الهدایة الکبری (کتاب)
![]() | |
اطلاعات کتاب | |
---|---|
نویسنده | حسین بن حمدان خصیبی |
موضوع | فضایل و مناقب چهارده معصوم |
زبان | عربی |
مجموعه | ۱ جلد |
اطلاعات نشر | |
ناشر | البلاغ |
تاریخ نشر | ۱۴۱۹ ق |
نسخه الکترونیکی | http://lib.eshia.ir/15130 |
الهِدایَةُ الکُبْریٰ کتابی به زبان عربی درباره زندگی و کرامات چهارده معصوم(ع) اثرحسین بن حمدان خصیبی (متوفی ۳۴۶ ق). این اثر از قدیمیترین متونی است که با ذکر سلسله اسناد در صدد اثبات امامت و وصایت یکایک ائمه از راه بیان معجزات است. با این حال بعضی از رجالشناسان متقدم شیعه و برخی از محققان معاصر درباره شخصیت نویسنده و پارهای از مطالب کتاب موضع انتقادی گرفته و او را تضعیف و روایات کتاب را غالیانه دانستهاند.
درباره مؤلف
ابوعبدالله حسین بن حمدان جنبلائی خصیبی یا حضینی محدث و راوی شیعه امامیه در عصر غیبت صغری و سال ۲۶۰ق متولد شد.
بسیاری از رجالیون و فهرستنویسان شیعه مانند نجاشی او را به شدت تضعیف کردهاند. نجاشی درباره او عبارت «فاسد المذهب» آورده است. از سوی دیگر برخی نیز در صدد توجیه و تصحیح عقیده خصیبی و آثار او برآمده و از او به نیکی یاد کردهاند.
پیروان فرقه نُصیریه او را از بزرگان خود میدانند و معتقدند او با محمد بن نصیر، رئیس این فرقه، مرتبط بوده و او را باب امام دوازدهم میدانسته است.[۱]
محتوا
مطالب تاریخی کتاب به شیوه حدیثی بیان شده و مؤلف سلسله اسناد خود را بیان کرده است. ابواب ۱۴گانه کتاب به اعتبار چهارده معصوم تنظیم شده و هر باب به دو قسمت اصلی تقسیم میشود:
قسمت اول کلیاتی درباره هر معصوم از احوال شخصی است و قسمت دوم به ذکر روایات مختلف با ذکر سلسله اسناد مشخص میپردازد که غالب اسناد به ائمه منتهی میشود و در آنها معجزات و کرامات هر معصوم شامل تعیین مصادیق علم غیب او، تصرف او در نظام تکوین همچون زنده کردن مردگان و طی الارض خود و یا با همراهی اصحابش و نیز سخن گفتن به زبانهای گوناگون و نیز سخن گفتن با حیوانات، نباتات و جمادات ذکر شده است.[۲]
حجم مطالب درباره هر معصوم متفاوت است؛ چنانکه به امام دوازدهم حجم بیشتری اختصاص داده شده است و روایاتی درباره رجعت، به ویژه روایت مفصل مفضل بن عمر از امام صادق(ع) نقل شده است. از مطالب ارزشمند این کتاب، ذکر تفصیلی دیدگاهها و اعمال یاران فارس بن حاتم قزوینی است که در کمتر کتاب رجالی و تاریخی شیعه یافت میشود. وضعیت جامعه شیعی بعد از شهادت امام عسکری(ع) و فعالیتهای جعفر کذاب هم در کتاب آمده است.[۳]
جایگاه
درباره این کتاب از گذشته اظهارنظرهای شدیدی وجود داشته است. برخی آن را غیرمعتبر و غلوآمیز دانسته و برخی آن را از کتب فرقه نصیریه میدانند. در عین حال کتاب حاضر جایگاه مناسبی در میان آثار بعدی امامیه یافته و از آن نقل کردهاند.[۴]
در سالهای اخیر مقالهای از نعمت الله صفری فروشانی در نقد این اثر (از حیث سند و محتوا) منتشر شده است. نویسنده در این مقاله، کتاب را از آثار مؤثر در شیعه امامیه و برگرفته از روایات غالیان دانسته و معتقد است چهرهای مشوه از تاریخ تشیع را نشان میدهد. صفری فروشانی برخی از روایات را بهعنوان شاهد مثال بیان میکند.[۵]
از سوی دیگر برخی از محققان به نقد مقاله مذکور پرداخته و به شبهات درباره شخصیت حسین بن حمدان و روایات اعجاز ائمه پاسخ دادهاند.[۶]
نسخهها
در ایران برای این کتاب پنج نسخه خطی از قرار زیر شناسایی شده است:
- تاریخ کتابت: قرن یازدهم، کتابخانه آیت الله مرعشی نجفی
- تاریخ کتابت: ۱۰۸۰ق، کتابخانه آیت الله مرعشی نجفی
- تاریخ کتابت: ۱۱۰۱ق، کتابخانه آستان قدس رضوی
- تاریخ کتابت: ۱۳۱۵ق، کتابخانه آیت الله مرعشی نجفی. همین نسخه مبنای چاپ کتاب بوده است.
- تاریخ کتابت: ۱۳۱۹ق، کتابخانه مجلسی.[۷]
پانویس
- ↑ حسین بن حمدان خصیبی و کتاب الهدایة الکبری، مقدمه کتاب، ص ۵ به بعد.
- ↑ صفری فروشانی، حسین بن حمدان خصیبی و کتاب الهدایة الکبری، پایگاه اطلاعرسانی حوزه.
- ↑ صفری فروشانی، حسین بن حمدان خصیبی و کتاب الهدایة الکبری، پایگاه اطلاعرسانی حوزه.
- ↑ الهدایة الکبری، کتابخانه دیجیتال نور.
- ↑ صفری فروشانی، حسین بن حمدان خصیبی و کتاب الهدایة الکبری، پایگاه اطلاعرسانی حوزه.
- ↑ نجفی یزدی، اعجاز ائمه و روایات مربوط به آن، ۱۳۸۵ش.
- ↑ صفری فروشانی، حسین بن حمدان خصیبی و کتاب الهدایة الکبری، پایگاه اطلاعرسانی حوزه.
منبع
- خصیبی، حسین بن حمدان، الهدایة الکبری، بیروت، مؤسسة البلاغ، ۱۴۱۱ق.
- نجفی یزدی، سید محمد، اعجاز ائمه(ع) و روایات مربوط به آن (نقد مقاله «حسین بن حمدان خصیبی و کتاب الهدایة الکبری» (۱)، حکمت و فلسفه اسلامی، تابستان ۱۳۸۵ش، شماره ۱۸.
- صفری فروشانی، نعمتالله، حسین بن حمدان خصیبی و کتاب الهدایة الکبری، حکمت و فلسفه اسلامی، زمستان ۱۳۸۴ش، شماره ۱۶.
- الهدایة الکبری، کتابخانه دیجیتال نور، تاریخ بازدید: ۱۶ اسفند ۱۳۹۹ش.