آیه صَلَوات (احزاب: ۵۶) به صلوات فرستادن خداوند و فرشتگان بر پیامبر اسلام(ص) اشاره دارد و از مومنان نیز می‌خواهد که بر پیامبر(ص) صلوات بفرستند. بسیاری از شیعیان با شنیدن این آيه صلوات می‌فرستند. قرائت آیه مذکور در تعقیبات نماز مغرب توصیه شده است.
 | |
| مشخصات آیه | |
|---|---|
| نام آیه | آیه صلوات |
| واقع در سوره | احزاب |
| شماره آیه | ۵۶ |
| جزء | ۲۲ |
| اطلاعات محتوایی | |
| درباره | صلوات بر پیامبر(ص) |
علامه طباطبایی در تفسیر المیزان، صلوات فرستادن را پیروی از خداوند و ملائکه دانسته است. از نظر مکارم شیرازی در تفسیر پیام قرآن، براساس روایاتی که در کتاب‌های حدیثی و تفسیری اهل‌سنت نقل شده، صلوات بر خاندان پیامبر(ص) جزئی از صلواتِ ذکر شده در آیه ۵۶ سوره احزاب است.
متن و ترجمه آیه صلوات
﴿إِنَّ اللَّهَ وَمَلَائِكَتَهُ يُصَلُّونَ عَلَى النَّبِيِّ يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا صَلُّوا عَلَيْهِ وَسَلِّمُوا تَسْلِيمًا ٥٦﴾ [احزاب:56]
﴿خدا و فرشتگانش بر پیامبر درود می‌فرستند ای کسانی که ایمان آورده‌اید بر او درود فرستید و به فرمانش بخوبی گردن نهید ٥٦﴾
سوره احزاب: آیه ۵۶
جایگاه و اهمیت
قرائت آیه صلوات به عنوان تعقیبات نماز مغرب، پس از ذکر تسبیح حضرت زهرا(س)، در کتاب مصباح المتهجد اثر شیخ طوسی توصیه شده[۱] و در مفاتیح‌الجنان، نوشته شیخ عباس قمی نیز به نقل از مصباح المتهجد ذکر شده است.[۲] از امام موسی کاظم(ع) نقل شده هر کس پس از نماز صبح و نماز مغرب پیش از آنکه برخیزد یا با کسی صحبت کند، آیه صلوات را بخواند، خداوند یکصد حاجت او را برآورده می‌کند؛ هفتاد حاجت در دنیا و سی حاجت در آخرت.[۳]
گفته شده خواندن آیه صلوات پس از هر نماز به قصد رجاء مانعی ندارد.[۴] در ایران، این آيه پس از هر نماز جماعت توسط فردی با صدای بلند قرائت می‌شود و نمازگزاران سه بار صلوات می‌فرستند.
تفسیر
علامه طباطبایی، مفسر شیعه قرن چهاردهم هجری، در تفسیر المیزان، با اتکا به پاره‌ای روایات نقل شده توسط شیعه و اهل‌سنت گفته است روش صلوات آن است که مؤمنان از خداوند بخواهند بر پیامبر و آل وی صلوات بفرستد.[۵] وی همچنین بر آن است که صلوات فرستادن مؤمنان، تبعیت از صلوات فرستادن خداوند و ملائکه بر پیامبر(ص) است و حاکی از تأکید بر نهی موجود[یادداشت ۱] در آیه بعدی[۶] است که آزاردهندگان خدا و رسولش را لعنت‌شدگان در دنیا و آخرت خوانده است.[۷] در روایتی امام کاظم(ع) در پاسخ به سؤالی در باره معنای صلاة (درود) خدا و ملائکه و مؤمنان بر پیامبر(ص) فرموده که صلاة خدا رحمت اوست، و صلاة فرشتگانش ستایش و مدح آنها است براى پیامبر و صلاة مؤمنین دعا است براى او.[۸] مکارم شیرازی، از مراجع تقلید در کتاب پیام قرآن، صلوات فرستادن بر آل، یعنی خاندان و خویشاوندان پیامبر(ص) را نیز بر اساس روایات شیعه و سنی، بخشی از صلوات دانسته و در این زمینه روایاتی را ذکر کرده که در کتاب‌های حدیثی و تفسیری اهل‌سنت نقل شده است؛[۹] از جمله کتاب صحیح بخاری،[۱۰] صحیح مسلم،[۱۱] تفسیر الدرّ المنثور[۱۲] و تفسیر طبری.[۱۳]
بنابر روایتی که فضل بن حسن طبرسی در تفسیر مجمع البیان از امام صادق(ع) ذکر کرده است، اگر کسی بر پیامبر(ص) صلوات بفرستد، فرشتگان ده بار صلوات می‌فرستند و ده گناه از وی پاک می‌کنند و ده حسنه برای او می‌نویسند.[۱۴]
دلالت بر واجب بودن صلوات
به گفته ناصر مکارم شیرازی از مفسران شیعه، آیه ۵۶ سوره احزاب دلالت بر این دارد که یک بار صلوات فرستادن بر پیامبر(ص) در تمام عمر، واجب است.[۱۵] همچنین از منصور علی ناصف از علمای اهل‌سنت و نویسنده کتاب التاج الجامع للاصول، نقل شده است که به اتفاق علما، ظاهر آیه این است که صلوات و سلام بر پیامبر(ص) واجب است.[۱۶]به باور نویسنده التاج الجامع نثار کردن صلوات و سلام بر تمام مؤمنان واجب است و اختلاف در زمان آن است. شافعی آن را در تشهد آخر نماز و مالک بن انس یک بار در تمام عمر و دیگران در هر مجلس یک بار واجب دانسته‌اند.[۱۷]
پانویس
- ↑ شیخ طوسی، مصباح المتهجد، ۱۴۱۸ق، ص۸۵.
- ↑ قمی، کلیات مفاتیح الجنان، انتشارات اسوه، ص۱۷.
- ↑ شیخ صدوق، ثواب الاعمال و عقاب الاعمال، ۱۴۰۶ق، ص۱۵۶.
- ↑ «حکم خواندن آیه صلوات پس از هر نماز»، پایگاه اطلاع‌رسانی آیت‌الله مکارم شیرازی.
- ↑ طباطبایی، المیزان، ۱۳۹۳ق، ج۱۶، ص۳۳۸.
- ↑ سوره احزاب، آیه ۵۷.
- ↑ طباطبایی، المیزان، ۱۳۹۳ق، ج۱۶، ص۳۳۸.
- ↑ شیخ صدوق، ثواب الأعمال و عقاب الأعمال، ۱۴۰۶ق، ص۱۵۶.
- ↑ مکارم شیرازی، پیام قرآن، ۱۳۸۱ش، ج۹، ص۳۹۹-۴۰۳.
- ↑ بخاری، صحیح بخاری، ۱۴۱۹ق، ص۹۳۷، ح۴۷۹۷.
- ↑ مسلم نیشابوری، صحیح مسلم، ۱۴۱۲ق، ج۱، ص۳۰۵، ب۱۷، ح۶۵.
- ↑ سیوطی، الدر المنثور، ۱۴۲۰ق، ج۶، ص۶۴۶-۶۴۷.
- ↑ طبری، تفسیر جامع البیان، ۱۴۲۲ق، ج۱۹، ص۱۷۶.
- ↑ طبرسی، مجمع البیان، ۱۴۰۶ق، ج۸، ص۵۷۹.
- ↑ مکارم شیرازی، پیام امام امیرالمومنین، ۱۳۸۶ش، ج۳، ص۲۰۰.
- ↑ مکارم شیرازی، پیام امام امیرالمومنین، ۱۳۸۶ش، ج۳، ص۲۰۰-۲۰۱.
- ↑ منصور ناصف، التاج الجامع، ۱۳۸۱-۱۳۸۲ق، ج۵، ص۱۴۳.
یادداشت
- ↑ شاید منظور این باشد که مومنان باید در برابر پیامبر(ص) تسلیم باشند و با اذیت و آزار او خود را مشمول لعن و نفرین الهی نکنند.
منابع
- قرآن کریم.
- بخاری، محمد بن اسماعیل، صحیح البخاری، عربستان سعودی، بیت الافکار الدولیه للنشر والتوزیع، ۱۴۱۹ق/۱۹۹۸م.
- «حکم خواندن آیه صلوات پس از هر نماز»، پایگاه اطلاع‌رسانی آیت‌الله مکارم شیرازی، تاریخ بازدید: ۱۱ تیر ۱۴۰۲ش.
- سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌بکر، تفسیر الدر المنثور فی التفسیر المأثور، ج۶، بیروت، دارالفکر، ۱۴۲۰ق/۲۰۰۰م.
- شیخ صدوق، محمد بن علی بن بابویه، ثواب الاعمال و عقاب الاعمال، قم، دار الشریف الرضی، چاپ دوم، ۱۴۰۶ق.
- شیخ طوسی، محمد بن حسن، مصباح المتهجد، بیروت، مؤسسة الاعلمی للمطبوعات، ۱۴۱۸ق/۱۹۹۸م.
- طباطبایی، سید محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، بیروت، مؤسسة الاعلمی للمطبوعات، ۱۳۹۳ق/۱۹۷۳م.
- طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، بیروت، دارالمعرفة، ۱۴۰۶ق/۱۹۸۶م.
- طبری، محمد بن جریر، تفسیر جامع البیان عن تأویل آی القرآن، تحقیق عبدالله بن عبدالمحسن الترکی، بی‌جا، دار هجر، ۱۴۲۲ق/۲۰۰۱م.
- قمی، شیخ عباس، کلیات مفاتیح الجنان، بی‌جا، انتشارات اسوه: وابسته به سازمان حج و اوقاف و امور خیریه، بی‌تا.
- مسلم نیشابوری، صحیح مسلم، تحقیق محمد فؤاد عبدالباقی، بیروت، دار احیاء الکتب العربیه، ۱۴۱۲ق/۱۹۹۱م.
- مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیرالمومنین علیه‌السلام، تهران، دارالکتب العلمیة، ۱۳۸۶ش.
- مکارم شیرازی، ناصر و همکاران، پیام قرآن: روش تازه‌ای در تفسیر موضوعی قرآن، تهران، دارالکتب الاسلامیه، ۱۳۸۱ش.
- منصور ناصف، التاج الجامع للأصول في أحاديث الرسول صلى الله عليه وسلم، الناشر: دار إحياء الكتب العربية - مصر،الطبعة: الثالثة، ١٣٨١ - ١٣٨٢ هـ = ١٩٦١ - ١٩٦٢ م.