مناقب مرتضوی (کتاب)

مناقب مرتضوی

اطلاعات کتاب
نویسنده	میر محمد صالح ترمذی (متوفای ۱۰۶۰ق)
موضوع	فضائل امام علی(ع)
زبان	فارسی
مجموعه	۱ جلد
اطلاعات نشر
ناشر	روزنه
تاریخ نشر	۱۳۸۰ش

مَناقب مُرتَضَوی در مناقب شاه اولیا، امیرالمؤمنین علی مرتضی علیه‌السلام کتابی به زبان فارسی درباره مناقب و فضائل امیرمؤمنان علی(ع)، نوشته میر محمدصالح ترمذی (متوفای ۱۰۶۰ ق) عالم دینی اهل سنت و ایرانی‌تبار ساکن هندوستان است.

درباره مؤلف

مقالهٔ اصلی: میر محمد صالح ترمذی

میر محمدصالح تِرْمِذی حسینی اکبرآبادی، عالم اهل سنت، متخلص به کشفی و سبحانی، محدث، شاعر و خوش نویس ایرانی تبار و از عرفای سلسله قادریه هند است. او آثاری درباره پیامبر اکرم و امامان شیعه به نگارش درآورد که مناقب مرتضوی از جمله آن‌هاست. ترمذی در این اثر که آمیخته‌ای از نظم و نثر است، به بیان فضایل و مناقب حضرت علی(ع) پرداخته است. با توجه به مطالب و محتوای آثار میرمحمد، شاید بتوان وی را دارای گرایش‌های شیعی دانست.

انگیزه نگارش

مؤلف سبب نگارش مناقب را مخالفت متعصبی از اهل سنت و بحث و جدل در مجلسی که از مقام عرفانی علی(ع) سخن به میان آمده، بیان کرده است. پس از آن عده‌ای از او خواسته‌اند کتابی درباره مقام آن حضرت تألیف کند.

روش تألیف

با آنکه مؤلف، سنی مذهب است اما گرایش شدید وی به اهل بیت و نزدیکانش به تشیع سبب شده تا کتابش چندان تفاوتی با آثار شیعیان نداشته باشد. سبک وی نثر آمیخته به نثر و سجع است و محتوای مطالب سمت و سویی عارفانه دارد. از آنجا که مؤلف هندی است، به شیوه نویسندگان آن دیار سخن گفته و علاوه بر آیات و احادیث، به کلام بزرگان و عارفان و امثال و حِکم و اشعار استناد کرده است.

محتوای کتاب

مباحث کتاب بیشتر، فضائل علی(ع) است و دوازده باب این اثر به بیان فضائل گوناگون آن حضرت و احادیث پیامبر درباره او، زهد، سخاوت و شجاعت و مانند آن پرداخته و بخشی را به ازدواجش با حضرت زهرا(س) و بخشی را به رویدادهای دوران خلافت اختصاص داده است.

ابواب کتاب

• باب اول: در بیان نصوص قرآنی که در شأن حضرت علی(ع) است.
• باب دوم: در بیان احادیث نبوی(ص).
• باب سوم: در بیان مناقب و فضایل مرتضوی.
• باب چهارم: در بیان عقد و نکاح مرتضی و سیدة النّساء(س).
• باب پنجم: در بیان علم و کشف.
• باب ششم: در بیان خوارق عادات و ظهور کرامات.
• باب هفتم: در بیان زهد و ورع.
• باب هشتم: در بیان سخاوت.
• باب نهم: در بیان شجاعت و قوت.
• باب دهم: در بیان فراست و کیاست.
• باب یازدهم: در بیان خلافت صوری و معنوی امام علی(ع).
• باب دوازدهم: در میان انتقال امیرالمؤمنین(ع) از عالم فنا به عالم بقا.

نخستین باب کتاب ذکر آیاتی در باره شأن امیرالمؤمنین (ع) است و نخستین منقبت روایتی است از امام علی(ع) که فرمود: قرآن به چهار بخش نازل شد: يک رُبع در تعريف و توصيف ماست ویک ربع در مذمّت و منقصت اعداى ما و يک ربع سِيَر و قصص و امثال است و يک ربع فرايض و احکام شريعت از اوامر و نواهى؛ و ماراست آيات کريمه شريفه که در قرآن مجيد است. باب پایانی کتاب اختصاص به شرح وقایع وحوادث شهادت امیرالمؤمنین(ع) دارد و در پایان اشعاری در رابطه با امام علی(ع) ذکر شده که ابیاتی از آن چنین است:

هرچه گفتيم در اوصاف امير مردان

همچنان هيچ نگفتيم كه صدچندان است

آفتاب عالم علم اليقين

دانش آموز از تو شد روح الامين

قبله اهل معانى آمده

شمع بزم جاودانى آمده

جسم او جان جهان كثرتست

رهنما تا بارگاه وحدتست

سربه سر مرآت حسن دو جهان

خضرآسا پيشواى انس و جان

راح روح افزاى روح آدمست

روحِ الله مسيح عالمست

منابع کتاب

منابعی که مؤلف از آنها نقل کرده فراوان است و در جای‌جای کتاب از آن‌ها نام برده و پیش از بیان هر مطلب، به مأخذ آن اشاره می‌کند.

عنوان برخی منابع وی چنین است: صحاح سته اهل سنت، مسند احمد، مستدرک حاکم، حلیة الاولیاء، شواهد النبوة، عیون اخبار الرضا، کشف الغمة، نهج الحق، تفسیر امام حسن عسکری(ع)، الخرائج و الجرائح، مناقب ابن مردویه، روضة الصفا، حبیب السیر، الصواعق المحرقة، فصل الخطاب، زهرة الریاض، مستقصی، فتوحات القدس، مصابیح القلوب، روضة الشهداء. چنانکه پیداست برخی منابع این کتاب مشهور و برخی ناشناخته است.

مؤلف در این اثر از اشعار نیز بهره برده است.

نسخه‌ها و چاپ

• نسخه خطی در کربلا به خط نظام‌الدین درسال ۱۱۰۳ ق.
• چاپ سنگی در بمبئی: قطع وزیری، ۲۷ سطر، خط نستعلیق شکسته و کمی ناخوانا به سبک خطاطان شبه قاره هند.
• چاپ سنگی در پاکستان: قطع رقعی، ۱۹ سطر، بدون شماره صفحه، خط نستعلیق خوش و خوانا به سبک خطاطان ایران.

این کتاب در سال ۱۳۸۰ش توسط نشر روزنه در تهران منتشر شده است.

منابع

• تهرانی، آقابزرگ، الذریعه، بیروت، دارالاضواء.
• ترمذی، محمدصالح، مناقب مرتضوی، تهران، روزنه، ۱۳۸۰ش.
• «کتابشناسی مناقب مرتضوی»، سازمان اسناد و کتابخانه‌های ملی جمهوری اسلامی ایران،‌ تاریخ بازدید: ۱۲ دی ۱۴۰۰ش.
• کتاب شناخت سیره معصومان، مرکز تحقیقات رایانه‌ای علوم اسلامی نور.

پیوند به بیرون

• متن کتاب مناقب مرتضوی