از انفاق انگشتر به فقیر، توسط امام علی(ع) در حال رکوع نماز خبردار شد، تکبیر گفت و آیه ۵۶ سوره مائده را قرائت کرد.[۸]

ولایت‌پذیری و حزب‌الله

بخشی از آیه ۵۶ سوره مائده در لوگوی حزب‌الله لبنان

به باور مفسران شیعه و سنی، واژه «یَتَوَلَّی» در آیه ۵۶ سوره مائده از ریشه «وَلَی» مشتق شده و به‌معنای ولایت‌پذیری است.[۹] مفسران شیعه، با رد معنای دوستی و یاری که علمای اهل سنت مطرح کرده‌اند، «وَلیّ» را سرپرست معنا کرده‌اند.[۱۰] همچنین بنا بر نقل مفسران شیعه، بر اساس آیه ۵۶ سوره مائده، مؤمنان باید ولایت‌پذیر (به معنای پذیرش سرپرستی)، باشند.[۱۱] همچنین هر کس به ولایت خدا و مؤمنان خاص یعنی امامان معصوم(ع) درآید حزب‌الله است و چون حزب‌الله پیروز است او نیز پیروز است.[۱۲] به گفته مکارم شیرازی، تعبیر به حزب‌الله و غلبه، معنای سرپرستی و حکومت را برای ولایت تاکید می‌کند، نه یک دوستی ساده، نصرت و یاری، بلکه در معنای «حزب» یک نوع تشکل و همبستگی و اجتماع برای تأمین اهداف مشترک است.[۱۳]

مفسران شیعه معتقدند این آیه، در اثبات جانشینی علی(ع) پس از پیامبر اسلام(ص) است.[۱۴] آنان مصداق «الذین آمنوا» را تنها علی(ع) می‌دانند و فعل جمع را برای تعظیم و احترام قلمداد می‌کنند.[۱۵] حسکانی از علمای اهل تسنن، آیه ۵۶ سوره مائده را در مدح و منزلت علی بن ابی‌طالب(ع) دانسته و از ابن‌عباس در تفسیر حزب‌الله عبارت «شیعة الله» و «شیعة محمد» و «شیعة علی‌» را نقل کرده و غالبون را بندگان برتر خداوند و پیروزمندان بر مخالفانشان دانسته است.[۱۶]

پانویس

  1. ↑ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۱ش، ج۴، ص۴۳۳؛ طباطبایی، المیزان، ۱۳۹۰ق، ج۶، ص۱۰.
  2. ↑ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۱ش، ج۴، ص۴۳۳؛ طباطبایی، المیزان، ۱۳۹۰ق، ج۶، ص۱۰.
  3. ↑ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ج۴، ۱۳۷۱ش، ص۴۳۳؛ طباطبایی، المیزان، ۱۳۹۰ق، ج۶، ص۱۰.
  4. ↑ فخر رازی، تفسیر الکبیر، ۱۴۲۰ق، ج۱۲، ص۳۸۷
  5. ↑ طیب، اطیب البیان، ۱۳۶۹ش، ج۴، ص۴۰۵.
  6. ↑ فخر رازی، تفسیر الکبیر، ۱۴۲۰ق، ج۱۲، ص۳۸۶-۳۸۷؛ بیضاوی، انوار التنزیل، ۱۴۱۸ق، ج۱، ص۵؛ رشید رضا، تفسیر المنار، ۱۴۱۴ق، ج۱، ص۲.
  7. ↑ طباطبایی، المیزان، ۱۳۹۰ق، ج۶، ص۱۰؛ فخر رازی، تفسیر الکبیر، ۱۴۲۰ق، ج۱۲، ص۳۸۶-۳۸۷؛ بیضاوی، انوار التنزیل، ۱۴۱۸ق، ج۱، ص۵؛ رشید رضا، تفسیر المنار، ۱۴۱۴ق، ج۱، ص۲؛ ابن‌کثیر، تفسیر القرآن العظیم، ۱۴۱۹ق، ج۳، ص۱۲۷.
  8. ↑ واحدی، اسباب النزول، ۱۴۱۱ق، ص۲۰۲.
  9. ↑ طباطبایی، المیزان، ۱۳۹۰ق، ج۶، ص۱۰؛ فخر رازی، تفسیر الکبیر، ۱۴۲۰ق، ج۱۲، ص۳۸۶-۳۸۷؛ بیضاوی، انوار التنزیل، ۱۴۱۸ق، ج۱، ص۵؛ رشید رضا، تفسیر المنار، ۱۴۱۴ق، ج۱، ص۲؛ ابن‌کثیر، تفسیر القرآن العظیم، ۱۴۱۹ق، ج۳، ص۱۲۷.
  10. ↑ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۱ش، ج۴، ص۴۳۳؛ طباطبایی، تفسیر المیزان، ۱۳۹۰ق، ج۶، ص۱۰؛ جوادی آملی، تفسیر تسنیم، ۱۳۹۱ش، ج۲۳، ص۱۵۲؛ طبرسی، مجمع البیان، ۱۳۷۲ش، ج۷، ص۸۳.
  11. ↑ جوادی آملی، تفسیر تسنیم، ۱۳۹۱ش، ج۲۳، ص۱۵۲؛ جعفری، تفسیر کوثر، ۱۳۷۶ش، ج۳، ص۱۹۲.
  12. ↑ جوادی آملی، تفسیر تسنیم، ۱۳۹۱ش، ج۲۳، ص۱۵۲؛ جعفری، تفسیر کوثر، ۱۳۷۶ش، ج۳، ص۱۹۲.
  13. ↑ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۱ش، ج۴، ص۴۳۳.
  14. ↑ طبرسی، مجمع البیان، ۱۳۷۲ش، ج۷، ص۸۹؛ طباطبایی، تفسیر المیزان، ۱۳۹۰ق، ج۶، ص۱۰.
  15. ↑ طبرسی، مجمع البیان، ۱۳۷۲ش، ج۷، ص۸۹؛ طباطبایی، تفسیر المیزان، ۱۳۹۰ق، ج۶، ص۱۰.
  16. ↑ حسکانی، شواهد التنزیل، ۱۴۱۱ق، ج۱، ص۲۴۶.

منابع

  • ابن‌کثیر، اسماعیل بن عمر، تفسیر القرآن العظیم، بیروت، دارالکتب العلمیة، ۱۴۱۹ق.
  • بیضاوی، عبدالله بن عمر، انوار التنزیل و اسرار التأویل، بیروت، احیاء التراث العربی، ۱۴۱۸ق.
  • جعفری، یعقوب، تفسیر کوثر، قم، مؤسسه انتشارات هجرت، ۱۳۷۶ش.
  • جوادی آملی، عبدالله، تفسیر تسنیم، قم، إسراء، ۱۳۹۱ش.
  • حسکانی، عبیدالله بن عبدالله، شواهد التنزیل لقواعد التفضیل، تهران، وزارة الثقافة و الارشاد الاسلامی، ۱۴۱۱ق.
  • رشید رضا، محمد، تفسیر المنار، بیروت، دارالمعرفة، ۱۴۱۴ق.
  • طباطبایی، سید محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، بیروت، مؤسسة الاعلمی للمطبوعات، ۱۳۹۰ق.
  • طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، تهران، ناصر خسرو، ۱۳۷۲ش.
  • طیب، عبدالحسین، اطیب البیان فی تفسیر القرآن، تهران، اسلام، ۱۳۶۹ش.
  • فخر رازی، محمد بن عمر، التفسیر الکبیر، بیروت، دار احیاء التراث العربی، ۱۴۲۰ق.
  • مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، تهران، دارالکتب الاسلامیة، ۱۳۷۱ش.
  • واحدی، علی بن احمد، اسباب النزول القرآن، بیروت، دارالکتب العلمیة، ۱۴۱۱ق.
برگرفته از «https://fa.wikishia.net/w/index.php?title=آیه_۵۶_سوره_مائده&oldid=1247309»