آیه تحریم
| مشخصات آیه | |
|---|---|
| نام آیه | آیات تحریم |
| واقع در سوره | مائده (۹۰) • تحریم (۱) • نساء (۲۳) |
| اطلاعات محتوایی | |
| موضوع | احکام القرآن |
| درباره | تحریم شراب، ازدواج با محارم، تحریم حلال خدا بر خود، تحریم رباخواری و ... |
آیه تحریم یا آیات تحریم، عنوانی که در تفاسیر شیعه و اهل سنت درباره چند آیه به کار رفته است. در این آیات از حرمت شرب خمر، قمار، زنا، رباخواری، فرار از جنگ، ازدواج با محارم، ازدواج با بیش از چهار زن، ازدواج مجدد پیامبر اسلام(ص) یا تبدیل زنان نه‌گانه و همچنین حرام کردن حلال خدا بر خود توسط پیامبر(ص) سخن گفته شده است.
حرمت شرب خمر
عنوان آیه تحریم در برخی از تفاسیر و همچنین روایات، درباره آیه ۹۰ سوره مائده به‌کار رفته است.[۱] به گفته مکارم شیرازی، این آیه به صورت قطعی به حرمت شرب خمر دستور داد[۲] و مسلمانان را به اجتناب از آن امر کرد.[۳] علامه طباطبایی ذیل آیه ۶۷ سوره نحل، از آیه ۹۰ سوره مائده به عنوان آیه تحریم نام برده است.[۴] همچنین طبق روایتی در اصول کافی، امام علی(ع) از عنوان آیه تحریم برای اشاره به همین آیه استفاده کرد، زمانی که خلیفه اول در زدن حد شرب خمر بر مردی که اظهار بی‌اطلاعی از حرمت شراب‌خواری می‌کرد، دچار سرگردانی شده بود.[۵]
حرمت ازدواج با محارم
آیه ۲۳ سوره نساء، محارم انسان را نام می‌برد. در این آیه هفت دسته از زنانی که به واسطه محرمیت نسبی، دو دسته از زنانی که به واسطه محرمیت رضاعی و چهار دسته از زنانی که به‌واسطه ازدواج یا خویشاوندی سببی، ازدواج با آنها حرام است، معرفی می‌گردند.[۶] این آیه در برخی از کتب به آیه تحریم نام‌گذاری شده است.[۷] همچنین در روایتی درباره فرق میان عترت و امت، امام رضا(ع)، در یکی از مجالس مناظره مأمون، از عنوان آیه تحریم برای آیه ۲۳ سوره نساء استفاده کرده است.[۸]
تحریم حلال خدا بر خود
جعفر مرتضی عاملی در کتاب تفسیر سوره هل اتی،[۹] علامه مجلسی در بحارالانوار،[۱۰] و جرجانی در تفسیر جلاء الأذهان و جلاء الأحزان،[۱۱] از عنوان آیه تحریم برای اشاره به آیه اول سوره تحریم استفاده کرده‌اند. همچنین در در آیه اول سوره تحریم خداوند پیامبر(ص) را به دلیل اینکه برای جلب رضایت همسران خود، برخی از امور حلال را بر خود حرام کرد، مورد خطاب و عتاب قرار می‌دهد.[۱۲]
دیگر آیات
مفسران همچنین آیات دیگری که درباره عناوین محرمی مانند رباخواری،[۱۳] ازدواج با بیش از چهار زن،[۱۴] ازدواج با دو خواهر،[۱۵] ازدواج مجدد پیامبر(ص) بعد از زنان نه‌گانه،[۱۶] فرار از جنگ،[۱۷] خوردن میته،[۱۸] شکار در حج،[۱۹] زنا[۲۰] و ... است را با واژه آیه تحریم نام‌گذاری کرده‌اند. البته در برخی از این موارد نام آیه تحریم با اضافه کردن عنوان محرم به آن به کار برده شده است؛ مانند آیه تحریم رباخواری یا آیه تحریم زنا.
پانویس
- ↑ عیاشی، تفسیر العیاشی، ۱۳۸۰ق، ج۲، ص۲۶۳؛ خویی، بیان در علوم و مسائل کلی قرآن، ۱۳۸۲ش، ص۴۷۴؛ شاه‌عبدالعظیمی، تفسیر اثنی عشری، ۱۳۶۳ش، ج۳، ص۱۷۷.
- ↑ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۱ش، ج۵، ص۷۰.
- ↑ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۱ش، ج۵، ص۷۲.
- ↑ طباطبایی، المیزان، ۱۳۹۰ق، ج۱۲، ص۲۹۰-۲۹۱.
- ↑ کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۷، ص۲۶-۲۱۷.
- ↑ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۱ش، ج۳، ص۳۲۷.
- ↑ خراسانی، «آیات نام‌دار»، ص۳۷۷.
- ↑ صدوق، عیون اخبار الرضا، ۱۳۷۸ق، ج۱، ۲۳۹.
- ↑ عاملی، تفسیر سوره هل اتی، ۱۴۲۴ق، ج۱، ص۱۴۷.
- ↑ مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۳ق، ج۱۷، ص۷۶.
- ↑ جرجانی، جلاء الأذهان و جلاء الأحزان، ۱۳۷۸ق، ج۱۱، ص۸۴.
- ↑ طباطبایی، المیزان، ۱۳۹۰ق، ج۱۹، ۳۲۹-۳۳۰.
- ↑ ابوزهره، زهرةالتفاسیر، بیروت، ج۳، ص۱۴۰۸.
- ↑ بلاغی، حجة التفاسیر، ۱۳۸۶ق، ج۲، ص۱۲۱.
- ↑ طیب، اطیب البیان، ۱۳۶۹ش، ج۴، ص۴۸؛ خسروانی، تفسیر خسروی، ۱۳۹۰ق، ج۲، ص۱۷۵.
- ↑ بلاغی، حجة التفاسیر، ۱۳۸۶ق، ج۵، ص۲۱۳.
- ↑ طباطبایی، المیزان، ۱۳۹۰ق، ج۹، ص۲۲۱.
- ↑ کاشانی، منهج الصادقین، ۱۳۱۴ق، ج۶، ص۱۴۹؛ جصاص، احکام القرآن، ۱۴۰۵، ج۱، ص۱۳۲.
- ↑ طبرسی، مجمع البیان، ۱۳۷۲ش، ج۳، ص۳۷۹.
- ↑ صادقی تهرانی، الفرقان، ۱۴۰۶ق، ج۲۱، ص۲۶۴؛ اشکوری، تفسیر شریف لاهیجی، ۱۳۷۳ش، ج۳، ص۲۸۶.
منابع
- ابوزهره، محمد، زهرة التفاسیر، بیروت، دارالفکر، بی تا.
- اشکوری، محمد بن علی، تفسیر شریف لاهیجی، تهران، نشر داد، ۱۳۷۳ش.
- بلاغی، عبدالحجه، حجة التفاسير و بلاغ الإكسير، قم، نشر حکمت، ۱۳۸۶ق.
- جرجانی، حسین بن حسن، جلاء الأذهان و جلاء الأحزان، تهران، دانشگاه تهران، ۱۳۷۸ق.
- جصاص، احمد بن على، احکام القرآن، بیروت، دار احیا التراث العربی، ۱۴۰۵ق.
- خراسانی، علی، «آیات نام‌دار»، در دائرة المعارف قرآن کریم، قم، بوستان کتاب، ۱۳۸۲ش.
- خسروانی، علیرضا، تفسیر خسروی، تهران، کتاب‌فروشی اسلامیه، ۱۳۹۰ق.
- خویی، ابولقاسم، بيان در علوم و مسايل كلى قرآن، مترجم، هاشم هاشم زاده هريسى و محمدصادق نجمی، تهران، سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامى، ۱۳۸۲ش.
- شاه عبدالعظیمی، حسین، تفسير اثنى عشرى، تهران، نشر میقات، ۱۳۶۳ش.
- صادقی تهرانی، محمد، الفرقان فی تفسیر القرآن، قم، فرهنگ اسلامی، ۱۴۰۶ق.
- صدوق، محمد بن علی، عیون اخبار الرضا علیه السلام، محقق مهدی لاجوردی، تهران، نشر جهان، ۱۳۷۸ق.
- طباطبایی، محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، بیروت، موسسه الاعلمی للمطبوعات، ۱۳۹۰ق.
- طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان، تهران، ناصر خسرو، ۱۳۷۲ش.
- طیب، عبدالحسین، اطيب البيان في تفسير القرآن، تهران، انتشارات اسلام، ۱۳۶۹ش.
- عاملی، جعفر مرتضی، تفسیر سوره هل اتی، بیروت، المركز الإسلامی للدراسات، ۱۴۲۴ق.
- عیاشی، محمد بن مسعود، تفسیر العیاشی، تهران، المطبعة العلمیه، ۱۳۸۰ق.
- کاشانی، فتح‌الله، منهج الصادقين في إلزام المخالفين، تهران، کتاب‌فروشی اسلامیه، ۱۳۱۴ق.
- کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، تهران، دارالکتب الاسلامیه، ۱۴۰۷ق.
- مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، بیروت، دار احیا التراث العربی، ۱۴۰۳ق.
- مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، تهران، دار الکتب الاسلامیه، ۱۳۷۱ش.