آیه عز

عز(عزت)

مشخصات آیه
نام آیه	آیه عزت
واقع در سوره	اسراء
شماره آیه	۱۱۱
جزء	۱۵
اطلاعات محتوایی
مکان نزول	مدینه
موضوع	اعتقادی
درباره	عزت خدا
آیات مرتبط	آیه ۶۵ سوره یونس، آیه ۱۳۹ سوره نساء

آیه عِزّ (آیه عزّت در فارسی)، به آیه ۱۱۱ سوره اسراء گفته می‌شود که خدا را به واسطه نداشتن فرزند، شریک و نیاز به یاور، شایسته ستایش می‌داند. این آیه مردود‌کننده عقاید مشرکان و یهودیان و مسیحیان در مورد خدا دانسته شده و در روایات، خواصی برای خواندن آیه از جمله رفع وسوسه، ادای دِین، وسعت روزی، نجات از فقر و بیماری بیان شده است.

متن و ترجمه آیه عز

﴿وَقُلِ الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِي لَمْ يَتَّخِذْ وَلَدًا وَلَمْ يَكُنْ لَهُ شَرِيكٌ فِي الْمُلْكِ وَلَمْ يَكُنْ لَهُ وَلِيٌّ مِنَ الذُّلِّ وَكَبِّرْهُ تَكْبِيرًا ۝١١١﴾ [اسراء:111]
﴿و بگو ستایش خدایی را که نه فرزندی گرفته و نه در جهانداری شریکی دارد و نه خوار بوده که [نیاز به] دوستی داشته باشد و او را بسیار بزرگ شمار ۝١١١﴾

---

سوره اسراء: آیه ۱۱۱

نام‌گذاری

آیه عز را پیامبر اکرم(ص) به این اسم، نام نهاده و علت این نام‌گذاری آن است که آیه، وجود فرزند و شریک را برای خدا نفی نموده است. همچنین یاری‌کننده‌ای را که خدا با نیاز به یاری او ذلیل گردد، نفی کرده است.

جایگاه آیه

مطابق با برخی روایات، پیامبر اکرم(ص) آیه عز را به کودکان بنی‌هاشم هنگامی که توانایی روان سخن‌گفتن را به دست می‌آوردند، آموزش می‌داد. و در روایتی از آن حضرت آمده است: هرگاه مسئله‌ای مرا اندوهناک می‌ساخت جبرئیل نازل می‌شد و می‌گفت ای محمد بگو «تَوکّلتُ عَلَى الْحَیِّ الَّذِی لا یمُوتُ والْحَمْدُ لِلهِ الَّذِي لَمْ يَتَّخِذْ وَلَدًا وَلَم يَکن لَّهُ شَرِيک فِي الْمُلْک وَلَمْ يَکن لَّهُ وَلِيٌّ مِّنَ الذُّلَّ وَکبِّرْهُ تَکبِيرًا؛ توکل کردم بر خدايى را كه نه فرزندى گرفته و نه در جهاندارى شريكى دارد و نه خوار بوده كه [نياز به‌] دوستى داشته باشد و او را بسيار بزرگ شمار».

نکات تفسیری

امام صادق(ع): مردى از انصار از نظر پیامبر ناپدید شد و چون بازآمد پیامبر به او فرمود: چه تو را از ما پنهان داشت؟ در پاسخ گفت یا رسول اللَّه فقر و بیمارى. رسول خدا(ص) به او فرمود: به تو کلامى نیاموزم که چون آن را بگوئى فقر و بیمارى از تو دور شود؟ عرض کرد چرا یا رسول اللَّه! فرمود: چون بام و شام کنى بگو:«لا حول و لا قوة الا باللَّه [العلى العظیم] بگو توکلت عَلَى الْحَی الَّذِی لا یمُوتُ والْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِي لَمْ يَتَّخِذْ وَلَدًا وَلَم يَکن لَّهُ شَرِيک فِي الْمُلْک وَلَمْ يَکن لَّهُ وَلِيٌّ مِّنَ الذُّلَّ وَکبِّرْهُ تَکبِيرًا». آن مرد گفت به خدا سوگند من آن را جز سه روز نگفتم که فقر و بیمارى از من دور شد.»‌

کلینی، الروضة من الکافی، ۱۳۸۲ق، ج‏۱، ص۱۸۵.

به گفته علامه طباطبائی در تفسیر آیه عز، خداوند را همانندی نیست تا در صورت پائین‏‌تر بودن از او، فرزند او به حساب آید و در صورت مساوى بودن با او، شریک او محسوب گردد، و در صورت بالاتر بودن از او، ولى و غالب بر او در مُلک باشد.

برخی مفسران جمله «لَمْ یتَّخِذْ وَلَداً» را ردی بر عقاید یهود و نصاری که معتقد به فرزند برای خدا بودند و جمله «لَمْ یکنْ لَهُ شَرِیک فِی الْمُلْک» را رد بر بت‌پرستان و ثنویان که معتقد به شریک برای خدا بودند دانسته‌اند. برخی نیز جمله «وَ لَمْ یکنْ لَهُ وَلِی مِنَ الذُّلِ‏» را رد بر صابئین دانسته‌اند که می‌گفتند: اگر اولیای خدا نبودند خدا ذلیل بود.

خواص

• براساس روایتی از امام صادق(ع)، مداومت بر خواندن آیه عزّ موجب رفع وسوسه، ادای دِین و وسعت روزی می‌گردد.
• در برخی روایات به خواندن این آیه به عنوان دستورالعملی برای نجات از فقر و بیماری توصیه شده است.
• برپایه روایتی که حضرت فاطمه(س) از پیامبر اکرم نقل نموده است؛ هر کس این آیه را پیش از خواب بخواند حتی اگر در میان شیاطین و حیوانات موذی بخوابد، آسیبی به او نمی‌رسد.