لا فَتَی اِلَّا عَلِی، ندایی آسمانی که یکی از فرشتگان در فضیلت امام علی(ع) بیان کرده است.[۱] بر اساس روایت‌های متعددی که شیعه و سنی نقل کرده‌اند، هنگامی که امام علی(ع) در جنگ اُحُد از پیامبر(ص) دفاع می‌کرد، صدایی از آسمان شنیده شد که «لا سَیفَ اِلاّ ذُوالفَقار و لا فَتی اِلاّ عَلی؛ شمشیری مگر ذوالفقار و جوانمردی مگر علی وجود ندارد» .[۲] در برخی روایات، گوینده این ندای آسمانی جبرئیل،[۳] در بعضی احادیث، فرشته‌ای به نام رضوان[۴] و در برخی دیگر نام گوینده ذکر نشده است.[۵] در بعضی گزارش‌ها نیز این واقعه مربوط به جنگ بَدْر[۶] یا خَیْبَر دانسته شده است.[۷] علامه امینی (درگذشت: ۱۳۹۰ق) مؤلف کتاب الغدیر با استناد به احادیث متعدد در این زمینه، معتقد است این جریان چندین‌بار رخ داده است.[۸] بر اساس برخی روایت‌ها حضرت علی(ع) در بیان فضایل خود به این جمله استناد کرده است.[۹]
به گفته علامه امینی دانشمندان علم حدیث بر نقل این حدیث اتفاق نظر دارند.[۱۰] در کتاب کفایة الطالب فی مناقب علی بن ابی‌طالب از آثار اهل‌سنت (تألیف: قرن ۷ق) باب مستقلی در نقل‌های مختلف این حدیث ایجاد شده و گفته شده است اهل حدیث بر نقل این گزارش اتفاق‌نظر دارند.[۱۱] با این حال به باور برخی از نویسندگان اهل‌سنت، حدیثی که این واقعه را گزارش کرده، از احادیث ساختگی است؛[۱۲] همچنین گفته‌اند ابن‌تیمیه این گزارش را کذب دانسته است.[۱۳]
عبارت لا سیف الا ذوالفقار و لا فتی الا علی، روی تیغه بسیاری از شمشیرها نوشته شده است.[۱۴] شاعرانی همچون سعدی،[۱۵] خواجوی کرمانی[۱۶] و عطار نیشابوری،[۱۷] اشعار و ترکیب‌های گوناگونی را با تعبیر لا فتی الا علی ساخته‌اند. به گفته علامه امینی حَسّان بن ثابِت نیز با اجازه پیامبر(ص)، شعری در این‌باره سروده است.[۱۸]
جستارهای وابسته
پانویس
- ↑ کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۸، ص۱۱۰.
- ↑ نگاه کنید به: کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۸، ص۱۱۰؛ شیخ صدوق، امالی، ۱۳۷۶ش، ص۲۰۰؛ شیخ مفید، الارشاد، ۱۴۱۳ق، ج۱، ص۸۷؛ شیخ طوسی، امالی، ۱۴۱۴ق، ص۱۴۳؛ ابن‌هشام، السیرة النبویه، دار المعرفه، ج۲، ص۱۰۰؛ طبری، تاریخ الطبری، ۱۳۸۷ق، ج۲، ص۵۱۴.
- ↑ شیخ صدوق، عیون اخبار الرضا(ع)، ۱۳۷۸ش، ج۱، ص۸۵.
- ↑ شیخ مفید، الارشاد، ۱۴۱۳ق، ج۱، ص۸۷؛ فتال نیشابوری، روضة الواعظین، ۱۳۷۵ش، ج۱، ص۱۲۸.
- ↑ شیخ صدوق، علل الشرایع، ۱۳۸۵ش، ج۱، ص۷.
- ↑ خوارزمی، المناقب، ۱۴۱۱ق، ص۱۶۷، ح۲۰۰.
- ↑ سبط بن جوزی، تذکرة الخواص، ۱۴۱۸ق، ص۲۶.
- ↑ امینی، الغدیر، ۱۴۱۶ق، ج۲، ص۱۰۴.
- ↑ شیخ صدوق، الخصال، ۱۳۶۲ش، ج۲، ص۵۵۰؛ ابن‌عساکر، تاریخ مدینة دمشق، ۱۹۹۵م، ج۳۹، ص۲۰۱.
- ↑ امینی، الغدیر، ۱۴۱۶ق، ج۲، ص۱۰۴.
- ↑ گنجی، کفایة الطالب، دار احیاء تراث اهل‌بیت(ع)، ص۲۷۷-۲۸۰.
- ↑ ابن‌جوزی، الموضوعات، ۱۳۸۶ق، ج۱، ص۳۸۱-۳۸۲.
- ↑ حلبی، السیرة الحلبیه، دار الکتب العلمیه، ج۲، ص۳۲۱.
- ↑ زروانی، «ذوالفقار»، ص۸۴۹.
- ↑ سعدی، کلیات سعدی، ۱۳۶۵ش، قصیده۱.
- ↑ خواجوی کرمانی، دیوان اشعار، ۱۳۶۹ش، ص۱۳۳.
- ↑ عطار نیشابوری، مصیبت‌نامه، ۱۳۷۶ش، ص۳۴.
- ↑ امینی، الغدیر، ۱۴۱۶ق، ج۲، ص۱۰۵.
- ↑ عطار، مظهر العجایب، ۱۳۷۶ش، ص۶۹.
- ↑ شاه نعمت‌الله ولی، دیوان کامل حضرت شاه نعمت‌الله ولی، ۱۳۸۰ش، ص۸۲۶.
- ↑ محتشم کاشانی، دیوان محتشم کاشانی، ۱۳۸۷ش، ص۲۵.
- ↑ شهریار، دیوان شهریار، ۱۳۸۵ش، ج۱، ص۶۹.
منابع
- ابن‌جوزی، عبدالرحمن بن علی، الموضوعات، مدینه، المکتبة السلفیه، ۱۳۸۶ق.
- ابن‌عساکر، علی بن حسن، تاریخ مدینة دمشق و ذکر فضل‌ها و تسمیة من حل‌ها من الأماثل، تحقیق عمر بن غرامة عمری، بیروت، دار الفکر، ۱۹۹۵م.
- ابن‌هشام، عبدالملک، السیرة النبویه، بیروت، دار المعرفه، بی‌تا.
- امینی، عبدالحسین، الغدیر فی الکتاب و السنة و الادب، قم، مرکز الغدیر للدراسات الاسلامیة، ۱۴۱۶ق.
- حلبی، علی بن ابراهیم، السیرة الحلبیة ، بیروت، دار الکتب العلمیه، ۱۴۲۷ق.
- خواجوی کرمانی، محمود، دیوان اشعار، تصحیح احمد سهیلی خوانساری، تهران، پاژنگ، ۱۳۶۹ش.
- خوارزمی، موفق بن احمد، المناقب، قم، جامعه مدرسین، ۱۴۱۱ق.
- زروانی، مجتبی، «ذوالفقار»، در جلد ۱۸ دانشنامه جهان اسلام، تهران، بنیاد دایرة المعارف اسلامی، ۱۳۹۲ش.
- سبط بن جوزی، تذکرة الخواص، قم، منشورات الشریف الرضی، ۱۴۱۸ق.
- سعدی، مصلح‌الدین، کلیات سعدی، به اهتمام محمدعلی فروغی، تهران، امیرکبیر، ۱۳۶۵ش.
- شاه نعمت‌الله ولی، دیوان کامل حضرت شاه نعمت‌الله ولی، کرمان، انتشارات خدمات فرهنگی کرمان، ۱۳۸۰ش.
- شهریار، محمدحسین، دیوان شهریار، تهران، نگاه، ۱۳۸۵ش.
- شیخ صدوق، محمد بن علی، الاَمالی، تهران، کتابچی، ۱۳۷۶ش.
- شیخ صدوق، محمد بن علی، الخصال، قم، دفتر نشر اسلامی، ۱۳۶۲ش.
- شیخ صدوق، محمد بن علی، علل الشرایع، قم، کتابفروشی داوری، ۱۳۸۵ش.
- شیخ صدوق، محمد بن علی، عیون اخبار الرضا(ع)، تهران، نشر جهان، ۱۳۷۸ش.
- شیخ طوسی، محمد بن حسن، الاَمالی، قم، دار الثقافه، ۱۴۱۴ق.
- شیخ مفید، محمد بن محمد، الاِرشاد فی معرفة حجج الله علی العباد، قم، کنگره شیخ مفید، ۱۴۱۳ق.
- طبری، محمد بن جریر، تاریخ الطبری (تاریخ الرسل و الملوک)، تحقیق محمد ابوالفضل ابراهیم، بیروت، دار التراث، ۱۳۸۷ق.
- عطار نیشابوری، محمد، مصیبت‌نامه، تصحیح نورانی وصال، تهران، زوّار، ۱۳۵۶ش.
- عطار نیشابوری، محمد، مظهر العجایب و مظهر الاَسرار، تهران، سنایی، ۱۳۷۶ش.
- فتال نیشابوری، محمد بن احمد، روضة الواعظین و بصیرة المتعظین، قم، انتشارات رضی، ۱۳۷۵ش.
- کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، تهران، دارالکتب الاسلامیه، چاپ چهارم، ۱۴۰۷ق.
- گنجی، محمد بن یوسف، کفایة الطالب فی مناقب علی بن ابی‌طالب، تهران، دار احیاء تراث اهل‌بیت(ع)، ۱۴۰۴ق.
- محتشم کاشانی، علی بن احمد، دیوان محتشم کاشانی، تهران، نگاه، ۱۳۸۷ش.