آیه انفاق

اخلاق
آیات اخلاقی
	آیات افک • آیه اخوت • آیه اطعام • آیه نبأ • آیه نجوا • آیه مشیت • آیه بر • آیه اصلاح ذات بین • آیه ایثار
احادیث اخلاقی
	حدیث قرب نوافل • حدیث مکارم اخلاق • حدیث معراج • حدیث جنود عقل و جهل
فضایل اخلاقی
	تواضع • قناعت • سخاوت • کظم غیظ • اخلاص • خشیت • حلم • زهد • شجاعت • عفت • انصاف • اصلاح ذات البین • عیب‌پوشی
رذایل اخلاقی
	تکبر • حرص • حسد • دروغ • غیبت • سخن‌چینی • تهمت • بخل • عاق والدین • حدیث نفس • عجب • عیب‌جویی • سمعه • قطع رحم • اشاعه فحشاء • کفران نعمت
اصطلاحات اخلاقی
	جهاد نفس • نفس لوامه • نفس اماره • نفس مطمئنه • محاسبه • مراقبه • مشارطه • گناه • درس اخلاق • استدراج
عالمان اخلاق
	ملامهدی نراقی • ملا احمد نراقی • میرزا جواد ملکی تبریزی • سید علی قاضی • سید رضا بهاءالدینی • سید عبدالحسین دستغیب • عبدالکریم حق‌شناس • عزیزالله خوشوقت • محمدتقی بهجت • علی‌اکبر مشکینی • حسین مظاهری • محمدرضا مهدوی کنی
منابع اخلاقی
	قرآن • نهج البلاغه • مصباح الشریعة • مکارم الاخلاق • المحجة البیضاء • رساله لقاءالله (کتاب) • مجموعه وَرّام • جامع السعادات • معراج السعادة • المراقبات
	ن; ب; و;

آیه انفاق
مشخصات آیه
نام آیه	آیه انفاق
واقع در سوره	بقره
شماره آیه	۲۷۴
جزء	۳
اطلاعات محتوایی
شأن نزول	انفاق امام علی(ع)
مکان نزول	مدینه
موضوع	اخلاق
درباره	انفاق

آیه اِنفاق (بقره: ۲۷۴) درباره انفاق و چگونگی عمل به آن در شرایط مختلف نازل شد. انفاق به معنای بخشیدن مال و برطرف کردن نیاز مالی دیگران است. مفسران شیعه و برخی مفسران اهل سنت، شأن نزول آیه را در مورد انفاق امام علی(ع) دانسته‌اند که چهار درهم را در شب و روز و به صورت آشکار و پنهان انفاق کرد. برخی معتقدند که این آیه شامل همه افرادی می‌شود که طبق آن عمل می‌کنند.

در این آیه تأکید می‌شود که اگر ضرورت یا مصلحتی در انفاق آشکار وجود ندارد، بخشش بایستی به صورت مخفیانه انجام شود تا کرامت دریافت‌کننده خدشه‌دار نگردد. بخشش گناهان، دوری از عذاب، آرامش وجدان و رفع اندوه از ثمرات انفاق در این آیه معرفی شده است.

متن و ترجمه آیه

به آیه دویست و هفتاد و چهارم سوره بقره آیه انفاق گفته می‌شود.^[۱] برخی این آیه را جمع‌بندی چهارده آیه پی‌درپی گذشته درباره انفاق دانسته‌اند.^[۲] در این آیه به چگونگی انفاق، پاداش^[۳] و تأثیر آن در آرامش انسان‌ها پرداخته^[۴]و بر فضیلت آن در شرایط مختلف و در تمام زمان‌ها اشاره می‌کند.^[۵]

﴿الَّذِينَ يُنْفِقُونَ أَمْوَالَهُمْ بِاللَّيْلِ وَالنَّهَارِ سِرًّا وَعَلَانِيَةً فَلَهُمْ أَجْرُهُمْ عِنْدَ رَبِّهِمْ وَلَا خَوْفٌ عَلَيْهِمْ وَلَا هُمْ يَحْزَنُونَ ۝٢٧٤﴾ [بقره:274]
﴿کسانی که اموال خود را شب و روز، و نهان و آشکارا، انفاق می‌کنند، پاداش آنان نزد پروردگارشان برای آنان خواهد بود؛ و نه بیمی بر آنان است و نه اندوهگین می‌شوند ۝٢٧٤﴾

سوره بقره: آیه ۲۷۴

آیه انفاق از کسانی که همواره و در هر شرایطی، اموال خود را انفاق می‌کنند، یاد کرده^[۶] و به اهتمام انفاق‌گران در شرایط گوناگون^[۷] و توجه به آثار دنیوی و اخروی انفاق از سوی آنان اشاره می‌کند.^[۸]

شأن نزول

مفسران شیعه با استناد به روایات، شأن نزول آیه انفاق را درباره امام علی(ع) دانسته‌اند که چهار درهم را یکی در شب، یکی در روز، یکی آشکار و دیگری را در پنهانی انفاق کرد.^[۹]

مفسران اهل سنت درباره شأن نزول آیه انفاق دو نظر داده‌اند؛ عده‌ای از آنان شأن نزول آیه را تنها در مورد امام علی(ع) دانسته‌اند.^[۱۰] دسته دوم در کنار اشاره به شأن‌نزول آیه در مورد امام علی(ع)، از احتمالات دیگری چون انفاق عبدالرحمن بن عوف^[۱۱] و ابوبکر^[۱۲] سخن گفته‌اند؛ چنانکه به عبدالرحمن بن عوف به‌عنوان فردی که در روز، و علی(ع) به عنوان فردی که در شب انفاق می‌کرد، اشاره کرده‌اند^[۱۳] و یا هر کسی که در راه خدا^[۱۴] بدون اسراف و تبذیر انفاق می‌کند^[۱۵] و حتی کسانی که به اسب‌های جهادی در راه خدا آذوقه می‌دهند.^[۱۶] برخی نیز بعد از ذکر احتمالات مختلف، در شأن نزول آیه توقف کرده و از ندانستن شأن نزول خاص برای آن سخن گفته‌اند.^[۱۷]

برخی از مفسران معتقدند هرچند این آیه در مورد شخص خاص نازل شده است؛ اما حکم آن اختصاص به مورد خاصی ندارد و شامل همه کسانی می‌شود که در انفاق این‌گونه عمل کنند؛^[۱۸] هرچند انفاق امام علی(ع) به علت سبقت در این مسئله دارای فضیلت بیشتری است.^[۱۹]

تفسیر

در آیه انفاق، به راه‌های مختلف انفاق اشاره شده است؛ به این صورت که اگر نیازی به اظهار نباشد، به صورت مخفیانه انفاق شود^[۲۰] تا کرامت دریافت‌کننده خدشه‌دار نگردد.^[۲۱] البته در صورتی که مصلحت‌هایی همچون ترغیب دیگران و تعظیم شعائر در میان باشد، می‌توان به صورت آشکارا انفاق کرد؛ هرچند مقدم داشتن شب بر روز و انفاق پنهان بر انفاق آشکار بهتر است.^[۲۲]

در آین آیه، همچنین، به پاداش انفاق از جمله بخشش گناهان و دوری از عذاب اشاره شده است. برخی از مفسران معتقدند خداوند با این کار، زمینه را برای آرامش وجدان و رفع اندوه فراهم می‌کند؛^[۲۳] چراکه ممکن است برخی به سبب واهمه از آینده و یا ترس از دست دادن ثروت، از انفاق خودداری کنند؛ لذا انفاق‌کنندگان را کسانی می‌داند که وحشتی از آینده نداشته و با از دست دادن بخشی از دارایی خود اندوهگین نخواهند شد.^[۲۴] طبرسی در مجمع البیان^[۲۵] و برخی دیگر از مفسران^[۲۶] منظور از آیه را عدم ترس و وحشت در قیامت دانسته‌اند.

دوری از اندوه،^[۲۷] داشتن روحیه انفاق، آرامش و امنیت از پیام‌های این آیه دانسته شده است.^[۲۸]

انفاق به معنای بخشیدن مال^[۲۹] و برطرف کردن کمبودهای مالی است.^[۳۰]

جستارهای وابسته

پانویس

↑ جمعی از محققان، فرهنگ‌نامه علوم قرآنی، ۱۳۹۴ش، ج۱، ص۳۳۷.
↑ مغنیه، التفسیر الکاشف، ۱۴۲۴ق، ج۱، ص۴۲۸.
↑ طبرسی، مجمع البیان، ۱۳۷۲ش، ج۲، ص۶۶۷.
↑ رضایی اصفهانی، تفسیر قرآن مهر، ۱۳۸۷ش، ج۲، ص۳۲۳.
↑ آلوسی، روح المعانی، ۱۴۱۵ق، ج۲، ص۴۶.
↑ ابن کثیر، تفسیر القرآن العظیم، ۱۴۱۹ق، ج۱، ص۵۴۵، جعفری، تفسیر کوثر، ۱۳۷۶ش، ج۲، ص۳۴.
↑ طباطبایی، المیزان، ۱۳۹۰ق، ج۲، ص۴۰۰.
↑ قرائتی، تفسیر نور، ۱۳۸۸ش، ج۱، ص۴۳۴.
↑ برای نمونه نگاه کنید به؛ ابن سلیمان، تفسیر مقاتل بن سلیمان، ۱۴۲۳ق، ج۱، ص۲۲۵؛ طوسی، التبیان، بیروت ج۲، ص۳۵۷؛ شحاته، تفسیر القرآن الکریم، ۱۴۲۱ق، ص۱۱۹؛ عیاشی، تفسیر العیاشی، ۱۳۸۰ش، ج۱، ص۱۵۱؛ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۱ش، ج۲، ص۳۶۰.
↑ شیبانی، نهج البیان، ۱۴۱۳ق، ج۱، ص۳۵۲؛ صنعانی، تفسیر عبدالرزاق، ۱۴۱۱ق، ج۱، ص۱۱۸؛ دینوری، الواضح، ۱۴۲۴ق، ج۱، ص۹۲؛ واحدی، الوجیز، ۱۴۱۵ق، ج۱، ص۱۹۱؛ جرجانی، درج الدرر، ۱۴۳۰ق، ج۱، ص۳۶۵؛ حسکانی، شواهد التنزیل، ۱۴۱۱ق، ج۱، ص۱۴۰.
↑ ماتریدی، تأویلات اهل السنه، ۱۴۲۶ق، ج۲، ص۲۶۸؛ ابوحیان، البحر المحیط، ۱۴۲۰ق، ج۲، ص۷۰۱.
↑ زمخشری، الکشاف، ۱۴۰۷ق، ج۱، ص۳۱۹؛ بیضاوی، أنوار التنزیل، ۱۴۱۶ق، ج۱، ص۱۶۱؛ ابوحیان، البحر المحیط، ۱۴۲۰ق، ج۲، ص۷۰۱.
↑ طبرانی، التفسیر الکبیر، ۲۰۰۸م، ج۱، ص۴۹۲-۴۹۳؛ ابن جوزی، زاد المسیر، ۱۴۲۲ق، ج۱، ص۲۴۶؛ بغوی، تفسیر البغوی، ۱۴۲۰ق، ج۱، ص۳۸۰.
↑ ماوردی، النکت و العیون، بیروت، ج۱، ص۳۴۷.
↑ قرطبی، الجامع لأحکام القرآن، ۱۳۶۴ش، ج۳، ۳۴۷؛ ابوحیان، البحر المحیط، ۱۴۲۰ق، ج۲، ص۷۰۱.
↑ برای نمونه نگاه کنید به: زمخشری، الکشاف، ۱۴۰۷ق، ج۱، ص۳۱۹؛ فخر رازی، التفسیر الکبیر، ۱۴۲۰ق، ج۷، ص۷۱؛ سیوطی، الدر المنثور، ۱۴۰۴ق، ج۱، ص۳۶۳.
↑ ماتریدی، تأویلات أهل السنة، ۱۴۲۶ق، ج۲، ص۲۶۸.
↑ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۱ش، ج۲، ص۳۶۰؛ ابوحیان، البحر المحیط، ۱۴۲۰ق، ج۲، ص۷۰۱؛ سمرقندی، بحر العلوم، ۱۴۱۶ق، ج۱، ص۱۸۲.
↑ طبرسی، مجمع البیان، ۱۳۷۲ش، ج۲، ص۶۶۷.
↑ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۱ش، ج۲، ص۳۶۰.
↑ مغنیه، التفسیر الکاشف، ۱۴۲۴ش،ج۱، ص۴۳۰.
↑ فخر رازی، التفسیر الکبیر، ۱۴۲۰ق، ج۷، ص۷۱؛ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۱ش، ج۲، ص۳۶۱؛ جعفری، تفسیر کوثر، ۱۳۷۶ش، ج۲، ص۳۵.
↑ رضایی اصفهانی، تفسیر قرآن مهر، ۱۳۸۷ش، ج۲، ص۳۲۵.
↑ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۱ش، ج۲، ص۳۶۱.
↑ طبرسی، مجمع البیان، ۱۳۷۲ش، ج۲، ص۶۶۷.
↑ ماتریدی، تأویلات أهل السنة، ۱۴۲۶ق، ج۲، ص۲۶۸، ابن کثیر، تفسیر القرآن العظیم، ۱۴۱۹ق، ج۱، ص۵۴۵.
↑ رضایی اصفهانی، تفسیر قرآن مهر، ۱۳۸۷ش، ج۲، ص۳۲۵.
↑ قرائتی، تفسیر نور، ۱۳۸۸ش، ج۱، ص۴۳۵.
↑ عمید، فرهنگ فارسی عمید، ۱۳۶۰ش، ذیل واژه انفاق
↑ قرائتی، تفسیر نور، ۱۳۸۸ش، ج۱، ص۴۳۴.

منابع

آلوسی، سید محمود، روح المعانی فی تفسیر القرآن العظیم، تحقیق علی عبدالباری عطیه، بیروت، دارالکتب العلمیه، ۱۴۱۵ق.
ابن سلیمان، مقاتل، تفسیر مقاتل بن سلیمان، بیروت،‌ دار إحیاء التراث العربی، ۱۴۲۳ق.
ابن‌جوزی، عبدالرحمن بن علی، زاد المسیر فی علم التفسیر، بیروت، دارالکتاب العربی، ۱۴۲۲ق.
ابن‌کثیر، اسماعیل بن عمر، تفسیر القرآن العظیم، بیروت، دارالکتب العلمیة، ۱۴۱۹ق.
ابوحیان، محمد بن یوسف، البحر المحیط فی التفسیر، بیروت، دارالفکر، ۱۴۲۰ق.
بغوی، حسین بن مسعود، تفسیر البغوی (معالم التنزیل)، تحقیق عبد الرزاق مهدی، بیروت،‌ دار إحیاء التراث العربی، ۱۴۲۰ق.
بیضاوی، عبدالله بن عمر، أنوار التنزیل و أسرار التأویل، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، ۱۴۱۸ق.
جرجانی، عبدالقاهر بن عبدالرحمن، درج الدرر فی تفسیر القرآن العظیم، عمان، دارالفکر، ۱۴۳۰ق.
جعفری، یعقوب، تفسیر کوثر، قم، موسسه انتشارات هجرت، ۱۳۷۶ش.
جمعی از محققان، فرهنگ‌نامه علوم قرآن، قم، پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، ‫۱۳۹۴ق.
حسکانی، عبیدالله بن عبدالله، شواهد التنزیل لقواعد التفضیل، تحقیق محمدباقر محمودی، تهران، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، ۱۴۱۱ق.
دینوری، عبدالله بن محمد، الواضح فی تفسیر القرآن الکریم، بیروت، دارالکتب العلمیة، ۱۴۲۴ق.
رضایی اصفهانی، محمدعلی، تفسیر قرآن مهر، قم، پژوهش‌های تفسیر و علوم قرآن، ۱۳۸۷ش.
زمخشری، محمود بن عمر، الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل و عیون الأقاویل فی وجوه التأویل، بیروت، دارالکتاب العربی، چاپ سوم، ۱۴۰۷ق.
سمرقندی، نصر بن محمد، تفسیر السمرقندی المسمی بحر العلوم، بیروت، دارالفکر، ۱۴۱۶ق.
سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌بکر، الدر المنثور فی التفسیر بالمأثور، قم، کتابخانه عمومی آیت‌الله العظمی مرعشی نجفی(ره)، ۱۴۰۴ق.
شحاته، عبدالله محمود، تفسیر القرآن الکریم، قاهره، دار غریب، ۱۴۲۱ق.
شیبانی، محمد بن حسن، نهج البیان عن کشف معانی القرآن، تحقیق حسین درگاهی، قم، نشر الهادی، ۱۴۱۳ق.
صنعانی، عبدالرزاق بن همام، تفسیر القرآن العزیز المسمّی تفسیر عبدالرزاق، بیروت، دارالمعرفة، ۱۴۱۱ق.
طباطبایی، محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، بیروت، مؤسسة الأعلمی للمطبوعات، چاپ دوم، ۱۳۹۰ق.
طبرانی، سلیمان بن احمد، التفسیر الکبیر: تفسیر القرآن العظیم، اربد اردن، دارالکتاب الثقافی، ۲۰۰۸م.
طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، تهران، ناصر خسرو، چاپ سوم، ۱۳۷۲ش.
طوسی، محمد بن حسن، التبیان فی تفسیر القرآن، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، بی‌تا.
عمید، حسن، فرهنگ فارسی عمید، تهران، امیرکبیر، ۱۳۶۰ش.
عیاشی، محمد بن مسعود، کتاب التفسیر، تحقیق هاشم رسولی، تهران، مکتبه العلمیه الاسلامیه، ۱۳۸۰ش.
فخررازی، محمد بن عمر، التفسیر الکبیر (مفاتیح الغیب)،‌ بیروت، دار إحیاء التراث العربی، چاپ سوم، ۱۴۲۰ق.
قرائتی، محسن، تفسیر نور، تهران، مرکز فرهنگی درس‌هایی از قرآن، ۱۳۸۸ش.
قرطبی، محمد بن احمد، الجامع لأحکام القرآن، تهران، ناصر خسرو، ۱۳۶۴ش.
ماتریدی، محمد بن محمد، تأویلات أهل السنة، دارالکتب العلمیة، بیروت، منشورات محمد علی بیضون، ۱۴۲۶ق.
ماوردی، علی بن محمد، النکت و العیون تفسیر الماوردی، بیروت، دارالکتب العلمیة، بی‌تا.
مغنیه، محمدجواد، التفسیر الکاشف، قم، دارالکتاب الإسلامی، ۱۴۲۴ق.
مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، تهران، دارالکتب الإسلامیة، چاپ دهم، ۱۳۷۱ش.
واحدی، علی بن احمد، الوجیز فی تفسیر الکتاب العزیز، بیروت، دارالقلم، ۱۴۱۵ق.

[1] جمعی از محققان، فرهنگ‌نامه علوم قرآنی، ۱۳۹۴ش، ج۱، ص۳۳۷.

[2] مغنیه، التفسیر الکاشف، ۱۴۲۴ق، ج۱، ص۴۲۸.

[3] طبرسی، مجمع البیان، ۱۳۷۲ش، ج۲، ص۶۶۷.

[4] رضایی اصفهانی، تفسیر قرآن مهر، ۱۳۸۷ش، ج۲، ص۳۲۳.

[5] آلوسی، روح المعانی، ۱۴۱۵ق، ج۲، ص۴۶.

[6] ابن کثیر، تفسیر القرآن العظیم، ۱۴۱۹ق، ج۱، ص۵۴۵، جعفری، تفسیر کوثر، ۱۳۷۶ش، ج۲، ص۳۴.

[7] طباطبایی، المیزان، ۱۳۹۰ق، ج۲، ص۴۰۰.

[8] قرائتی، تفسیر نور، ۱۳۸۸ش، ج۱، ص۴۳۴.

[9] برای نمونه نگاه کنید به؛ ابن سلیمان، تفسیر مقاتل بن سلیمان، ۱۴۲۳ق، ج۱، ص۲۲۵؛ طوسی، التبیان، بیروت ج۲، ص۳۵۷؛ شحاته، تفسیر القرآن الکریم، ۱۴۲۱ق، ص۱۱۹؛ عیاشی، تفسیر العیاشی، ۱۳۸۰ش، ج۱، ص۱۵۱؛ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۱ش، ج۲، ص۳۶۰.

[10] شیبانی، نهج البیان، ۱۴۱۳ق، ج۱، ص۳۵۲؛ صنعانی، تفسیر عبدالرزاق، ۱۴۱۱ق، ج۱، ص۱۱۸؛ دینوری، الواضح، ۱۴۲۴ق، ج۱، ص۹۲؛ واحدی، الوجیز، ۱۴۱۵ق، ج۱، ص۱۹۱؛ جرجانی، درج الدرر، ۱۴۳۰ق، ج۱، ص۳۶۵؛ حسکانی، شواهد التنزیل، ۱۴۱۱ق، ج۱، ص۱۴۰.

[11] ماتریدی، تأویلات اهل السنه، ۱۴۲۶ق، ج۲، ص۲۶۸؛ ابوحیان، البحر المحیط، ۱۴۲۰ق، ج۲، ص۷۰۱.

[12] زمخشری، الکشاف، ۱۴۰۷ق، ج۱، ص۳۱۹؛ بیضاوی، أنوار التنزیل، ۱۴۱۶ق، ج۱، ص۱۶۱؛ ابوحیان، البحر المحیط، ۱۴۲۰ق، ج۲، ص۷۰۱.

[13] طبرانی، التفسیر الکبیر، ۲۰۰۸م، ج۱، ص۴۹۲-۴۹۳؛ ابن جوزی، زاد المسیر، ۱۴۲۲ق، ج۱، ص۲۴۶؛ بغوی، تفسیر البغوی، ۱۴۲۰ق، ج۱، ص۳۸۰.

[14] ماوردی، النکت و العیون، بیروت، ج۱، ص۳۴۷.

[15] قرطبی، الجامع لأحکام القرآن، ۱۳۶۴ش، ج۳، ۳۴۷؛ ابوحیان، البحر المحیط، ۱۴۲۰ق، ج۲، ص۷۰۱.

[16] برای نمونه نگاه کنید به: زمخشری، الکشاف، ۱۴۰۷ق، ج۱، ص۳۱۹؛ فخر رازی، التفسیر الکبیر، ۱۴۲۰ق، ج۷، ص۷۱؛ سیوطی، الدر المنثور، ۱۴۰۴ق، ج۱، ص۳۶۳.

[17] ماتریدی، تأویلات أهل السنة، ۱۴۲۶ق، ج۲، ص۲۶۸.

[18] مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۱ش، ج۲، ص۳۶۰؛ ابوحیان، البحر المحیط، ۱۴۲۰ق، ج۲، ص۷۰۱؛ سمرقندی، بحر العلوم، ۱۴۱۶ق، ج۱، ص۱۸۲.

[19] طبرسی، مجمع البیان، ۱۳۷۲ش، ج۲، ص۶۶۷.

[20] مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۱ش، ج۲، ص۳۶۰.

[21] مغنیه، التفسیر الکاشف، ۱۴۲۴ش،ج۱، ص۴۳۰.

[22] فخر رازی، التفسیر الکبیر، ۱۴۲۰ق، ج۷، ص۷۱؛ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۱ش، ج۲، ص۳۶۱؛ جعفری، تفسیر کوثر، ۱۳۷۶ش، ج۲، ص۳۵.

[23] رضایی اصفهانی، تفسیر قرآن مهر، ۱۳۸۷ش، ج۲، ص۳۲۵.

[24] مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۱ش، ج۲، ص۳۶۱.

[25] طبرسی، مجمع البیان، ۱۳۷۲ش، ج۲، ص۶۶۷.

[26] ماتریدی، تأویلات أهل السنة، ۱۴۲۶ق، ج۲، ص۲۶۸، ابن کثیر، تفسیر القرآن العظیم، ۱۴۱۹ق، ج۱، ص۵۴۵.

[27] رضایی اصفهانی، تفسیر قرآن مهر، ۱۳۸۷ش، ج۲، ص۳۲۵.

[28] قرائتی، تفسیر نور، ۱۳۸۸ش، ج۱، ص۴۳۵.

[29] عمید، فرهنگ فارسی عمید، ۱۳۶۰ش، ذیل واژه انفاق

[30] قرائتی، تفسیر نور، ۱۳۸۸ش، ج۱، ص۴۳۴.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]

[۹]

[۱۰]

[۱۱]

[۱۲]

[۱۳]

[۱۴]

[۱۵]

[۱۶]

[۱۷]

[۱۸]

[۱۹]

[۲۰]

[۲۱]

[۲۲]

[۲۳]

[۲۴]

[۲۵]

[۲۶]

[۲۷]

[۲۸]

[۲۹]

[۳۰]

آیات اخلاقی

آیات افک • آیه اخوت • آیه اطعام • آیه نبأ • آیه نجوا • آیه مشیت • آیه بر • آیه اصلاح ذات بین • آیه ایثار
احادیث اخلاقی
حدیث قرب نوافل • حدیث مکارم اخلاق • حدیث معراج • حدیث جنود عقل و جهل
فضایل اخلاقی
تواضع • قناعت • سخاوت • کظم غیظ • اخلاص • خشیت • حلم • زهد • شجاعت • عفت • انصاف • اصلاح ذات البین • عیب‌پوشی
رذایل اخلاقی
تکبر • حرص • حسد • دروغ • غیبت • سخن‌چینی • تهمت • بخل • عاق والدین • حدیث نفس • عجب • عیب‌جویی • سمعه • قطع رحم • اشاعه فحشاء • کفران نعمت
اصطلاحات اخلاقی
جهاد نفس • نفس لوامه • نفس اماره • نفس مطمئنه • محاسبه • مراقبه • مشارطه • گناه • درس اخلاق • استدراج
عالمان اخلاق
ملامهدی نراقی • ملا احمد نراقی • میرزا جواد ملکی تبریزی • سید علی قاضی • سید رضا بهاءالدینی • سید عبدالحسین دستغیب • عبدالکریم حق‌شناس • عزیزالله خوشوقت • محمدتقی بهجت • علی‌اکبر مشکینی • حسین مظاهری • محمدرضا مهدوی کنی
منابع اخلاقی
قرآن • نهج البلاغه • مصباح الشریعة • مکارم الاخلاق • المحجة البیضاء • رساله لقاءالله (کتاب) • مجموعه وَرّام • جامع السعادات • معراج السعادة • المراقبات
ن ب و

ن ب و آیات نام‌دار قرآن
اعتقادی	آیه آمن الرسول • آیه اولی الامر • آیه اسراء • آیة الکرسی • آیه بیعت رضوان • آیه تطهیر • آیه ولایت • آیه خیر البریه • آیه استرجاع • آیه اکمال • آیه انذار • آیه مباهله • آیه امانت • آیه نور • آیه مودت • آیه حفظ • آیه مشیت • آیه فطرت • آیه میثاق • آیه صادقین • آیه ابتلای ابراهیم • آیه لیلة المبیت • آیه اطعام • آیه صلوات • آیه حکومت مستضعفین • آیه جاء الحق • آیه و ان یکاد • آیه نفس مطمئنه • آیه اهل الذکر • آیه تبلیغ • آیه لا تحزن • آیه وسیله • آیات تحدی • آیه استخلاف • آیه خلافت انسان • آیات مهدویت • آیه ود • آیه سأل سائل • آیه شفاء • آیه توبه • آیه توکل • آیه هادی • آیه تبدیل • آیه روح • آیه ملک • آیه سخره • آیه کتمان • آیه عز • آیه رکوب • آیه شهادت • آیه الحاق ذریه • آیه فائزون • آیه اعراف • آیه لا اکراه فی الدین • آیه سحر • آیه بیوت • آیه نصر • آیه سقایة الحاج • آیه نسخ • آیات برائت • آیه خاتمیت • آیه هجرت • آیه علم‌الکتاب • آیه شاهد • آیه بر • آیه سلم • آیه احسان به والدین • آیه کرامت • آیه شعوبیه
فقهی	آیه اخلاص • آیه خمس • آیه تیمم • آیه حجاب • آیه وضو • آیات نشوز • آیه سیف • آیه وصیت • آیه قرض الحسنه • آیه روزه • آیه قصاص • آیه کتمان • آیه نفر • آیه تداین • آیه اولو الارحام • آیه محارم • آیه انفال • آیه حد سرقت • آیه قبله • آیه نسخ • آیه نماز جمعه • آیات ارث • آیه امانات • آیه اعتداء • آیه تهلکه • آیه امتحان • آیه ربا • آیه محاربه • آیه نفی سبیل • آیه قنطار • آیه جزیه • آیه ایلاء • آیه ظهار • آیه حج • آیه اصلاح ذات بین • آیه صلح • آیه تجارت • آیه حذر • آیه عده طلاق • آیه طلاق • آیه نجاست مشرکان • آیه متعه • آیه حرث • آیه حیض • آیه تربص• آیه قصر • آیه جزای فحشا • آیه اخراج • آیه زکات • آیه عدد • آیه الرجال قوامون علی النساء • آیه لعان • آیه جلباب • آیه غیبت • آیه قَذْف • آیه وجوب وفا • آیه کرامت • آیه تحریم • آیه فیء • آیه مجاهدون • آیه خیانت در امانت • آیه نقض قسم • آیه رضاع • آیه جلد • آیه استعاذه • آیه تعاون • آیه کنز • آیه احسان به والدین • آیه لا اکراه فی الدین
اخلاقی	آیه اخوت • آیه اعتصام • آیه نجوا • آیات افک • آیه امن یجیب • آیه اطعام • آیه نبأ • آیه دعوت • آیه مشیت • آیه بر • آیه اصلاح ذات بین • آیه صلح • آیه سلم • آیه تأسی • آیه تخییر • آیه استیذان • آیه کنز • آیه رکوب • آیه ایثار • آیه انفاق • آیه غیبت • آیه احسان به والدین • آیه اذن • آیه مشورت • آیه شورا • آیه خلق عظیم • آیه حکمت
متشابه	آیه مجیء
سایر	بسم الله الرحمن الرحیم • آیه ۳ سوره حمد • ایاک نعبد و ایاک نستعین • آیه ۶ سوره حمد • آیه ۸ سوره مائده • آیه ۲۰۴ سوره اعراف
وابسته	کن فیکون • ذکر یونسیه
قرآن کریم

ن ب و آیات سوره بقره
جزء اول	۷ • ۲۳ • ۲۶ • ۲۷ • ۳۴ • ۳۵ • ۴۰ • ۴۴ • ۴۵ • ۴۷ • ۵۵ • ۹۴ • ۱۱۵ • ۱۲۱ • ۱۲۲
جزء دوم	۱۴۶ • ۱۸۶ • ۱۸۷ • ۱۹۰ • ۲۱۶ • ۲۳۸ • ۲۵۰
جزء سوم	۲۵۸ • ۲۵۹ • ۲۶۱ • ۲۶۴ • ۲۶۸ • ۲۷۱ • ۲۸۶
آیات نامدار	آیة الکرسی • آمن الرسول • ابتلای ابراهیم • اخراج • استرجاع • انفاق • ایلاء • بر • تداین • تربص • تهلکه • توبه • حرث • حیض • خلافت انسان • ربا • رضاع • روزه • سحر • سلم • طلاق • قبله • قصاص • لا اکراه فی الدین • لیلة المبیت • نسخ • وصیت • کتمان • آیه حکمت
داستان‌ها	گاو بنی‌اسرائیل • چهار مرغ ابراهیم

ن ب و آیات اخلاقی قرآن
نامدار	آیه اخوت • آیه اعتصام • آیه نجوا • آیات افک • آیه امن یجیب • آیه اطعام • آیه نبأ • آیه دعوت • آیه مشیت • آیه بر • آیه اصلاح ذات بین • آیه صلح • آیه سلم • آیه تأسی • آیه تخییر • آیه استیذان • آیه کنز • آیه رکوب • آیه ایثار • آیه انفاق • آیه غیبت • آیه احسان به والدین • آیه اذن • آیه مشورت • آیه خلق عظیم • آیه نفس مطمئنه
بدون نام	آیه ۲۶ سوره بقره • آیه ۲۷ سوره بقره • آیه ۲۶۴ سوره بقره • آیه ۲۷۱ سوره بقره • آیه ۹۲ سوره آل‌عمران • آیه ۱۸ سوره نساء • آیه ۲ سوره مائده • آیه ۸ سوره مائده • آیه ۱۱۴ سوره مائده • آیه ۱۰۸ سوره انعام • آیه ۱۹۹ سوره اعراف • آیه ۲۰۰ سوره اعراف • آیه ۱۰۲ سوره توبه • آیه ۶۴ سوره یوسف • آیه ۲۷ سوره اسراء • آیه ۳۴ سوره اسراء • آیه ۳۶ سوره اسراء • آیه ۳۷ سوره اسراء • آیه ۸۰ سوره اسراء • آیه ۱۰۴ سوره کهف • آیه ۶۳ سوره فرقان • آیه ۲۳ سوره احزاب • آیه ۱۸ سوره فاطر • آیه ۲۸ سوره فاطر • آیه ۱۵ سوره احقاف • آیه ۱۱ سوره مجادله • آیه ۳ سوره صف • آیه ۱۱ سوره جمعه • آیه ۱۱ سوره قلم • آیه ۱۴۴ سوره آل‌عمران
آیات اعتقادی • آیات فقهی

ن ب و آیات و احادیث اخلاقی
آیات	آیات افک • آیه اخوت • آیه اطعام • آیه نبأ • آیه نجوا • آیه مشیت • آیه بر • آیه اصلاح ذات بین • آیه امن یجیب • ذکر یونسیه • آیه دعوت • آیه صلح • آیه سلم • آیه تأسی • آیه ایثار • آیه نفس مطمئنه • آیه غیبت• آیه وجوب وفا • آیه احسان به والدین • آیه تخییر • آیه استیذان • آیه کنز • آیه رکوب • آیه اذن • آیه مشورت • آیه خلق عظیم
احادیث	حدیث قرب نوافل • حدیث مکارم اخلاق • حدیث معراج • حدیث جنود عقل و جهل • مناهی النبی • خطبه متقین • رسالة الحقوق • الناس نیام فاذا ماتوا انتبهوا
وابسته‌ها	اخلاق • جهاد نفس • نفس لوامه • نفس مطمئنه • درس اخلاق • ریاضت • رهبانیت • ذکر • تزکیه نفس • نفس اماره • گناه • استدراج
فضائل اخلاقی • رذائل اخلاقی • کتاب‌های اخلاقی شیعه