تفضیل امیرالمؤمنین (کتاب)

تفضیل امیرالمؤمنین(ع)

اطلاعات کتاب
نویسنده	شیخ مفید (۴۱۳ق)
تاریخ نگارش	قرن چهارم
موضوع	فضائل امیر المؤمنین(ع)
سبک	روایی
زبان	عربی
اطلاعات نشر
ناشر	دار المفید
تاریخ نشر	۱۴۱۴ق

تَفضیلُ أمیرالمؤمنین(ع) کتابی به زبان عربی اثر شیخ مفید(درگذشت ۴۱۳ق) است. موضوع کتاب درباره فضایل حضرت علی(ع) و اثبات برتری اوست. شیخ مفید در این اثر با استناد به احادیث شیعه و سنی، فضائل امام علی(ع) بر همه پیامبران جز پیامبر اسلام را به اثبات رسانده است. این اثر به زبان فارسی نیز ترجمه شده است.

معرفی نویسنده

مقالهٔ اصلی: شیخ مفید

محمد بن محمد بن نعمان مشهور به شیخ مفید از علمای شیعه دوازده امامی در نیمه دوم قرن چهارم و قرن پنجم هجری قمری بوده است. وی از شاگردان شیخ صدوق بود و سید رضی، سید مرتضی و شیخ طوسی از شاگردان او بوده‌اند.

نام‌های دیگر کتاب

برای این کتاب نام‌های دیگری نیز گفته شده است؛ از جمله:

1. تفضیلُ علی(ع) عَلی الاُمّة
2. تفضیلُ علی(ع) عَلی سائرِ الاُمة
3. تفضیلُ أمیرالمؤمنین(ع) علی سائر الأئمّة
4. تفضیلُ أمیرالمؤمنین(ع) عَلی سائر البَشَر
5. تفضیلُ أمیرالمؤمنین(ع) علی سائر الأصحاب
6. تفضیلُ أمیرالمؤمنین(ع) عَلی جَمیعِ الأنبیاءِ غَیرَ مُحمّد(ص).

تاریخچه نگارش

مسأله تفضیل امیر المؤمنین علی(ع) از مسائلی است که از قدیم میان متکلمان مسلمان مورد بحث بوده است. غیر از شیعیان گروههای دیگری از مسلمانان نیز قائل به مسأله تفضیل هستند اما در دایره شمول آن اختلاف نظر دارند. همان طور که ابن ابی الحدید در مقدمه شرح نهج البلاغه بیان داشته، میان گروههای معتزله در این مسأله اختلاف‌نظر است.

کتاب‌های فراوانی به‌وسیله علما و دانشمندان اسلامی درباره آن نگاشته شده مانند:

1. «التفضیل» نوشته ابوطالب عبیدالله بن احمد بن یعقوب بن نصر أنباری
2. «التفضیل» نوشته فارس بن حاتم بن ماهویه قزوینی
3. «تفضیل أمیر المؤمنین(ع)» نوشته ابوالفتح کراجکی
4. «تفضیل علی(ع) علی أولی‌العزم من الرسل» نوشته سید هاشم بحرانی
5. «تفضیل أمیرالمؤمنین(ع) علی غیر النبی(ص)» نوشته سید محمد بن سید دلدار علی نقوی
6. «تفضیل أمیرالمؤمنین(ع) علی مَن عدا خاتم النبیین(ص)» نوشته علامه مجلسی.

روش مؤلف

مؤلف در این کتاب با عباراتی ساده و روان به بررسی فضائل امیر مؤمنان پرداخته و کوشیده است با روش‌های متعدد به استدلال بپردازد.

شیخ مفید در این کتاب در هشت فصل، فضیلت و برتری علی بن ابیطالب(ع) را بر تمام بشر، غیر از خاتم الأنبیاء حضرت محمد(ص) به اثبات رسانده است.

عناوین کتاب

ترجمه کتاب تفضیل امیرالمؤمنین(ع)

شیخ مفید در این کتاب به این مباحث اشاره دارد:

• حدیث طیر مشوی
• استدلال به مقام حضرت علی(ع) در آخرت بر مقام آن حضرت در دنیا
• استدلال به روایات شیعه
• استدلال به روایات اهل تسنن
• استدلال به جهاد آن حضرت بر مقام او
• نظریات گروه‌های مختلف شیعه درباره مقام و منزلت امیر مؤمنان حضرت علی(ع)
• استدلال به آیه مباهله بر فضیلت علی(ع) بر همه انسان‌ها به غیر از حضرت رسول خدا(ص)

• استدلال به سخن حضرت رسول خدا که فرموده است:‌ای علی! دوستی با تو دوستی با من و دشمنی با تو دشمنی با من و جنگ با تو جنگ با من است.

صدوق کتابش را با بحثی درباره افضلیت امیرالمؤمنین(ع) از دیدگاه فرقه‌های مختلف شیعه شروع کرده و پاره ای از اقوال را نقل کرده و در نخستین فصل با آیه مباهله استدلال بر فضیلت امیرالمؤمنین بر همه جز پیامبراکرم(ص) شده است زیرا پیامبر براساس تصریح خودش برترین فرزند آدم است و چون امیرالمؤمنین (ع) براساس آیه مباهله نفسِ پیامبر وعِدل و مثل و مانند اوست در نتیجه امام علی(ع) برتر از همگان جز پیامبر است. شیخ صدوق ادعا کرده که حتی اگر دلیل مستقلی بر فضیلت و برتری رسول خدا(ص) بر امیرالمؤمنین نداشتیم می توانستیم حکم به تساوی پیامبر و امیرالمؤمنین در فضیلت بکنیم ولی چون دلیل بر برتری و فضیلت پیامبراکرم(ص) داریم؛ امام علی(ع) بر همگان ـ جز پیامبر (ص) ـ فضیلت دارد. فصل پایانی کتاب را صدوق اختصاص به اثبات فضیلت امیرالمؤمنین (ع) از راه جهاد و تلاش او برای دین اسلام داده است.

نسخه‌های خطی

• نسخه‌ای در کتابخانه آیت‌الله مرعشی نجفی که تاریخ نگارش آن ۱۱۵۴ق است.
• نسخه‌ای در کتابخانه آیت‌الله مرعشی نجفی که تاریخ نگارش آن قرن سیزدهم هجری است.

ترجمه و چاپ

این کتاب در سال ۱۴۱۴ق در بیروت توسط دارالمفید و در قم به همت کنگره شیخ مفید چاپ و با عنوان «اثبات برتری حضرت امیر مؤمنان علی بن ابی‌طالب علیه‌السلام» توسط علی‌رضا بهاردوست و محمدحسین شمسائی به فارسی ترجمه شده است.

منابع

• مفید، محمد بن نعمان، تفضیل أمیرالمؤمنین(ع)، بیروت، دارالمفید، ۱۴۱۴ق.
• مفید، محمد بن نعمان، اثبات برتری حضرت امیر مؤمنان، ترجمه علیرضا بهاردوست و محمدحسین شمسائی، تهران، تاسوعا، ۱۳۷۹ش.
• حسینی جلالی، سید محمد رضا؛ مترجم: جهانبخش، جویا، نگاهی به رساله تفضیل امیرالمؤمنین(ع) از شیخ مفید، کتاب ماه دین، فروردین ۱۳۸۰ - شماره ۴۱ و ۴۲.
• تفضیل امیرالمؤمنین، کتابخانه دیجیتال نور، تاریخ بازدید: ۱۶ اسفند ۱۳۹۹ش.