آیه ۳ سوره صف شدید بودن خشم خداوند نسبت به کسانی را بیان می‌کند که چیزی می‌گویند، ولی بدان عمل نمی‌کنند.[۱]
 | |
| مشخصات آیه | |
|---|---|
| واقع در سوره | صف |
| شماره آیه | ۳ |
| جزء | ۲۸ |
| اطلاعات محتوایی | |
| مکان نزول | مدینه |
| درباره | خشم خداوند از اینکه چیزی بگویید ولی به آن عمل نکنید |
| آیات مرتبط | آیه ۲ سوره صف، آیه ۴۴ سوره بقره |
«كَبُرَ مَقْتًا عِنْدَ اللَّهِ أَنْ تَقُولُوا مَا لَا تَفْعَلُونَ؛ نزد خدا سخت ناپسند است که چیزی را بگویید و انجام ندهید.»
در این آیه برای بیان خشم خدا از تعبیر «مقت» استفاده شده است. «مَقْت» به بغض و ناراحتی شدید معنا شده[۲] و درباره فردی به‌کار می‌رود که کار زشتی انجام داده است.[۳] برخی «مَقْت» را خشم همراه با کوچک‌دانستن طرف مقابل گفته‌اند.[۴] استفاده از تعبیر «کبُرَ؛ بزرگ است»[۵] در کنار «مَقْت» را بیان‌گر بزرگی و شدت بیشتر خشم دانسته‌اند.[۶] تعبیر «کبُرَ مَقْتًا» در آیه ۳۵ سوره غافر نیز در مورد افرادی به کار رفته که بدون دلیل و برهان در مورد آیات خداوند مجادله می‌کنند.[۷]
خداوند در آیه ۲ سوره صف مؤمنان را توبیخ می‌کند که چرا چیزی می‌گویند و بدان عمل نمی‌کنند. آیه ۳ صف را علتی برای آیهٔ قبل دانسته‌اند که خداوند از اینکه انسان چیزی بگوید و بدان عمل نکند خشمگین می‌شود.[۸] شیخ طوسی عالم و مفسر شیعه، نکته‌ای را ذیل آیه آورده که خداوند ناراحتی خود بر گفتن چیزی و انجام ندادن آن را در حالی ذکر می‌کند که انجام همه حرف‌هایی که انسان می‌زند، واجب نیست. انسان در موارد متعددی حرف‌هایی می‌زند که انجام آن‌ها واجب نیست و می‌توان آن‌ها را ترک کرد.[۹]
عدهٔ زیادی از مفسران نقل کرده‌اند که برخی اصحاب پیامبر آرزوی جهاد داشتند اما وقتی فرصت جهاد پدید آمد از انجام آن خودداری کردند. آیه ۳ سوره صف در مورد این افراد نازل شده است.[۱۰] برخی معتقدند آیه برای اصحابی نازل شده که حَسرَت حضور نیافتن در جنگ بدر را می‌خوردند و می‌گفتند در آینده خواهیم جنگید؛ اما وقتی نوبت جنگ احد رسید، فرار کردند.[۱۱]
مفسران به این نکته تأکید کرده‌اند که آیه شامل همه مردم می‌شود و در نکوهش همه افرادی است که به گفتار خود عمل نمی‌کنند.[۱۲] از نگاه محمدتقی مدرسی عالم و مفسر شیعه، بعید نیست که تأویل این آیه را پیرامون غدیرخم بدانیم؛ زیرا آن رویداد بزرگترین پیمانی بود که خدا و پیامبر او(ص) از مؤمنان تا روز قیامت گرفتند.[۱۳]
پانویس
- ↑ طیب، أطیب البیان، ۱۳۷۸ش، ج۱۲، ص۵۱۰.
- ↑ طباطبائی، المیزان، ۱۴۱۷ق، ج۱۹، ص۲۴۹.
- ↑ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۴ش، ج۲۴، ص۶۲.
- ↑ مدرسی، من هدی القرآن، ۱۴۱۹ق، ج۱۵، ص۳۴۱.
- ↑ مصطفوی، التحقیق، ۱۳۶۰ش، ج۱۰، ص۱۶.
- ↑ «درس تفسیر استاد اشرفی»، مدرسه فقاهت.
- ↑ طیب، أطیب البیان، ۱۳۷۸ش، ج۱۱، ص۳۷۶.
- ↑ طباطبائی، المیزان، ۱۴۱۷ق، ج۱۹، ص۲۴۹.
- ↑ شیخ طوسی، التبیان، بیروت، ج۹، ص۵۹۱.
- ↑ مغنیه، تفسیر الکاشف، ۱۴۲۴ق، ج۷، ص۳۱۳.
- ↑ حسینی شیرازی، تبیین القرآن، ۱۴۲۳ق، ص۵۶۵.
- ↑ حسینی شاه‌عبدالعظیمی، تفسیر اثناعشری، ۱۳۶۳ش، ج۱۳، ص۱۴۴.
- ↑ مدرسی، من هدی القرآن، ۱۴۱۹ق، ج۱۵، ص۳۴۲.
منابع
- حسینی شاه عبدالعظیمی، حسین بن احمد، تفسیر اثناعشری، تهران، انتشارات میقات، چاپ اول، ۱۳۶۳ش.
- حسینی شیرازی، سید محمد، تبیین القرآن، بیروت، دار العلوم، چاپ دوم، ۱۴۲۳ق.
- درس تفسیر استاد اشرفی»، مدرسه فقاهت، تاریخ بازدید: ۲۰ اسفند ۱۴۰۳ش.
- شیخ طوسی، محمد بن حسن، التبیان فی تفسیر القرآن، مقدمه شیخ آقابزرگ تهرانی، تحقیق: احمد قصیرعاملی، بیروت، دار احیاء التراث العربی، بی‌تا.
- طباطبائی، سید محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ پنجم، ۱۴۱۷ق.
- طیب، سید عبدالحسین، اطیب البیان فی تفسیر القرآن، تهران، انتشارات اسلام، چاپ دوم، ۱۳۷۸ش.
- مدرسی، سید محمدتقی، من هدی القرآن، تهران، دار محبی الحسین، چاپ اول، ۱۴۱۹ق.
- مصطفوی، حسن، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، تهران، بنگاه ترجمه و نشر کتاب، ۱۳۶۰ش.
- مغنیه، محمدجواد، تفسیر الکاشف، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چاپ اول، ۱۴۲۴ق.
- مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چاپ اول، ۱۳۷۴ش.