حدیث رایت
| اطلاعات روایت | |
|---|---|
| موضوع | افضلیت امام علی(ع) بر سایر صحابه |
| صادره از | پیامبر اسلام (ص) |
| راویان | ابو رافع • عمر بن خطاب • عایشه • عبدالله بن عباس • انس بن مالک • جابر بن عبدالله انصاری |
| اعتبار سند | متواتر |
| منابع شیعه | الخصال • الاحتجاج • علل الشرائع |
| منابع سنی | صحیح بخاری • صحیح مسلم • السنن الکبری (نسائی) |
| احادیث مشهور | |
| حدیث سلسلةالذهب • حدیث ثقلین • حدیث کساء • مقبوله عمر بن حنظلة • حدیث قرب نوافل • حدیث معراج • حدیث ولایت • حدیث وصایت • حدیث جنود عقل و جهل • حدیث شجره | |
حدیث رایَت یکی از روایات مشهور در منابع شیعه و اهل سنت است که به واقعهای در غزوه خیبر اشاره دارد. در این روایت، پیامبر(ص) پس از آنکه پرچم سپاه اسلام را به ابوبکر و سپس عمر سپرد و آنان در فتح خیبر ناکام ماندند، اعلام کرد که فردا پرچم را به کسی خواهد داد که خدا و پیامبر او را دوست دارند و او خیبر را فتح خواهد کرد. روز بعد، پیامبر(ص) پرچم را به امام علی(ع) سپرد و او با شجاعت و قدرت، قلعه خیبر را فتح کرد. این روایت در بسیاری از منابع حدیثی و تاریخی با تواتر نقل شده و از سوی متکلمان شیعه بهعنوان دلیلی بر برتری امام علی(ع) بر دیگر صحابه مورد استناد قرار گرفته است. حدیث رایَت، نمادی از شجاعت امام علی(ع) است و جایگاه ویژه او نزد پیامبر(ص) و خداوند را نیز نشان میدهد.
رایَت در جنگهای پیامبر(ص)
در عصر پیامبر(ص) و پس از آن، در هر جنگ معمولاً یک «رایَت» (پرچم اصلی) و چندین رایت کوچک برای قبایل و فرماندهان جزء اختصاص داده میشد. حمل این پرچمها معمولاً بر عهده شجاعترین و نیرومندترین جنگجویان هر قبیله بود.[۱] نخستین بار، این نوع پرچمگذاری بهصورت رسمی در جنگ خیبر مشاهده شد؛ جایی که پرچمها به دست پرچمداران سپرده شدند.[۲] برخی منابع تاریخی به وجود رایت در جنگهای پیش از خیبر نیز اشاره کردهاند.[۳]
رایت در جنگ خیبر و نقش امام علی(ع)
در جریان غزوه خیبر، پیامبر(ص) ابتدا رایَت (پرچم جنگ) را به ابوبکر بن ابیقحافه و سپس در روز بعد به عمر بن خطاب سپرد، اما هیچیک موفق به فتح قلعههای خیبر نشدند و بازگشتند. پس از آن، رسول خدا(ص) فرمود:
«لَأُعْطِيَنَّ الرَّايَةَ غَداً رَجُلًا يُحِبُّ اللهَ وَ رَسُولَهُ، (وَ يُحِبُّهُ اللهُ وَ رَسُولُهُ) یَفْتَحَ اللهُ عَلَى یدیه، لیس بفَرَّار؛
همانا فردا این رایت را به مردی خواهم داد که خدا و رسول را دوست دارد (و خدا و رسول نیز او را دوست دارند)، خداوند، خیبر را به دست او خواهد گشود. او هرگز از میدان نمیگریزد.»
[۴]
سپس امام علی(ع) را که از درد چشم رنج میبرد، فراخواند و پس از شفای چشم او، فرمود:
«خُذْ هَذِهِ الرَّايَةَ فَامْضِ بِهَا حَتَّى يَفْتَحَ اللهُ عَلَيْك؛
این رایت را بگیر و با آن پیش برو تا خداوند خیبر را بر تو بگشاید.»
امام علی(ع) با پرچم رسول خدا(ص) به سوی قلعههای خیبر حرکت کرد و در نبردی شجاعانه، آنها را فتح نمود. ابو رافع، خادم پیامبر(ص)، درباره این واقعه چنین روایت میکند:
«با علی بن ابیطالب(ع) که رایت رسول خدا(ص) را در دست داشت، به سوی یکی از قلعههای خیبر رفتیم. همین که علی(ع) نزدیک قلعه رسید، اهل آن بیرون آمدند و به جنگ پرداختند. در گیرودار نبرد، یکی از یهودیان ضربتی بر او وارد آورد که سپرش از دستش افتاد. علی(ع) درِ قلعه را از جا کند و آن را چون سپری در پشت خود گرفت و آنقدر جنگید تا خداوند قلعه را بر او گشود.»
[۵]
فتح خیبر و فضیلت امام علی(ع)
در جنگ خیبر، پس از آنکه در روز اول و دوم، ابوبکر و عمر موفق به فتح قلعه خیبر نشدند، پیامبر (ص)، امام علی(ع) را مأمور فتح آن نمود. امام علی(ع) با حملهای شجاعانه به قلعه، مَرحَب خیبری، برادرش یاسر و چند پهلوان دیگر یهود را از پای درآورد و با نفوذ به داخل قلعه و درهم شکستن همه مقاومتها، ساکنان خیبر را به تسلیم بیقید و شرط واداشت.[۶]
قاضی عیاض مالکی (متوفای ۵۴۴ق)، از دانشمندان اهلسنت، این حدیث را از برترین و ارزشمندترین فضائل امام علی(ع) دانسته است.[۷] بهگفته ابنحجر عسقلانی (متوفای ۸۵۲ق)، این حدیث دلالت بر تبعیت کامل امام علی(ع) از رسول خدا(ص) دارد و از همینرو، مشمول محبت الهی شده است.[۸] برخی این روایت را از دلایل افضلیت علی(ع) بر سایر صحابه دانستهاند.[۹] چنانکه عمر بن خطاب گفته است: «من هیچگاه آرزوی امارت نداشتم، مگر در آن روز.»[۱۰]
سند و منابع حدیث رایت
حدیث رایت در بیشتر کتابهای حدیثی و تاریخی شیعی و سنی نقل شده و به حد تواتر رسیده است.[۱۱] شماری از دانشمندان اهلسنت، از جمله ابومظفر شیبانی (متوفای ۵۶۰ق)[۱۲] و ابن جزی غرناطی کلبی (متوفای ۷۴۱ق)[۱۳] این روایت را متواتر دانستهاند.
منابع شیعه
این حدیث در آثار متعدد شیعه با نقل از امامان معصوم(ع) آمده است، از جمله:
- در کتاب خصال اثر شیخ صدوق از امام علی(ع).[۱۴]
- در الاحتجاج نوشته ابومنصور طبرسی از امام حسن(ع).[۱۵] و امام باقر(ع)[۱۶]
- در علل الشرائع اثر شیخ صدوق از امام صادق(ع).[۱۷]
منابع اهلسنت
این روایت در منابع معتبر اهلسنت نیز با الفاظ گوناگون از راویان مختلف نقل شده است، از جمله:
- در صحیح بخاری از سهل بن سعد ساعدی.[۱۸]
- در صحیح مسلم از سعد بن ابیوقاص[۱۹] و سلمة بن الأكوع الأسلمی.[۲۰]
- در مصنف ابن أبیشیبه از امام علی(ع)[۲۱] و عمر بن خطاب.[۲۲]
- در السنن الکبری نسائی از امام حسن(ع)[۲۳] و عمران بن حصین.[۲۴]
- در معجم الصغیر طبرانی از جابر بن عبدالله انصاری.[۲۹]
- در مسند أبی یعلی حنبلی از ابوسعید خدری.[۳۰]
- در الشریعه آجری از أبیلیلی انصاری.[۳۲]
جستارهای وابسته
پانویس
- ↑ طبری، تاریخ، مؤسسه الاعلمی للمطبوعات، ج۳، ص۳۸۷.
- ↑ ابن سعد، طبقات الکبری، دار صادر، ج۲، ص۷۷.
- ↑ شیخ مفید، الارشاد، ۱۴۱۳ق، ج۱، ص۷۹؛ طبری، تاریخ طبری، بیتا، ج۲، ص۵۵۵.
- ↑ ابن هشام، السیرة النبویه، قاهره، ج۲، ص۳۳۴؛ حاکم نیشابوری، مستدرک، لبنان، دار المعرفه، ج۳، ص۳۷.
- ↑ ذهبی، میزان الاعتدال، دار المعرفه، ج۲، ص۲۱۸؛ ابن حجر عسقلانی، فتح الباری، دار المعرفه، ج۹، ص۱۸.
- ↑ ابن هشام، السیره النبویه، قاهره، ج۲، ص۳۱۶.
- ↑ قاضی عیاض، إكمال المعلم، ۱۴۱۹ق، ج۷، ص۴۱۷.
- ↑ عسقلانی، فتح الباری، ۱۳۷۹ق، ج۷، ص۷۲.
- ↑ امین عاملی، اعیان الشیعه، دار التعارف، ج۱، ص۳۴۷ به بعد.
- ↑ ابن أبی شیبه، المصنف، ۱۴۳۶ق، ج۲۱، ص۱۶.
- ↑ حسینی میلانی، حديث الرايه، ۱۴۲۹ق، ص۹.
- ↑ شیبانی، الإفصاح، ۱۴۱۷ق، ج۷، ص۱۴۴.
- ↑ غرناطی کلبی، القوانين الفقهية، ۱۴۳۴ق، ص۶۸۲.
- ↑ شیخ صدوق، الخصال، ۱۴۳۰ق، ص۵۴۴.
- ↑ طبرسی، الاحتجاج، ۱۳۸۶ق، ج۱، ص۴۱۶.
- ↑ طبرسی، الاحتجاج، ۱۳۸۶ق، ج۱، ص۱۹۲.
- ↑ شیخ صدوق، علل الشرائع، ۱۳۸۵ق، ج۱، ص۱۶۳.
- ↑ بخاری، صحیح البخاری، ۱۴۲۲ق، ج۵، ص۱۳۴.
- ↑ نیشابوری، صحیح مسلم، دار احیاء التراث العربی، ج۳، ص۱۸۷۱.
- ↑ نیشابوری، صحیح مسلم، دار احیاء التراث العربی، ج۳، ص۱۴۳۳.
- ↑ ابن أبی شیبه، المصنف، ۱۴۳۶ق، ج۲۱، ص۲۲.
- ↑ ابن أبی شیبه، المصنف، ۱۴۳۶ق، ج۲۱، ص۱۶.
- ↑ نسائی، السنن الكبرى، ۱۴۲۱ق، ج۷، ص۴۱۶.
- ↑ نسائی، السنن الكبرى، ۱۴۲۱ق، ج۷، ص۳۱۱.
- ↑ ابن حنبل، المسند، ۱۴۲۱ق، ج۵، ص۱۷۹.
- ↑ ابن حنبل، المسند، ۱۴۲۱ق، ج۱۴، ص۵۴۰.
- ↑ ابن حنبل، المسند، ۱۴۲۱ق، ج۳۸، ص۹۸.
- ↑ ابن حنبل، المسند، ۱۴۲۱ق، ج۳۹، ص۲۸۴.
- ↑ طبرانی، المعجم الصغير، ۱۴۰۵ق، ج۲، ص۶۵.
- ↑ موصلی، مسند أبیيعلى، ۱۴۰۴ق، ج۲، ص۴۹۹.
- ↑ ابن عساکر، تاریخ مدینه دمشق، ۱۴۱۵ق، ج۴۲، ص۹۶.
- ↑ الآجُرِّی، الشريعة، ۱۴۲۰ق، ج۴، ص۲۰۲۸.
منابع
- ابنأبیشیبه، عبد الله بن محمد، المصنف فی الأحادیث والآثار، به کوشش: سعد بن ناصر الشثری، ریاض، دار كنوز إشبيليا، اول، ۱۴۳۶ق ـ ۲۰۱۵م.
- ابنحجر عسقلانی، احمد بن علی، تهذیب التهذیب، بیروت، دار الفکر، بیتا.
- ابنحجر عسقلانی، احمد بن علی، فتح الباری، بیروت، دار المعرفة، بیتا.
- ابنحنبل، احمد بن محمد، المسند، به کوشش: شعيب الأرنؤوط و دیگران، بیروت، مؤسسة الرسالة، اول، ۱۴۲۱ق ـ ۲۰۰۱م.
- ابنسعد، الطبقات الکبری، بیروت، دار صادر، بیتا.
- ابنعساکر، علی بن الحسن، تاریخ مدینه دمشق، به کوشش: عمرو بن غرامة العمروی، بیروت، دار الفكر، اول، ۱۴۱۵ق ـ ۱۹۹۵م.
- ابنهشام، السیرة النبویة، تحقیق محمد محی الدین عبدالحمید، قاهره، مکتبه محمدعلی صبیح، بیتا.
- ابونعیم اصفهانی، احمد بن عبدالله، حلیة الاولیاء و طبقات الاصفیاء، تحقیق سعید زغول، بیجا، مرکز اطلاعات و مدارک اسلامی، بیتا.
- الآجُرِّيُّ، محمد بن حسين، الشريعة، به کوشش: عبد الله بن عمر الدميجي، ریاض، دار الوطن، دوم، ۱۴۲۰ق ـ ۱۹۹۹م.
- امین عاملی، محسن، اعیان الشیعه، تحقیق: حسن امین، بیروت، دار التعارف، بیتا.
- بخاری، محمد بن اسماعیل، صحيح البخاري، به کوشش: محمد زهير بن ناصر الناصر، قاهره، دار طوق النجاة، اول، ۱۴۲۲ق.
- حاکم نیشابوری، محمد بن عبدالله، المستدرک علی الصحیحین، تحقیق یوسف عبدالرحمن مرعشلی.
- حسینی میلانی، سید علی، حديث الرايه، قم، نشر حقائق، ۱۴۲۹ق.
- ذهبی، محمد بن احمد، میزان الاعتدال، تحقیق علی محمد بجاوی، بیروت، دار المعرفة، بیتا.
- زرکلی، خیرالدین، الاعلام، بیروت، دار العلم للملایین، بیتا.
- شیبانی، يحيى بن (هُبَيْرَة بن) محمد، الإفصاح عن معاني الصحاح، به کوشش: فؤاد عبد المنعم أحمد، ریاض، دار الوطن، اول، ۱۴۱۷ق.
- شیخ صدوق، محمد بن علی، الخصال، به کوشش: علی أكبر غفاری، قم، مؤسسة النشر الإسلامی، اول، ۱۴۳۰ق - ۱۳۶۲ ش.
- شیخ صدوق، محمد بن علی، علل الشرائع، به کوشش: سيد محمد صادق بحر العلوم، نجف اشرف، المكتبة الحيدرية، ۱۳۸۵ق ـ ۱۹۶۶م.
- طبرانی، سلیمان بن أحمد، المعجم الصغير، به کوشش: محمد شكور محمود الحاج أمرير، بيروت، المكتب الإسلامي، اول، ۱۴۰۵ق ـ ۱۹۸۵م.
- طبرسي، أحمد بن علي بن أبي طالب، الاحتجاج علی اهل اللجاج، به کوشش: سيد محمد باقر الخرسان، نجف اشرف، دار النعمان، ۱۳۸۶ق - ۱۹۶۶م.
- طبری، محمد بن جریر، تاریخ الامم و الملوک، بیروت، موسسه الاعلمی للمطبوعات، بیتا.
- طبری، محمد بن جریر، ذیل المذیل من تاریخ الصحابة و التابعین، بیروت، موسسه الاعلمی للمطبوعات، بیتا.
- عسقلانی، أحمد بن علی بن حجر، فتح الباری شرح صحيح البخاری، به کوشش: محمد فؤاد عبد الباقی، بیروت، دار المعرفة، اول، 1379ق.
- غرناطی کلبی، محمد بن أحمد، القوانين الفقهية فی تلخیص مذهب المالکیه، به کوشش: ماجد الحموی، بیروت، دار ابن حزم، اول، ۱۴۳۴ق ـ ۲۰۱۳م
- قاضی عیاض، عیاض بن موسی، إِكمَالُ المُعْلِمِ بفَوَائِدِ مُسْلِم، به کوشش: یحیی اسماعیل، قاهره، دار الوفاء، اول، ۱۴۱۹ق ـ ۱۹۹۸م.
- متقی هندی، علی بن حسام الدین، کنزالعمال، تحقیق بکری حیانی، بیروت، الرسالة، بیتا.
- موصلی، أبو يعلى أحمد بن علی، مسند أبي يعلى، به کوشش: حسين سليم أسد، دمشق، دار المأمون للتراث، اول، ۱۴۰۴ق ـ ۱۹۸۴م.
- نسائی، أحمد بن شعيب، السنن الكبرى، به کوشش: حسن عبد المنعم شلبي و شعيب الأرناؤوط، بيروت، مؤسسة الرسالة، اول، ۱۴۲۱ق-۲۰۰۱م.
- نیشابوری، مسلم بن الحجاج، صحیح مسلم، به کوشش: محمد فؤاد عبد الباقي، بيروت، دار إحياء التراث العربي، بیتا.
- هیثمی، علی بن ابوبکر، مجمع الزوائد، بیروت، دار الکتب العلمیة، ۱۴۲۲ق.
فضائل اهلبیت علیهمالسلام | ||
|---|---|---|
| قرآن |  | |
| روایات | ||
| وقایع | ||
| کتابها | مناقب • الثاقب فی المناقب • خصائص الأئمة • الیقین • نوادر المعجزات • اثبات الهداة • تأویل الآیات الظاهرة • الرسالة العلویة • الدر النظیم • عیون المعجزات • فضائل الخمسة • الکلمة الغراء • المناقب و المثالب • ریاض الابرار • فضائل اهل بیت • الهدایة الکبری • مدینة المعاجز • الخرائج و الجرائح • تنزیه الانبیاء • نور الابصار • نظم درر السمطین • فرائد السمطین • تذکرة الخواص • جواهر العقدین • الانوار الباهرة • مناقب آل محمد • مطالب السؤول • اتحاف السائل • المعیار و الموازنة • احیاء المیت • معارج الوصول • نخب المناقب • الفصول العلیة • غایة المرام فی فضائل علی • موسوعة اهلالبیت | |
| مرتبط | ||
| آیات | آیه ولایت • آیه اولیالامر • آیه تطهیر • آیه مباهله • آیه صادقین • آیه خیر البریه • آیه اکمال • آیه تبلیغ • آیه انذار • آیه اخوت • آیه اطعام • آیه ود • آیه لیلة المبیت • آیه انفاق • آیه نجوا • آیه شاهد • آیه نصر • آیه سقایة الحاج • آیه ۲۰ سوره توبه • آیه علمالکتاب • آیه ۵۶ سوره مائده • آیه اهله |  | |||
|---|---|---|---|---|---|
| روایات | |||||
| القاب | |||||
| کتابها |
| ||||
| وقایع | |||||
| وابسته | |||||